Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου εξηγεί πώς το Φουγάρο είναι πολιτικό εγχείρημα

Την ακολουθώ καθώς με ξεναγεί από τον ένα χώρο του Φουγάρου στον άλλον. Στο Art Space όπου γίνονται τα παιδικά εργαστήρια, προτιμά να μην πει πολλά. Στέκεται κοντά στην πόρτα και παρατηρεί τα παιδιά που συμμετέχουν στο εργαστήριο comics. Σε αντίθεση με τις άλλες εικαστικές δραστηριότητες, τα αγόρια εδώ είναι πλειονότητα – κι αυτό της δίνει πρόσθετη χαρά. Απερίσπαστοι από τις ζωγραφιές τους, οι εκκολαπτόμενοι κομικάδες δεν είναι μεγαλύτεροι των 10, το πολύ των 12 ετών. Όσα χρόνια, δηλαδή, μετράει η λειτουργία του Φουγάρου στο Ναύπλιο που το επόμενο φθινόπωρο έχει τα 12α γενέθλια του. «Καμιά φορά δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι πέρασαν 12 χρόνια αλλά όταν κοιτάζω γύρω μου και βλέπω το Φουγάρο γεμάτο ζωή, συνειδητοποιώ τι έχει γίνει», σχολιάζει η ιδρύτρια του, Φλωρίκα Κυριακοπούλου.

Το Fougaro Art Center έχει, με λίγα λόγια, μεγαλώσει μια μικρή, πρώτη γενιά, με καλλιτεχνικές αξίες που ποτέ μέχρι το 2012 δεν υπήρχαν· στο Ναύπλιο και στην Αργολίδα αλλά και στο μεγαλύτερο τμήμα της Πελοποννήσου. Η κ. Κυριακοπούλου δείχνει ικανοποίηση που το Fougaro έχει, όχι μόνο δημιουργήσει ένα χώρο εικαστικής έκφρασης για τις νεότερες ηλικίες, αλλά και γιατί έχει αναζωογονήσει (αν όχι αποκαλύψει) την καλλιτεχνική κίνηση της περιοχής. «Μετά από εμάς άρχισαν να ανοίγουν κι άλλοι χώροι τέχνης, μικρότεροι, αλλά με ενδιαφέρον. Πολλές φορές, οι συνεργάτες μου στενοχωριούνται επειδή κάποιοι φορείς μας μιμούνται αλλά προσωπικά χαίρομαι γιατί ο πολλαπλασιασμός μικρών πυρήνων τέχνης βελτιώνει την κατάσταση – εκεί που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε τίποτα – και διασπείρεται η χαρά της δημιουργίας. Στο κάτω – κάτω, εμείς ήμασταν αυτοί που δημιουργήσαμε τη ζήτηση, σε μια εποχή που δεν υπήρχε» τονίζει.

Στιγμιότυπο από τα παιδικά εργαστήρια πλεκτικής. Τα παιδιά είναι οι πιο πιστοί φίλοι του Φουγάρου.

Το 2012, ήταν μια περίοδος βαθιάς οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα κι όμως – εφόσον η ιδέα για ένα χώρο που θα καλλιεργεί την καλλιτεχνική δημιουργία ήταν παλιά – η Φλωρίκα Κυριακοπούλου ήταν αποφασισμένη να μην περιμένει άλλο. «Ήξερα πως αυτό μπορεί να μεταμορφώσει τις ζωές της τοπικής κοινωνίας προς το καλύτερο. Ήμουν σίγουρη ότι θα πετύχαινε, γιατί υπήρχε τεράστια ανάγκη γι’ αυτό». Βέβαια, τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα την ανάγκασαν να αναθεωρήσει. «Στην πορεία, εξελίχθηκε σε μια μεγάλη πρόκληση. Τα δύο, τρία πρώτα χρόνια ήταν, πράγματι, πολύ δύσκολα. Μετά, η εικόνα άρχισε να αλλάζει. Κι εκείνοι που έσυραν πίσω τους όλο το κοινό ήταν τα παιδιά: Τα παιδιά μας αγάπησαν από την πρώτη στιγμή. Μολονότι, δεν είχαμε αυτό το concept ανοίγοντας το Fougaro, παρόλα αυτά χαιρόμασταν καθώς διαπιστώναμε ότι δημιουργούμε μια ανθρωπιστική παιδεία. Σήμερα πια, ακούω συνεχώς από μητέρες της περιοχής να λένε πως τους… καταπιέζει η ύπαρξη του Φουγάρου γιατί τα παιδιά τους δεν θέλουν να πάνε πουθενά αλλού».

Δεν ήταν ούτε 40 ετών, όταν το 1991 η Φλωρίκα Κυριακοπούλου εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, με σκοπό να βοηθήσει τον ηλικιωμένο, τότε, πατέρα της, το βιομήχανο Πάρη Κυριακόπουλο σε μια από τις επιχειρήσεις που ‘έτρεχε’ στην περιοχή με εξαγωγές πορτοκαλιών. Η ίδια είχε σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Φιλοσοφία στην Αμερική αλλά από έφηβη δεν είχε κρύψει τις καλλιτεχνικές και κοινωνικές της ανησυχίες. Στο Ναύπλιο της αποκαλύφθηκε ένας άγνωστος, έως τότε, κόσμος. «Μεγάλωσα στο κέντρο της Αθήνας, με γονείς αστούς, είχα ζήσει πολλά χρόνια για σπουδές στο εξωτερικό και τότε ήταν η πρώτη φορά που άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο αδιέξοδη είναι η ζωή στην ελληνική επαρχία. Έκανα παρέα με νέα παιδιά και έβλεπα γύρω μου χαμένες γενιές, που παρά τις ικανότητες τους, δεν είχαν όνειρα ή, ακόμα χειρότερα, είχαν μπει σε εξαρτήσεις. Τότε, σιγουρεύτηκα για το τι έπρεπε να κάνω».

Τα πρώτα χρόνια κάποιοι με κατηγορούσαν ως ‘τρελή κληρονόμο’. Φαντάζομαι πως γι’ αυτούς δεν θα ήμουν τρελή αν αγόραζα ένα γιοτ και έκανα κρουαζιέρα στη Μεσόγειο, το ίδιο διάστημα, εν καιρώ κρίσης. Ήμουν, ωστόσο, αρκετά τρελή που είχα την ιδέα για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού πόλου

Αναφέρεται στο μεγάλο πείσμα της – αφού από την εποχή που πήρε την απόφαση, μέχρι να εντοπίσει το βιομηχανικό κέλυφος στο Ναύπλιο, να το ανακαινίσει και να το οδηγήσει σε μια νέα πολιτιστική χρήση μεσολάβησαν πάνω από 20 χρόνια, πολλές προσωπικές απώλειες, εμπόδια αλλά και πολλές «Ελλάδες». «Τα πρώτα χρόνια κάποιοι με κατηγορούσαν ως ‘τρελή κληρονόμο’. Φαντάζομαι πως γι’ αυτούς δεν θα ήμουν τρελή αν αγόραζα ένα γιοτ και έκανα κρουαζιέρα στη Μεσόγειο, το ίδιο διάστημα, εν καιρώ κρίσης. Ήμουν, ωστόσο, αρκετά τρελή που είχα την ιδέα για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού πόλου. Μέσα μου, επέμενα πως, αφού είχα την τύχη να μπορώ να το στηρίξω οικονομικά, όφειλα να κάνω κάτι για την κοινωνία, να αφήσω ένα αποτύπωμα», ξεκαθαρίζει.

Το Fougaro Art Centrer συμπληρώνει 12 χρόνια λειτουργίας.

Είναι αλήθεια πως η Φλωρίκα Κυριακοπούλου είχε αποδείξει πως δεν ήταν μια τυπική περίπτωση παιδιού που δεν είχε παρά να επιλέξει ανάμεσα σε δυνατότητες και ευκαιρίες. Απεναντίας. Όπως η ίδια λέει «βγήκε από το μαντρί» κι αυτό – διαβεβαιώνει – τουλάχιστον στο πως την αντιμετώπιζε ο κόσμος στον οποίο ανήκε.

«Από το Γυμνάσιο επέλεγα να κάνω παρέες με τους πιο ιδιαίτερους. Πολύ γρήγορα άρχισα να βαριέμαι τον κοινωνικό μου κύκλο. Γυρνώντας από τις σπουδές μου Αμερική, όπου έζησα επτά ζόρικα και καταθλιπτικά χρόνια, δυσκολευόμουν να επικοινωνήσω με τον κόσμο με τον οποίο είχα μεγαλώσει. Ετσι, στα 22 μου, ενώ βρισκόμουν στην Αμερική, επέλεξα να ζήσω ‘εκτός πλαισίου’ για δύο χρόνια. Τότε γνώρισα ανθρώπους που μόνο με λογοτεχνικούς ήρωες θα μπορούσα να παρομοιάσω. Για μένα, ήταν ένα τράνταγμα απίστευτο. Κατάλαβα αλλιώς τη ζωή. Ένιωθα σαν να είχα ζήσει 20 χρόνια ζωής παραπάνω από τους συνομήλικους μου και σταδιακά αναζήτησα ανθρώπους εκτός του περιβάλλοντος μου. Ένας από αυτούς ήταν ο σύζυγος μου, 13 χρόνια μεγαλύτερος μου, ο οποίος δίδασκε στο Κολλέγιο Αρρένων, ένας κλασικιστής. Περάσαμε 13 χρόνια μαζί και μέσα από αυτόν γνώρισα πνευματικούς και δημιουργικούς ανθρώπους, ζήσαμε ένα χρόνο στις Σπέτσες, μια δεκαετία στην Αγγλία και αλλού» θυμάται.

Το εγχείρημα άργησε να βρει τη ανταπόκριση του κοινού εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην.

Στις Σπέτσες, η Κυριακοπούλου θα ανακάλυπτε, απρόσμενα, την αγάπη της για τα εικαστικά. Ανακαινίζοντας με τα χέρια της ένα παλιό σπίτι του νησιού – παρά τις διαμαρτυρίες του πατέρα της πως έπρεπε να προσλάβει κάποιον ειδικό για να κάνει τη δουλειά – ήρθε σε επαφή με τα χρώματα. «Κι όμως ήθελα να στοκάρω, να βάφω, ήθελα να κάνω ό,τι απαξίωνε όλος ο οικείος μου κόσμος. Ξεκίνησα βάφοντας τους τοίχους του σπιτιού κι εκεί, μέσα από τις μεγάλες επιφάνειες, αναζήτησα τη σχέση μου με το πινέλο και την εικαστική δημιουργία». Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου πιστεύει πως όλοι, εν δυνάμει, κρύβουν μέσα τους ένα μικρό ζωγράφο. Από εκεί και πέρα, λέει, «υπάρχει ο Ματίς, υπάρχουν και οι υπόλοιποι από εμάς».

Αποφάσισα ότι αυτό μπορώ να κάνω, με το δικό μου τρόπο, σε μια μικρή κοινότητα. Είναι απόληξη όλων αυτών που έχω μάθει και ζήσει, σε συνδυασμό με το βαθύ αίσθημα προσφοράς που μου δίδαξαν οι γονείς μου. Αν έχεις την οικονομική δυνατότητα, οφείλεις να δώσεις πίσω.

Ωστόσο, έχει πολλά χρόνια να ζωγραφίσει απορροφημένη από τις γονεϊκές και επαγγελματικές της υποχρεώσεις. «Είναι ένα από τα τιμήματα του Φουγάρου και ότι μεγαλώνω μόνη μου ένα παιδί. Αλλά, πλέον, μπαίνω συχνά στο εργαστήριο μου, καθαρίζω και ετοιμάζομαι να ξαναβρώ όσα έκανα γιατί μου έχουν λείψει τρομερά», ομολογεί.

Από τα εγκαίνια της τελευταίας έκθεσης του David Webber και της Αιμιλίας Τσεκούρα πριν από δέκα ημέρες.

Κατά καιρούς, προετοιμάζει τους στενούς συνεργάτες της στο Fougaro πως πλησιάζει η μέρα που θα αποχωρήσει από τον οργανισμό. Παρότι, αναγνωρίζει πως το Fougaro είναι ένα έργο τέχνης κι αυτό, μια, εν εξελίξει, δημιουργία – μεγαλύτερης κλίμακας από κάθε εικαστική δημιουργία της. Ρωτώντας την, πως αποτιμά το Fougaro με συναισθηματικό πρόσημο εξηγεί: «Είναι μια, παιδικών και εφηβικών σύνθεση ονείρων, κάτω από το σύνθημα με το οποίο μεγάλωσε η γενιά μου στα 60’s, πως θα αλλάξουμε τον κόσμο, όπως μας τραγουδούσε ο Μπομπ Ντίλαν και η Τζόαν Μπαέζ. Αποφάσισα ότι αυτό μπορώ να κάνω, με το δικό μου τρόπο, σε μια μικρή κοινότητα. Είναι απόληξη όλων αυτών που έχω μάθει και ζήσει, σε συνδυασμό με το βαθύ αίσθημα προσφοράς που μου δίδαξαν οι γονείς μου. Αν έχεις την οικονομική δυνατότητα, οφείλεις να δώσεις πίσω. Δεν κάνω φιλανθρωπία – όχι. Δεν την υποτιμώ, αλλά η φιλανθρωπία απαλύνει τον πόνο κι εγώ ήθελα να αλλάξω τη συνθήκη, ήθελα να υπάρχει λιγότερος πόνος. Για όλους αυτούς τους λόγους, θεωρώ πως το Fougaro είναι ένα πολύ πολιτικό εγχείρημα».

Ενδιαφέρουσα παρατήρηση αν σκεφτεί κανείς πως στη νεότητα της η Φλωρίκα Κυριακοπούλου σκεφτόταν να ασχοληθεί με την πολιτική. Σύντομα, κατάλαβε πως δεν ήταν αυτός ο δρόμος της. Και σήμερα, λέει, πως το έργο του Φουγάρου είναι πιο επιδραστικό και διεισδυτικό στην τοπική κοινωνία από το να διεκδικήσει τη δημαρχία του Ναυπλίου.

Το καλοκαίρι θα βρει το Φουγάρο να εγκαινιάζει νέα εικαστικά γεγονότα: ‘Εκθεση του γλύπτη Γιάννη Παππά και του ζωγράφου Ανδρέα Βουρλούμη.

Μια προσωπική της φίλη, η διεθνής μουσικός Νάνα Σιμόπουλος, κατά την επίσκεψη της στο Fougaro της επαλήθευσε κάτι που η ίδια δεν τολμούσε να παραδεχθεί. «Γύρισε, με κοίταξε και με ρώτησε: ‘Ξέρεις τι έχεις φτιάξει εδώ; Ένα θεραπευτήριο’».

Το τμήμα των κόμικς έχει σχολάσει και, όσο προχωράει το απόγευμα, κόσμος πολύς περιδιαβαίνει στις εκθέσεις που μόλις εγκαινιάστηκαν: Η έκθεση του Σκωτσέζου (αλλά πολιτογραφημένου Έλληνα) David Webber «Ζωγραφική + κατασκευές» και το «Homeland landscapes 2», η συνέχεια της πρώτης επιτυχημένης έκθεσης της Αιμιλίας Τσεκούρα, συνθέσεις εντυπωσιακών αντανακλάσεων του φυσικού φωτός, όπως προέκυψαν στη διάρκεια εγκλεισμού κατά την πανδημία. Και οι δύο εκθέσεις θα διαρκέσουν μέχρι το Σεπτέμβριο ενώ σε δύο μήνες θα συνυπάρξουν με δύο ακόμα μεγάλα projects: Μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο του κορυφαίου γλύπτη Γιάννη Παππά, η οποία εκτός από σημαντικά έργα της συλλογής του, θα παρουσιάζει όλο το χρονικό δημιουργίας των έργων του: Σχέδια, γύψινα, προπλάσματα. Γίνονται, ήδη, προσπάθειες να συμπεριληφθεί και ο ανδριάντας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ένα έργο ζωής για τον Παππά, που ολοκληρώθηκε σε 32 χρόνια! Τα εγκαίνια της έκθεσης Παππά αναμένονται τον Ιούνιο η οποία θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του 2024. Το καλοκαίρι θ’ ανοίξει και μια δεύτερη έκθεση με ακουαρέλες του ζωγράφου Ανδρέα Βουρλούμη.