Πώς γίνεσαι κινηματογραφιστής σήμερα;

Το φετινό 24ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου  που διοργανώνει το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος 2-10 Απριλίου, δίνει Λευκή κάρτα στην Ανώτατη Εθνική Σχολή ENS Louis–Lumière, η οποία από το 1926 καταρτίζει τεχνικούς υψηλού επιπέδου στην υπηρεσία του ήχου και της εικόνας.

Το πρόγραμμα της Λευκής Κάρτας που επιμελήθηκε η σχολή, περιλαμβάνει συνάντηση με τη διευθύντρια φωτογραφίας Naomi Amarger (απόφοιτη του 2019), συζήτηση με τον διευθυντή φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη και προβολή της ταινίας Divertimento, στην οποία η Amarger υπογράφει τη φωτογραφία σε σκηνοθεσία Marie-Castille Mention Schaar.

Επίσης περιλαμβάνει προβολές ταινιών μικρού μήκους που δημιούργησαν τρεις γενιές αποφοίτων της Σχολής, καθώς και, για πρώτη φορά στην ιστορία του Φεστιβάλ, ακρόαση ακουστικών έργων μυθοπλασίας που δημιούργησαν μεταπτυχιακοί σπουδαστές της Σχολής στον τομέα ήχου, καθώς και την έκθεση φωτογραφίας “Οι φωτογράφοι κάνουν το δικό τους σινεμά” με 20 πορτρέτα που επιλέχθηκαν μέσα από ένα αρχείο 1300 φωτογραφιών, αποτέλεσμα μίας ασυνήθιστης πρακτικής των σπουδαστών φωτογραφίας της σχολής από το 1999.

Επίσης, θα πραγματοποιηθεί στρογγυλή τράπεζα με τίτλο “Πώς γίνεσαι κινηματογραφιστής το 2024;” για τις σχολές κινηματογράφου στη Γαλλία και την Ελλάδα, που θα διεξαχθεί παρουσία εκπροσώπων ελληνικών φορέων. Με αυτή την αφορμή μιλήσαμε με τον Vincent Lοwy, Διευθυντή της Ανώτατης Εθνικής σχολής κινηματογράφου Louis-Lumière για πολύ πρακτικά πράγματα, στα οποία απάντησε με μεγάλη ειλικρίνεια: Για το τι σημαίνουν οι κινηματογραφικές σπουδές για το μέλλον των αποφοίτων τους, για την τεχνολογία, τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο αλλά και τη συνεργασία της σχολής με την ελληνική κινηματογραφική βιομηχανία.

O Vincent Lowy ανέλαβε τη διεύθυνση της σχολής το 2017. Eίναι καθηγητής Επιστημών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, διετέλεσε διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικών Μέσων της Nancy διδάσκοντας παράλληλα στο τμήμα κινηματογραφικών σπουδών και ως μέλος της ερευνητικής ομάδας ISOR, του Κέντρου Ιστορίας του 19ου αιώνα του Πανεπιστημίου Paris 1 -Panthéon Sorbonne, ερευνά τις μορφές μνήμης στον κινηματογράφο, τις σχέσεις εικόνας και ιστορίας και τον ρόλο των κινηματογραφικών αρχείων στην οπτικοακουστική γραφή. Έχει επίσης επιμεληθεί συλλογές βιβλίων με θέμα την ιστορία και την αισθητική του κινηματογράφου.

Vincent Lowy

Η Louis-Lumière είναι σχεδόν 100 ετών! Πού επικεντρώνεται και τι προτεραιότητες θέτει ώστε να ακολουθεί τις ταχύτατες μεταβολές και να είναι ενδιαφέρουσα για τους σπουδαστές;

Η σχολή μας συγκαταλέγεται στις παλαιότερες σχολές φωτογραφίας και κινηματογράφου. Αυτό συνεπάγεται και μια ιδιαίτερη ευθύνη, εκείνη της μετάδοσης ορισμένων τεχνικών, ειδικότερα όσον αφορά παλαιότερες φωτογραφικές τεχνικές και τη διατήρηση του αναλογικού φιλμ στον κινηματογράφο (κάτι που άλλες σχολές έχουν εγκαταλείψει εδώ και 10 χρόνια). Αλλά πέρα από τη διαφύλαξη της κληρονομιάς μας, οφείλουμε να κοιτάζουμε προς το μέλλον: σε αυτό αποσκοπεί άλλωστε και το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που θα εγκαινιάσουμε προσεχώς στην Ecole Polytechnique στο πλαίσιο του σχεδίου “Γαλλία 2030”, και το οποίο έχει ως στόχο με χρονικό ορίζοντα το 2025, την κατάρτιση των τεχνικών που θα εργαστούν στον τομέα της εικονικής παραγωγής, δηλαδή στα ολοένα και περισσότερα κινηματογραφικά πλατό με τοίχους LED του νέου τεχνολογικού περιβάλλοντος, όπως αυτό διαμορφώνεται με την εμφάνιση των πλατφορμών, οδηγώντας παράλληλα στο διπλασιασμό ή ακόμη και στον τριπλασιασμό των αναγκών για δημιουργικό περιεχόμενο.

Στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου θα δούμε μεταξύ άλλων, δουλειές τριών γενιών σπουδαστών σας. Πέρα από την τεχνολογία φυσικά, υπάρχουν διαφορές και κοινά μεταξύ των τριών κινηματογραφικών γενιών;Για τη σχολή μας, η μετάβαση στην ψηφιακή τεχνολογία επιφύλασσε τη μεγαλύτερη ανατροπή. Κάτι που άλλωστε δεν έχει γίνει ακόμη πλήρως αποδεκτό. Υπάρχουν αρκετές σύγχρονες ταινίες που εκμεταλλεύονται αυτήν την τάση, εκφράζοντας μια νοσταλγία για τον αναλογικό κινηματογράφο, όπως το Licorice Pizza ή το Asteroid City. Οι σπουδαστές μας ταυτίζονται ιδιαίτερα με αυτή, εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο μια ευρύτερη πολιτική άποψη σε σχέση με το ψηφιακό περιβάλλον που θεωρείται τυποποιημένο, άγονο και ιδανικό εργαλείο ελέγχου. Σίγουρα η αντίληψη αυτή είναι υπερβολική, αλλά εκφράζει μία σημαντική μερίδα των σπουδαστών μας, οι οποίοι δικαίως θεωρούν ότι μία δημόσια σχολή σαν τη δική μας οφείλει να υπερασπίζεται αξίες που δεν περιορίζονται στους κανόνες της αγοράς και στον ψυχεδελικό καταναλωτισμό της κοινωνίας του θεάματος.

Πριν την ψηφιοποίηση λεγόταν ότι το σινεμά είναι 50% τεχνική και 50% τέχνη. Έχει αλλάξει αυτή η αναλογία; Και πόσο έχει επηρεάσει τους κινηματογραφιστές η τεχνολογική εξέλιξη;

Είναι πολύ δύσκολο να ποσοτικοποιήσουμε αυτή την αναλογία, γιατί όλα εξαρτώνται από τις επιλογές των κατασκευαστών μηχανών λήψης. Οι κάμερες έχουν μετατραπεί σε πραγματικούς υπολογιστές με άπειρες δυνατότητες, οι οποίες, παραδόξως, περιορίζουν σημαντικά το έργο του οπερατέρ. Ο εικονολήπτης δεν έχει πλέον την αποκλειστικότητα στην παραγωγή της εικόνας στο πλατό, αλλά καλείται να συνεργαστεί με τον Τεχνικό Ψηφιακών Μέσων Εικόνας (Digital Imaging Technician) και τις ομάδες που αναλαμβάνουν την προσθήκη των ειδικών εφέ σε πραγματικό χρόνο. Παλαιότερα, μόνο ο τεχνικός χρωματικού ελέγχου μπορούσε να παρέμβει στην εργασία του οπερατέρ σε αντίθεση με σήμερα, όπου η εικονοληψία και η επεξεργασία της εικόνας αποτελούν καρπό συλλογικής εργασίας.

Τελικά, σε έναν τομέα όπου πολλή από τη δουλειά έχει αντικατασταθεί από υπολογιστές και πολλές μεγάλες εταιρείες παραγωγής κλείνουν, θα μπορούν να απορροφηθούν οι απόφοιτοι της σχολής στην αγορά εργασίας;

Η αύξηση των πλατφορμών συνεπάγεται ραγδαία αύξηση των τεχνικών αναγκών, κυρίως λόγω της μεγάλης ζήτησης του κοινού για τηλεοπτικές σειρές, με αποτέλεσμα να παρατηρείται σημαντική έλλειψη τεχνικών. Η σχολή μας καλύπτει αυτές τις ανάγκες, αλλά σε αυτόν τον τομέα, όπως και σε άλλους, η ποιότητα της γνώσης δεν θα πρέπει να θυσιάζεται στο βωμό της ποσότητας. Εξακολουθούμε να είμαστε μια σχολή κινηματογράφου, μολονότι σήμερα οι συνθήκες παραγωγής και δημιουργίας δε διαφέρουν κατά πολύ από το ένα οπτικοακουστικό προϊόν στο άλλο. Συνήθως, οι σπουδαστές μας βρίσκουν άμεσα εργασία σε θέσεις υψηλών δεξιοτήτων, καθώς η κατάρτιση που τους παρέχεται είναι ευρέως αναγνωρισμένη.

Photographe: Antoine Levi (2006) Jean-Louis Swiners, Photographe

Ήχος, φωτογραφία, κινηματογραφικά αρχεία είναι κάποιοι από τους τομείς, στους οποίους δίνει έμφαση η σχολή. Μπορείτε να μας εξηγήσετε το ρόλο και τη σημασία τους;

Δυστυχώς στη Γαλλία, η πανεπιστημιακή κοινότητα εξακολουθεί να μη χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από τον κόσμο του κινηματογράφου. Υπάρχουν βεβαίως και μερικές εξαιρέσεις, όπως το πρόσφατο παράδειγμα του Arthur Harari, φετινού νικητή του Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου για την ταινία Ανατομία μίας πτώσης, ο οποίος επέλεξε να σπουδάσει κινηματογράφο στο Πανεπιστήμιο Paris 8. Στα τμήματα κινηματογράφου, φωτογραφίας και ήχου των πανεπιστημίων υπάρχουν τραγικές ελλείψεις εξοπλισμού και κραυγαλέες ανισότητες σε θέματα προϋπολογισμού σε σχέση με τις μεγάλες σχολές κινηματογράφου όπως η δική μας ή η FEMIS. Θεωρώ ότι η κατάσταση αυτή πρέπει να διορθωθεί άμεσα, δίνοντας περισσότερους πόρους στα πανεπιστήμια που διαθέτουν αξιόλογα ινστιτούτα, όπως το Satis στην Aubagne (Πανεπιστήμιο Aix-Marseille) ή το Image Son στη Brest (Πανεπιστήμιο της Βρετάνης).

Photographe: Florian Baudrain (2012) Mark Lee Ping Bing, Chef-opérateur

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα σημαντικότερα πράγματα που πρέπει κανείς να γνωρίζει, όταν ολοκληρώσει τις κινηματογραφικές του σπουδές;

Το σημαντικότερο πράγμα που θα πρέπει να γνωρίζουν οι απόφοιτοι είναι ότι δεν πρέπει να έχουν μεγαλεπήβολους στόχους σκηνοθεσίας πριν αποκτήσουν βαθιές τεχνικές γνώσεις – αυτό είναι κάτι που εμείς τουλάχιστον στη σχολή Louis-Lumière θεωρούμε σημαντικό να τονίσουμε. Και επίσης, να μην έχουν προκαταλήψεις – και στο μέτρο του δυνατού, να μην παίρνουν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά!

Πώς βλέπετε το παρόν και το μέλλον του Ευρωπαϊκού σινεμά, ειδικότερα του Γαλλικού;

Μαζί με τον ασιατικό κινηματογράφο, ο γαλλικός κινηματογράφος είναι πολλά υποσχόμενος για το μέλλον. Μετά το φαινόμενο της δεκαετίας του 2000, όπου οι ταινίες του Χόλυγουντ διατήρησαν ένα είδος κυριαρχίας, παρατηρούμε μέσα από μία αλληλουχία γεγονότων και τάσεων, όπως η πρόσφατη απονομή των Χρυσών Φοίνικων και μερικές μεγάλες εισπρακτικές επιτυχίες, ότι η ελευθερία έκφρασης, ο ανατρεπτικός χαρακτήρας και η διαρκής αμφισβήτηση που χαρακτηρίζουν την ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία εξακολουθούν να αποτελούν σταθερές αξίες. Ωστόσο, η υπεροχή του γαλλικού κινηματογράφου στην Ευρώπη απειλείται από τον ισπανικό κινηματογράφο, που είναι εξαιρετικά νεανικός, εφευρετικός και δυναμικός. Περιμένουμε επίσης πολλά από τον νέο ιταλικό κινηματογράφο και, φυσικά, από τον νεότερο ελληνικό κινηματογράφο.

Photographe: Stéphan Faraci (2016) Amélie Chassary & Lucie Belarbi, Artistes

Με αφορμή τη συζήτηση στο πλαίσιο του φεστιβάλ για το «Πώς γίνεσαι κινηματογραφιστής το 2024 ;» τελικά πώς γίνεται κανείς κινηματογραφιστής;

Σήμερα, μπορεί κάποιος να γίνει κινηματογραφιστής σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου απαιτούνταν 20 χρόνια για να περάσει κανείς από όλα τα στάδια της παραγωγής. Στην περίπτωση όμως ενός παλαιότερου σπουδαστή μας, του Jonathan Ricquebourg, αυτό δεν ισχύει καθώς μέσα σε λίγα μόλις χρόνια κατάφερε να γίνει ένας καταξιωμένος οπερατέρ. Είναι αδιαμφισβήτητα μία πρόοδος που οφείλεται επίσης στην τεχνολογική επιτάχυνση και στην αύξηση των αναγκών…

Θα υπάρξει συνεργασία της σχολής σας με την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή κι αν ναι, σε ποια βάση;

Το 2023 ξεκινήσαμε έναν κύκλο κατάρτισης τεχνικών κινηματογράφου με την υποστήριξη Ελλήνων παραγωγών, ο οποίος θα θέλαμε πραγματικά να συνεχιστεί, καθώς οι νέοι που τον παρακολούθησαν βρήκαν πολύ γρήγορα δουλειά. Πρόκειται για ένα χρήσιμο και κατάλληλα σχεδιασμένο πεδίο παρέμβασης, που μας επιτρέπει να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον. Ευελπιστούμε οι ελληνικές αρχές να στηρίξουν αυτό το εξαιρετικό πρόγραμμα κατάρτισης, που έχει επιτρέψει ήδη σε δέκα περίπου νέους Έλληνες να εργαστούν σε κινηματογραφικά πλατό, ορισμένοι από αυτούς ήδη από την επομένη μέρα μετά το τέλος των μαθημάτων! Και, φυσικά, παραμένουμε στη διάθεση των Ελλήνων εταίρων μας για να παρέχουμε τεχνογνωσία εν όψει της ίδρυσης μιας νέας σχολής κινηματογράφου, ένα όραμα που αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά.