Γιάννης Παναγόπουλος: Η αδικία με ξεπερνάει, δεν μπορώ να μην αναλάβω δράση

Παίζει. Σκηνοθετεί. Διδάσκει. Δουλεύει πάνω στη διδακτορική διατριβή του. Είναι δραστήριο μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Πρωτοστάτησε στο κίνημα των Support Art Workers. Έχει, ουκ ολίγες φορές, φέρει σε επικοινωνία την τέχνη με την κοινωνία και τον ακτιβισμό. Τα πολλά δημιουργικά πρόσωπα του Γιάννη Παναγόπουλου απελευθερώνονται, άλλοτε μαζί κι άλλοτε τμηματικά, καθιστώντας τον ελαφρά ακατάτακτο, μα πάντα διακριτικό ή (και) αυτό που ονομάζουμε «αθόρυβη δύναμη».

Συλλέκτης καλλιτεχνικών εμπειριών και εμπειριών ζωής (αφού με τα χρόνια απαλλάχθηκε από τα στερεοτυπικά βάρη και τις προσδοκίες των άλλων) ο Γιάννης Παναγόπουλος έχει δημιουργήσει ένα στερεό, ασφαλές έδαφος για να λειτουργεί – παρά την προφανή διάθεση του για διαρκείς μετακινήσεις από τον ένα παραγωγικό τόπο στον άλλον.

Κι αν τώρα εργάζεται πάνω στη νέα του σκηνοθεσία στη Στέγη με τίτλο «Καύσωνα» – ένα πολιτικό, καυστικό σχόλιο στον τουριστικό αποικιοκρατισμό – εξηγεί πως για καθετί παραστατικό που ετοιμάζει έχει ανάγκη από χρόνο. Τον φοβίζει, λέει, η σκέψη να σκηνοθετεί περισσότερες από μία παραστάσεις τη σεζόν. Μάλλον, είναι από τα λίγα πράγματα που τον φοβίζουν πια. Αφού, όπως ομολογεί, έπαψε να είναι φοβισμένος, έχει επουλώσει τα πολλά τραύματα του και δηλώνει, σχεδόν, ατρόμητος. Έχει, δηλαδή, καταφέρει να βρει κομμάτια του ποιος είναι.

O Γιάννης Παναγόπουλος σκηνοθετεί τη νέα του παράσταση στη Στέγη με τίτλο “Καύσωνα”.

Έχει νόημα να πούμε ότι ανήκω σε μια γενιά που είναι πια παλαιότερη και έχει αντιμετωπίσει μια άλλη πραγματικότητα. Το φίλτρο των ‘90s και των zeros που βιώσαμε εμείς μπορεί να έχει παρέλθει. Αλλά ακόμα και τότε – ενώ ήμουν μια πολύ κλασική περίπτωση παιδιού που έπαιζε σε θεατρικές παραστάσεις – όταν έφτασε η ώρα να συμπληρώσω το μηχανογραφικό μου, βίωσα το δίλημμα αν έπρεπε να ικανοποιήσω τους γονείς μου, ν’ ασχοληθώ με ένα «σοβαρό» επάγγελμα. Μην ξεχνάς πως τότε ζούσαμε μέσα στην οικονομική φούσκα μιας, δήθεν, ευμάρειας και πάρα πολλοί συνομήλικοι μου κατευθύνονταν σε οικονομικές σπουδές θεωρώντας πως όλοι θα γίνουμε οικονομολόγοι, μάνατζερς κ.ο.κ. Μπήκα, λοιπόν, κι εγώ στη διαδικασία να ικανοποιήσω τους γονείς μου, γιατί δεν είχα κάνει τα προσωπικά βήματα κατά τα οποία θα μπορούσα να συνειδητοποιήσω ποιος ήμουν εγώ. Δεν είναι τυχαίο ότι τελείωσα τη σχολή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στα τέσσερα χρόνια και αμέσως πήγα στο στρατό: Ήθελα να κλείσουν όλες οι εκκρεμότητες. Και μετά, πράγματι, έδωσα κρυφά για να μπω στη δραματική σχολή του Εθνικού – οι γονείς μου δεν το ήξεραν. Τουλάχιστον, επί 2-3 εβδομάδες πήγαινα κρυφά στη σχολή· μέχρι που η μητέρα μου χτύπησε την πόρτα του δωματίου και με ρώτησε: «Έχεις να μου πεις κάτι; Κάποιο μυστικό;». Άρα ναι, χρειάστηκε χρόνος για να καταλάβω κι εγώ ότι αυτό μπορώ να κάνω.

Ως μαθητής είχα βρει αποκούμπι στις θεατρικές ομάδες, αισθανόμουν ελεύθερος, πίστευα ότι εκεί μπορούσα να βρω τον εαυτό μου

Νομίζω ότι όταν πια ήμουν στρατό, είχα το πανεπιστημιακό πτυχίο και άρχισα να οραματίζομαι την πορεία μου μέσα στην κοινωνία. Σκεφτόμουν ποια θα είναι η ζωή μου, αν δεν κυνηγήσω όλα όσα τα προηγούμενα χρόνια αισθανόμουν πως μου έδιναν χώρο για να υπάρξω. Ως μαθητής είχα βρει αποκούμπι στις θεατρικές ομάδες, αισθανόμουν ελεύθερος, πίστευα ότι εκεί μπορούσα να βρω τον εαυτό μου. Γιατί, γενικά, έχω υπάρξει ένα πολύ ντροπαλό παιδί. Στις θεατρικές ομάδες, λοιπόν, ένιωθα δυνατός. Η τελική απόφαση πάντως πάρθηκε όταν συμμετείχα ως εθελοντής στους Ολυμπιακούς Αγώνες στις Τελετές ‘Εναρξης και Λήξης. Και καθώς ήταν τόσο εμπνευστικό και απαιτητικό το περιβάλλον και γνώρισα ανθρώπους – όπως τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, τον Θωμά Μοσχόπουλο, την Ελένα Γκασούκα, τον Γιάννη Γιαπλέ – είπα «ναι, μπορώ να αφιερωθώ σ’ αυτό τον επαγγελματικό χώρο».

Για τους δεσμούς του με το Εθνικό: “Στο Εθνικό Θέατρο, κάπως, σαν να δημιούργησα μια οικογένεια και επανέρχομαι σε αυτήν”.

Δεν έδωσα σε καμία άλλη σχολή – καθαρά από τη δική μου ανασφάλεια. Είχα θέσει το στόχο της δραματικής σχολής του Εθνικού και έλεγα πως αν δεν καταφέρω να μπω εκεί, ίσως δεν κάνω για τη δουλειά. Συνεπώς, το Εθνικό με βοήθησε να αρθρώσω πιο εύκολα αυτό που ήθελα να κάνω.

Είμαι στενά συνδεδεμένος με το Εθνικό και έχει να κάνει με τις σχέσεις που δημιούργησα με τους ανθρώπους του. Κάπως, σαν να δημιούργησα μια οικογένεια και επανέρχομαι σε αυτήν. Το Εθνικό καθόρισε κατά πολύ την πορεία μου και έχω την ανάγκη να επιστρέφω στους κόλπους του με καινούργιες μορφές συνεργασίας: Άλλοτε ως σκηνοθέτης, άλλοτε ως ηθοποιός, ως υπεύθυνος αναβάθμισης της δραματικής σχολής, μέσα στα εργαστήρια του. Ακόμα και το διδακτορικό μου σχετίζεται με το Εθνικό.

Όταν, κάποια στιγμή, είπα στους γονείς πως «κατάφερα να σας… σκοτώσω» για να μπορέσω να κάνω τα επόμενα μου βήματα, να βρεθώ ισότιμα απέναντι τους, τότε η σχέση μας βελτιώθηκε κατά πολύ

Έχοντας αποφοιτήσει από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο και μετά από τη δραματική σχολή του Εθνικού, ήρθε η ώρα να διδάξω σε μια άλλη δραματική. Θέλοντας να αποφύγω τα λάθη που έκαναν οι δικοί μου καθηγητές – είτε άθελα τους, είτε λόγω αδυναμίας χαρακτήρα – σκέφτηκα πως όφειλα να κάνω το καλύτερο δυνατό. Ξέρεις, ορισμένες φορές, είναι πολύ τραυματικά τα πράγματα που μπορεί να βιώσει ένας σπουδαστής στη δραματική σχολή. Αν δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι, την ώρα που ένα παιδί ανοίγει την ψυχή του, μπορεί να προκύψουν άσχημες στιγμές. Αποφάσισα, λοιπόν, να πλαισιώσω την «τσαγκαρική» μου με κομμάτια παιδαγωγικής και διδακτικής σπουδής πριν έρθω σε επαφή με νέους ανθρώπους. Έτσι, συνέχισα με σπουδές μεταπτυχιακού επιπέδου, γιατί όπως, σωστά παρατήρησες, έχω την ανάγκη να πλαισιώνω ότι κάνω με μια θεωρητική γνώση.

Το διδακτορικό έρχεται ως φυσικό επακόλουθο όλων των προηγούμενων και έχει τίτλο «Πολιτισμική δημοκρατία: Πώς το θέατρο επιφέρει κοινωνικές αλλαγές – Το παράδειγμα του Εθνικού Θεάτρου». Προτιμώ, πάντως, να κάνω ένα-ένα τα βήματα και μετά να εξετάζω το αν θα προχωρήσω σε μια ακαδημαϊκή πορεία. Ίσως, σε μια δεύτερη φάση – αν και δεν σου κρύβω πως θα «με έβλεπα» να το κάνω.

“Δεν έχω φιλοδοξίες να ξεπεράσω κάποιον ή κάποιους, αλλά να συνεργαστώ με ανθρώπους που μου έδειξαν το δρόμο” σημειώνει.

Όταν, κάποια στιγμή, είπα στους γονείς πως «κατάφερα να σας… σκοτώσω» για να μπορέσω να κάνω τα επόμενα μου βήματα, να βρεθώ ισότιμα απέναντι τους, τότε η σχέση μας βελτιώθηκε κατά πολύ. Ευτυχώς, η ψυχανάλυση με έχει βοηθήσει να ‘σκοτώνω’ ανθρώπους που με έχουν εμπνεύσει και οδηγήσει ώστε στη συνέχεια μπορώ να συνυπάρξω καλύτερα μαζί τους. Δεν έχω φιλοδοξίες να ξεπεράσω κάποιον ή κάποιους, αλλά να συνεργαστώ με ανθρώπους που μου έδειξαν το δρόμο. Πόσο μάλλον, έχοντας ως παιδί, περάσει φάση μεγάλης αμφισβήτησης.

Μέσα από το θέατρο. Θεωρώ ότι έχω πολιτική συνειδητότητα, παρακολουθώ την πραγματικότητα γύρω μου, αλλά πολλές φορές αυτή με τρομάζει. Επομένως, χρειάζομαι να δημιουργώ μικρά safe spaces και το θέατρο έχει λειτουργήσει για μένα ως ένα τέτοιο περιβάλλον: Αντιλαμβανόμενος την πραγματικότητα έξω, τη μετασχηματίζω ώστε τελικά να τη μεταβολίσω.

Δεν έχω φιλοδοξίες να ξεπεράσω κάποιον ή κάποιους, αλλά να συνεργαστώ με ανθρώπους που μου έδειξαν το δρόμο

Νομίζω πως, ναι. Όχι μόνο για να αισθάνομαι εγώ ασφαλής αλλά και για να δημιουργώ ασφαλείς χώρους για τους ηθοποιούς μου. Πολλοί φίλοι μου, στο θέατρο, λένε πως «ο Γιάννης κάνει κλίμα!». Νιώθω ότι είμαι ένας καλός συνεργάτης· θα ήθελα να πιστεύω ότι φτιάχνω δημιουργικά περιβάλλοντα και πως όλες μου οι δουλειές ως σκηνοθέτης έχουν αυτό το χαρακτηριστικό.

Η αλήθεια είναι πως η τελευταία μου εμφάνιση ως ηθοποιός ήταν, πριν από δύο χρόνια, στο «Ένρον» σε σκηνοθεσία του Άρη Λάσκου. Αλλά μόνο γιατί όλο αυτό το διάστημα έκανα πράγματα που ήθελα πολύ.

Σχολιάζοντας τη συνεργασία του με τη Στέγη: “Δεν θεωρώ ότι πιάνω μια κορυφή δουλεύοντας για τη Στέγη· είναι, όμως, άλλα τα οφέλη αυτής της συνεργασίας που δεν τα έχω βιώσει πουθενά αλλού. Και εκτός από την καλή οργάνωση, εισπράττω πως αυτό που φτιάχνουμε αφορά τον οργανισμό”.

Μάλλον γιατί και οι άλλες μου ενασχολήσεις μου επιτρέπουν να βιοποριστώ και μην έχω την αγωνία να ζω από τη σκηνοθεσία. Πάντως, μεταξύ της σκηνοθεσίας μου στην Πειραματική του Εθνικού και της Στέγης, έχουν μεσολαβήσει αρκετές δουλειές.

Το αντίθετο: Έχω την αγωνία να μην σκηνοθετώ δύο φορές το χρόνο. Όμως, αντιλαμβάνομαι την ανάγκη συναδέλφων να βιοποριστούν και να σκηνοθετούν και δύο και τρεις παραστάσεις για να επιβιώσουν. Σε ό,τι με αφορά, δεν πιστεύω ότι έχω να πω τόσα πολλά πράγματα ώστε να κινητοποιούμαι δύο, τρεις φορές το χρόνο δημιουργικά. Ασχολούμαι σε βάθος με τις θεματικές, κάνω έρευνα, δουλεύω πολύ πάνω στη δραματουργία. Και έχω τη φιλοδοξία να κάνω παραστάσεις που θα μπορούσαν να στέκουν ανθεκτικές στο χρόνο, να μπορούν να πουν κάτι και σε 20 χρόνια από τώρα. Θέλω να πω, ότι επενδύω πολύ σε κάθε παράσταση κι αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν με περίμενε το ένα έργο μετά το άλλο. Ο «Καύσωνας», λόγου χάρη, είναι μια παράσταση που ανεβαίνει τώρα για την οποία έχει προηγηθεί έρευνα ενός χρόνου. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να τελειώσουμε τις παραστάσεις στη Στέγη και να με περιμένει νέα πρόβα σε μερικές εβδομάδες.

Θεωρώ ότι έχω πολιτική συνειδητότητα, παρακολουθώ την πραγματικότητα γύρω μου, αλλά πολλές φορές αυτή με τρομάζει. Επομένως, χρειάζομαι να δημιουργώ μικρά safe spaces και το θέατρο έχει λειτουργήσει για μένα ως ένα τέτοιο περιβάλλον

Πέραν από τη συνεργασία μου με θεσμούς και τώρα με τη Στέγη πρέπει να πω ότι έχω δουλέψει με πολύ μικρές ομάδες, έχω κάνει δουλειές, μικρής κλίμακας, και αφιερώνω την ίδια αγάπη σε όλους τους κόσμους, όπου κι αν καλούμαι να τους δημιουργήσω. Ωστόσο, αυτό που μπορώ να πω ανενδοίαστα για τη συνεργασία με τη Στέγη είναι το ότι μου έχει δοθεί τόσος χώρος, τέτοια συμπαράσταση, ευκαιρία και διευκόλυνση στις διαδικασίες που δεν μπορώ παρά να την μνημονεύω ως καλό παράδειγμα για το πόσο αρμονικά λειτουργούν τα πράγματα. Επομένως, όχι, δεν θεωρώ ότι πιάνω μια κορυφή δουλεύοντας για τη Στέγη· είναι, όμως, άλλα τα οφέλη αυτής της συνεργασίας που δεν τα έχω βιώσει πουθενά αλλού. Και εκτός από την καλή οργάνωση, εισπράττω πως αυτό που φτιάχνουμε αφορά τον οργανισμό.

Σχετικά με το θέμα του “Καύσωνα”, της νέας του παράστασης: “Στην Ελλάδα μοιάζει να προετοιμαζόμαστε όλο το χρόνο για το επόμενο καλοκαίρι. Ακόμα κι αν δεν ανήκουμε στα επαγγέλματα των ντόπιων πληθυσμών που θα υποδεχθούν τους τουρίστες. Είναι σαν να πρέπει να επιτελέσουμε αυτόν τον οιωνό”.

Από την προηγούμενη φάση της συνεργασίας μας πάνω στο «Μπλε υγρό» που ανέβηκε στην Πειραματική του Εθνικού αναπτύξαμε μια στενή σχέση με τη συγγραφέα Βίβιαν Στεργίου. Αυτή τη φορά, ήταν ανάγκη μας να δημιουργήσουμε μαζί ένα υλικό: Να γράφουμε, να το φέρνουμε στις πρόβες, να ανταλλάσσουμε σκέψεις, να μεταμορφώνεται. Ξεκινήσαμε αξιοποιώντας κάποια κομμάτια από το «Δέρμα», τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων της, και αναζητούσαμε σε αυτά θεματικές που μπορούν να μας αφορούν. Έτσι, καταλήξαμε στο ελληνικό καλοκαίρι.

Όσο μπορώ να φανταστώ τα πράγματα – τουλάχιστον από τα sixties μέχρι τις μέρες μας – το καλοκαίρι χτίζεται μέσα από μύθους, καμάκια, διασημότητες στα νησιά μας. Και το παράδοξο είναι πως, εξαιτίας αυτής της κατάστασης, έχουμε μπει κι εμείς σε ένα μετα-αποικιοκρατικό τρόπο ζωής: Δρούμε γύρω από το πως αντιλαμβάνονται οι άλλοι εμάς – κι όχι από το πως εμείς ορίζουμε τον εαυτό μας. Φοράμε ένα ξένο ρούχο που μας έχει καθορίσει για να αποτελέσουμε το παράδειγμα φιλοξενίας και να δημιουργήσουμε μικρές ‘θρησκείες’ γύρω από τη χωριάτικη, το σουβλάκι, το μουσακά, το μεράκι και το φιλότιμο. Κι αυτό δεν μπορεί, παρά να μας στερεί τη δυνατότητα να αντιληφθούμε την πραγματική μας ταυτότητα. Δεν ξέρω, λοιπόν, αν θα μπορούσα να συμφωνήσω με τον ποιητή που στηρίζει την ανασύνθεση της Ελλάδας μέσα από ένα κλαδί ελιάς, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Θα ήθελα να είμαστε περισσότερα από αυτά, με απόλυτο σεβασμό στον Οδυσσέα Ελύτη. Έχουμε φτάσει στο 2024 και θα μπορούσαμε να είχαμε διανοηθεί την ύπαρξη μας με περισσότερα στοιχεία να μας χαρακτηρίζουν.

Έχω την αγωνία να μην σκηνοθετώ δύο φορές το χρόνο. Όμως, αντιλαμβάνομαι την ανάγκη συναδέλφων να βιοποριστούν και να σκηνοθετούν και δύο και τρεις παραστάσεις για να επιβιώσουν

Ακόμα και βάσει μελετών, η αυξημένη ζέστη μπορεί να δημιουργήσει νευρολογικές μεταβολές σε κάθε άνθρωπο. Κι αυτό αλλάζει με την αύξηση 1.5 βαθμού Κελσίου κάθε φορά. Φαντάσου, λοιπόν, πως ένας άνθρωπος σε συνθήκη καύσωνα αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Την ίδια ώρα, στην Ελλάδα μοιάζει να προετοιμαζόμαστε όλο το χρόνο για το επόμενο καλοκαίρι. Ακόμα κι αν δεν ανήκουμε στα επαγγέλματα των ντόπιων πληθυσμών -όπως τους ονομάζει η Βίβιαν Στεργίου – που θα υποδεχθούν τους τουρίστες. Είναι σαν να πρέπει να επιτελέσουμε αυτόν τον οιωνό. Να επαληθεύσουμε τις προσδοκίες που οι άλλοι έχουν δημιουργήσει για εμάς.

Ως πολιτικό ον ομολογεί: “Οραματίζομαι να επέλθει κάποια στιγμή μια ισορροπία στην κοινωνική πραγματικότητα της χώρας”.

H ύπαρξη μου είναι πολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι είμαι μέλος στο ΔΣ του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Έχω καθοριστεί από αυτές μου τις ιδιότητες και ανάγκες. Και δεν πιστεύω ότι το έργο μου θα μπορούσε να αποκοπεί από αυτές τις σκέψεις. Είναι η καθημερινότητα μου. Όλα αυτά τα χρόνια, έχω κάνει σεμινάρια με άτομα της LGBTQ κοινότητας, με σεξ-εργάτριες, με μετανάστες, με μειονοτικές ομάδες· με αφορά αυτό ως κομμάτι της ύπαρξης μου.

Η μητέρα μου, μου έλεγε συχνά: «Αγάπη μου, κράτα το στόμα σου κλειστό». Ε, λοιπόν, δεν μπορώ να κρατήσω το στόμα μου κλειστό μπροστά στην αδικία. Η αδικία με πνίγει, με ξεπερνάει, δεν μπορώ να μην αναλάβω δράση. Φαίνεται πως οραματίζομαι να επέλθει κάποια στιγμή μια ισορροπία στην κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Μπορεί να φταίει και το γεγονός ότι δεν μου είχε δοθεί η δυνατότητα να νιώσω ασφάλεια όταν τη χρειαζόμουν· κι έτσι θέλω – όπου σταθώ και όπου μπορώ – να συμβάλλω σε αυτήν την κατεύθυνση. Να δημιουργώ μικρές ζώνες ασφάλειας, αλλαγής, ουτοπίας. Άλλωστε, ερχόμενος σε επαφή με ομάδες που δεν γνώριζα γίνομαι καλύτερος άνθρωπος.

Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να συμφωνήσω με τον ποιητή που στηρίζει την ανασύνθεση της Ελλάδας μέσα από ένα κλαδί ελιάς, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Θα ήθελα να είμαστε περισσότερα από αυτά, με απόλυτο σεβασμό στον Οδυσσέα Ελύτη

Φυσικά, από εκεί ξεκινούν όλα. Αναγνωρίζω κάπου εκείνο το παιδί του παρελθόντος μου, που είχε ανάγκη από ελπίδα, διαδρομή και όραμα. Θα ήθελα να είχα βρει στο δρόμο μου ως παιδί, ως έφηβος ανάλογα σεμινάρια με αυτά τα οποία οργάνωσα εγώ. Αρκεί να πω, ότι κάθε φορά ξεκινώντας τη διδασκαλία μου στη δραματική σχολή παραδέχομαι στους μαθητές μου πως «είμαι ο πιο χαζός δάσκαλος που υπάρχει. Είμαι εδώ για να βρούμε μαζί το δρόμο σας». Και όσο η ζωή μου θα με οδηγεί μπροστά, θέλω να είμαι εκεί και να υπερασπίζομαι τις ταυτότητες και τις ανάγκες των ανθρώπων γύρω μου.

“Μεγάλωσα σε μια εποχή με στερεοτυπικές απεικονίσεις ανθρώπων όπου ένιωθα ότι είμαι σαν τη μύγα μέσα το γάλα. Ευτυχώς, η άνθιση των μέσων επικοινωνίας με βοήθησε να καταλάβω ότι πετούν πολλές μύγες τριγύρω” παραδέχεται.

Καταρχάς, δεν έζησα την εφηβεία μου στην ώρα της. Την έζησα μετά και ήταν οργισμένη. Μου έλειπαν τα πρότυπα, οι εικόνες και οι χώροι όπου μπορούσα να αισθανθώ ότι θα ανήκω. Μεγάλωσα σε μια εποχή με στερεοτυπικές απεικονίσεις ανθρώπων όπου ένιωθα ότι είμαι σαν τη μύγα μέσα το γάλα. Ευτυχώς, η άνθιση των μέσων επικοινωνίας με βοήθησε να καταλάβω ότι πετούν πολλές μύγες τριγύρω.

Όχι, καθόλου. Έχουμε μπει σε μια εποχή που μιλάμε πολύ ανοιχτά, έχουν φύγει τα βάρη που κουβαλούσαμε για το τι θα πει ο κόσμος και ότι θα πρέπει να επιτελούμε συγκεκριμένα πρότυπα. Πλέον, μιλάμε περισσότερο για τα προβλήματα μας και ενωνόμαστε και μέσα από αυτά.

Δεν χρειάστηκε, όχι. Ήμουν ανοιχτός με όσα συνέθεταν την καθημερινότητα και τη ζωή μου.

Όσο η ζωή μου με οδηγεί μπροστά, θέλω να είμαι εκεί και να υπερασπίζομαι τις ταυτότητες και τις ανάγκες των ανθρώπων γύρω μου

Ναι, είναι συνειδητή μου επιλογή. Δεν συμβαίνει παρεμπιπτόντως. Ο θόρυβος θα ήθελα να έρχεται μόνο από τη δουλειά μου, τις σκέψεις μου, την δυνατότητα μου να αρθρώνω λόγο. Σκέτη φασαρία έχω κάνει ως έφηβος και τελικά δεν έβγαζε νόημα. Γενικά, έχω τα χαρακτηριστικά του «φυτού»: Είμαι πολύ πειθαρχημένος στις υποχρεώσεις μου, αυτό με ακολουθεί στον τρόπο που διαχειρίζομαι τη δουλειά. Ευτυχώς, έχω απομακρυνθεί από αυτό τον τρόπο ζωής στο υπόλοιπο φάσμα της ζωής μου. Έχω καταφέρει να το αποτινάξω και να ζήσω τις εμπειρίες που ήθελα.

Από τις φοβίες μου, ήμουν ένα φοβισμένο παιδί. Πλέον, δεν φοβάμαι. Λέω στον εαυτό μου πως είμαι ατρόμητος. To θέατρο είναι ένας χώρος όπου μπορείς να διανοηθείς και να πλάσεις τον εαυτό σου με χιλιάδες τρόπους.

Μιλώντας για τη σεξουαλική του ταυτότητα: “Δεν χρειάστηκε να κάνω coming out. Ήμουν ανοιχτός με όσα συνέθεταν την καθημερινότητα και τη ζωή μου”.

Δεν αφήνω τον εαυτό μου να τραυματίζεται πια τόσο εύκολα. Έχω σκληραγωγηθεί πολύ γιατί έχω αντιμετωπίσει πάρα, μα πάρα πολλά προβλήματα. Γι’ αυτό και δεν μπορώ να αφήσω αυτή τη σχέση να ατροφήσει. Είναι πολύ πιο ισχυρή η σχέση, παρά τα όποια προβλήματα. Έμαθα από αυτά και πήγα παρακάτω.

Μιλούσα κάθε φορά που κάτι με ενοχλούσε. Αλλά, δυστυχώς, έχω υπάρξει και μετριοπαθής σε κακές συμπεριφορές απέναντι μου. Φυσικά, αντιλαμβανόμουν πως αυτή η συνθήκη δεν ήταν δημιουργική και δεν πίστεψα στιγμή πως η Τέχνη μπορεί να πορεύεται με τέτοιες συμπεριφορές· δεν γινόταν να είναι αυτός ο κανόνας.

Πλέον, δεν φοβάμαι. Λέω στον εαυτό μου πως είμαι ατρόμητος. To θέατρο είναι ένας χώρος όπου μπορείς να διανοηθείς και να πλάσεις τον εαυτό σου με χιλιάδες τρόπους

Κατοχυρώνοντας ανθρώπινα δικαιώματα οι άνθρωποι αναγκάζονται να αντιληφθούν ποια είναι η πραγματικότητα. Έρχονται μπροστά σε ένα τετελεσμένο και η Πολιτεία πρέπει, πότε – πότε, να αναλαμβάνει αυτό το ρόλο και να φέρνει την πληροφορία στο δημόσιο διάλογο. Αισθάνομαι πως η κοινωνία βρίσκεται ήδη μέσα σε πορεία αλλαγής. Για παράδειγμα, έχουμε μετακινηθεί από το κοινό μυστικό της κακοποίησης γυναικών στα χωριά μας, κάπως μιλάμε γι’ αυτό. Ας δούμε, επίσης, πόσα χιλιόμετρα έχουμε διανύσει από την θέσπιση του πολιτικού γάμου. Από την άλλη, ναι, συμβαίνουν πράγματα που δεν μπορώ να διαχειριστώ. Ελπίζω πως η υπόθεση της κακοποίησης του 12χρονου κοριτσιού να μην εξελιχθεί σε ένα από αυτά. Για την ώρα, στέκομαι στο γεγονός ότι πρόκειται μόνο για μια εισαγγελική πρόταση. Αυτό απηχεί τη θέση ενός ανθρώπου και μόνο. Διαφορετικά, δεν μπορώ να φανταστώ πως ένα παιδί τόσο βάναυσα κακοποιημένο θα μείνει απροστάτευτο. Ξέρεις, από τότε που η αδερφή μου έγινε μητέρα και έχω ανίψια, δεν μπορώ να συλλάβω οτιδήποτε μπορεί να αφορά σε κακοποίηση παιδιών.

“Σκέφτομαι πάρα πολύ τον εαυτό μου ως γονιό. Εδώ και χρόνια οι φίλοι μου, μου λένε πως είμαι φτιαγμένος από αυτό το υλικό” ομολογεί.

Πάρα πολύ. Εδώ και χρόνια οι φίλοι μου, μου λένε πως είμαι φτιαγμένος από το υλικό για να γίνω γονιός. Υπάρχει και το αστείο που λέω στους μαθητές μου πως «ήταν όλοι τους παιδιά μου», με την έννοια ότι χαίρομαι να μπορώ να εμπνέω, να ανοίγω δρόμους σκέψης και ύπαρξης.

Δεν αφήνω τον εαυτό μου να τραυματίζεται πια τόσο εύκολα. Έχω σκληραγωγηθεί πολύ γιατί έχω αντιμετωπίσει πάρα, μα πάρα πολλά προβλήματα

Πολύ, πάρα πολύ. Τελειώνοντας τις σπουδές προσπαθούσα να αναπαράγω μοτίβα, μπορεί να έκανα κι εγώ σφάλματα. Αλλά έρχονται στιγμές που αλλάζεις γιατί απλώς έχεις αποφασίσει το πέρασμα σου από τη ζωή να γράφεται με καλοσύνη. Δεν είναι εύκολο, αλλά παλεύω κάθε μέρα για να φροντίζω τους άλλους.

Θα ήθελα να συμβαίνουν και τα δύο, αλλά στη ζυγαριά νικάει, μακράν, το ίχνος του καλού ανθρώπου.

“Έρχονται στιγμές που αλλάζεις γιατί απλώς έχεις αποφασίσει το πέρασμα σου από τη ζωή να γράφεται με καλοσύνη. Δεν είναι εύκολο, αλλά παλεύω κάθε μέρα για να φροντίζω τους άλλους” λέει με τρυφερότητα.

Όταν ξεκίνησαν να γκριζάρουν τα μαλλιά μου δεν κρύβω ότι πάλεψα λίγο με το ναρκισσισμό μου. Αλλά καθώς παλεύω να είμαι ο συγγραφέας της ζωής μου, αγκαλιάζω όλο και πιο πολύ το χρόνο που περνάει. Ξέρεις, συχνά αφαιρείσαι από το ‘έργο’ της ζωής σου: Μια συνθήκη σε παρασύρει, σε πάει αλλού, καβαλάς ένα κύμα και σε ξεβράζει μια ακτή που δεν ήθελες· οπότε, έχεις χάσει χρόνο, πρέπει να γυρίσεις πίσω. Φυσικά, κάτι έχεις μάθει από όλη αυτή την περιπέτεια.

Έρχονται στιγμές που αλλάζεις γιατί απλώς έχεις αποφασίσει το πέρασμα σου από τη ζωή να γράφεται με καλοσύνη. Δεν είναι εύκολο, αλλά παλεύω κάθε μέρα για να φροντίζω τους άλλους

Ονειρεύομαι στιγμές με ευτυχία, ηρεμία, έργο για το οποίο να είμαι περήφανος, ωραίες συναντήσεις με ωραίους ανθρώπους. Να μπορούσα, ίσως, να δημιουργήσω τόπους ώστε να ανθίσουν κι άλλα κλαδιά συνεργατών και εργασιών. Να δημιουργηθεί μια κοινότητα, ένας πυρήνας δημιουργίας. Αυτά για το μέλλον.