Επίσκεψη στο Fougaro ArtCenter: Στην άνοιξη του θεατρικού Θεόφιλου και του David Webber

Η τέντα στην είσοδο της Gallery του Fougaro Art Center, φορτωμένη από νερό, κρέμεται βαριά πάνω από τα κεφάλια μας. Η βροχή που πέφτει από νωρίς το απόγευμα στο Ναύπλιο έχει φέρει όλα τα αρώματα της Άνοιξης στην ατμόσφαιρα. Κι έτσι όταν η γυάλινη πόρτα της Gallery ανοίγει, το σκηνικό του «Θεόφιλου» – σε σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου – μοιάζει με συνέχεια του έξω τοπίου: Χρώματα κι αρώματα.

Δεν είναι τυχαίο που η Όλια Λαζαρίδου επέλεξε να δώσει την πρεμιέρα της νέας της παράστασης στο Ναύπλιο, προσκεκλημένη της ιδρύτριας του Φουγάρου, Φλωρίκας Κυριακοπούλου. «Έφτιαξα αυτήν την παράσταση απολύτως με τον τρόπο μου: Ανέθεσα στον ποιητή Σαμψών Ρακά να μας γράψει το κείμενο, κάναμε πρόβες για δύο μήνες στην Αίγινα, λες και είχαμε τη δική μας Καρτουσερί (σ.σ. του χώρου στο δάσος της Βενσέν όπου εδρεύει το Θέατρο του ‘Ηλιου της Αριάν Μνουσκίν), κάναμε πρόβες με τα κορίτσια (σ.σ. τις πρωταγωνίστριες Αιμιλιανή Σταυριανίδου και Αριάδνη Κωσταντακοπούλου), ζούσαμε μαζί, αλλά και χώρια και δουλεύαμε μακριά από το οργισμένο κλίμα της Αθήνας, χωρίς περισπασμούς. Ήταν δώρο που η παράσταση ανοίγει στο Ναύπλιο, αφού πως είναι δυνατόν ένα έργο για το Θεόφιλο να μη μυρίζει χαμομήλι;», λέει η σκηνοθέτις της.

Η Αιμιλιανή Σταυριανίδου στο ρόλο του Θεόφιλου.

Στη σκηνή – φορώντας τη χαρακτηριστική φουστανέλα του Θεόφιλου – έχει ανέβει η Αιμιλιανή Σταυριανίδου που τον ερμηνεύει σε ένα αξιοπρόσεκτο ντεμπούτο. Αρχικά, η Λαζαρίδου σχεδίαζε να υποδυθεί η ίδια τον κορυφαίο λαϊκό ζωγράφο, αλλά αποσύρθηκε από την ιδέα μη έχοντας, όπως λέει «την εμπιστοσύνη να παίζει και μαζί να σκηνοθετεί». Ωστόσο, όταν γνώρισε την Αιμιλιανή και την Αριάδνη, συμφοιτήτριες στη δραματική σχολή «Αρχή» (για την ακρίβεια η δεύτερη την προσέγγισε με θάρρος καλώντας την σε συνεργασία), αποφάσισε να ξαναμπεί στην περιπέτεια της δημιουργίας του «Θεόφιλου». «Είναι δυο πλάσματα που με ενέπνευσαν πολύ, μου ταίριαξαν και μαζί τους η ψυχή μου έμεινε ελεύθερη από την ανάγκη του σουξέ. Δημιουργήσαμε κάτι εντελώς χειροποίητο», εξηγεί η Όλια Λαζαρίδου.

Σκηνή από την παράσταση “Θεόφιλος sold” σε σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου.

Η παράσταση της μοιάζει να αντλεί την ενέργεια από τους πίνακες και τις τοιχογραφίες του Μυτιληνιού ζωγράφου: Ζωντάνια, χρωματική ευφορία, αισθητική απλότητα, λυρισμός. Το κείμενο του Ρακά προσθέτει μια ποιητική κίνηση στην αφήγηση που δεν είναι παρά μια σειρά από επεισόδια της ζωής του Θεόφιλου, ενός αλαφροϊσκιωτου καλλιτέχνη, «από τη μεριά των τρελών και των σοφών» όπως θα πει γι’ αυτόν αργότερα ο Τσαρούχης – η δημιουργική αντίληψη του οποίου ελάχιστα αναγνωρίστηκε όσο ήταν ζωντανός. Μόνο πέντε χρόνια πριν πεθάνει (άδοξα και μοναχικά) τον ανακαλύπτει ο συμπατριώτης του, τεχνοκριτικός Στρατής Ελευθεριάδης, γνωστός ο Τεριάντ και τον κάνει διάσημο στη Γαλλία.

Οι φωτισμοί του Θωμά Οικονομάκου, η σκηνογραφία και τα κοστούμια της κεραμίστριας – ζωγράφου Κατερίνας Γιάννακα και οι μεγεθυμένες ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστριών δίνουν την αίσθηση της αλλεπάλληλης αναβίωσης κάδρων, φορτισμένων από τη δύναμη του λαϊκού ήθους και του ελληνικού τοπίου. Τόσο η Αριάδνη Κωνσταντακοπούλου όσο και η Αιμιλιανή Σταυριανίδου έχουν γονείς εικαστικούς, φέρνοντας τις ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του θεοφιλικού σύμπαντος. Αν και στα νεανικά τους μάτια ο Θεόφιλος δεν μοιάζει μακρινός ή φολκλόρ. Απεναντίας. «Ο αυθεντικός καλλιτέχνης είναι ο αιώνιος καλλιτέχνης. Αυτή η παράσταση είναι ευκαιρία για μια επιστροφή στις ρίζες, αλλά όχι υιοθετώντας εθνοκεντρικό βλέμμα· μα με το πώς ενώνεται ειρηνικά κανείς με το παρελθόν του. Γι’ αυτό και ο Θεόφιλος παραμένει πάντα επίκαιρος» λένε.

Οι επισκέπτες της έκθεσης του David Webber.

Η πρεμιέρα της παράστασης δόθηκε το βράδυ της Παρασκευής 22 Μαρτίου και μια μέρα μετά, η ομάδα θα ανακάλυπτε πως ο Θεόφιλος βρέθηκε νεκρός στις 24 Μαρτίου του 1934. Άθελα τους συνάντησαν και την επικαιρότητα, αποτίνοντας αθόρυβα φόρο μνήμης στα 90 χρόνια από το θάνατο ενός γνήσιου «λοξού» καλλιτέχνη.

Ενθουσιασμένη με τη συγκυρία, η Φλωρίκα Κυριακοπούλου αισθάνεται πως συνομιλεί με τη διαίσθηση της, αφού μαζί με την παράσταση του «Θεόφιλου» το Fougaro εγκαινιάζει (σε συν-επιμέλεια δική της και του Αντώνη Ι. Κοντρογιάννη) την έκθεση «David Webber: Ζωγραφική + κατασκευές».

Άποψη από την πολύχρωμη δημιουργική φαντασία του Σκωτσέζου ζωγράφου.

Στα 82 του χρόνια, ο Σκωτσέζος, αλλά εδώ και 50 χρόνια πολιτογραφημένος ως Έλληνας, Webber εξακολουθεί και ζωγραφίζει ακτινοβόλα από χρώμα κι ελπίδα έργα σε καμβά ή πάνω σε αντικείμενα. Απέναντι από το σιλό που ανεβαίνει ο «Θεόφιλος», ο κόσμος του αποκαλύπτεται: Λουλούδια πάνω σε καλαπόδια παπουτσιών, κοπάδια ψαριών πάνω σε ξύλινες βαρκούλες, κολοκύθες μεταμορφωμένες σε ανθρώπινα σώματα και παντού η φύση να γιορτάζει με μια εκτυφλωτική αισιοδοξία. «O David είναι ένας σύγχρονος Θεόφιλος. Έχει μια απίστευτη διαδρομή ζωής, είναι ένας αυθεντικός, λαϊκός άνθρωπος, μια τεράστια καρδιά, με τρομερή ευαισθησία. Ζει για τη χαρά της δημιουργίας και το μόνο που θέλει είναι να έχει φαγητό στο πιάτο του και χρήματα για το νοίκι του», σχολιάζει η κ. Κυριακοπούλου που τον γνώρισε για πρώτη φορά το 1981 στις Σπέτσες, όπου και κατοικεί από το 1973. Τότε, ακόμα, ο Webber δεν είχε καταπιαστεί με τη ζωγραφική. «Είχε, όμως, καλλιτεχνικό βλέμμα», σχολιάζει η επιμελήτρια της έκθεσης του. «Διάβαζε πολύ, έτρεχε σε καλλιτεχνικές αγορές σε όλη την Ευρώπη και κάποια στιγμή άρχισε να πειραματίζεται με τις μπογιές του πάνω σε ξύλο. Ήταν, φυσικά, τυχερός γιατί η Ελληνίδα γυναίκα του είχε σχέση με τη λαϊκή τέχνη κι έτσι άρχισε να καλλιεργείται μέχρι να ανασύρει τη δημιουργική του δύναμη».

Ακολουθώντας από κτήριο σε κτήριο, μαζί με τον ίδιο, τα ίχνη των έργων του που είναι τοποθετημένα σχεδόν παντού στην επικράτεια του Φουγάρου, είναι διακριτή η εκλεκτική συγγένεια ανάμεσα στο παραστατικό και εικαστικό γεγονός που ανανεώνει τον προγραμματισμό του οργανισμού. Όχι μόνο επειδή και τα δύο αναφέρονται στην ταπεινή λαϊκή τέχνη και το μεγαλείο της ελληνικής φύσης, αλλά κυρίως γιατί συμβαίνουν από «αυθεντικούς καλλιτέχνες». Αυτόν τον ορισμό χρησιμοποιεί η Φλωρίκα Κυριακοπούλου αναφερόμενη τόσο στην Όλια Λαζαρίδου όσο και στοn David Webber.

Τα έργα τους θα συνυπάρξουν για λίγες ημέρες ακόμα, αφού ο «Θεόφιλος» ολοκληρώνει τον κύκλο των παραστάσεων του στο Ναύπλιο την Κυριακή 31 Μαρτίου· για να συνεχίσει την πορεία του, αθηναϊκά από τις 13 Απριλίου όποτε και θα ανέβει στο ατμοσφαιρικό θέατρο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Όσο για την έκθεση του Webber θα συνεχιστεί στο Fougaro μέχρι το Σεπτέμβριο.