ΠΕΜΠΤΗ
21
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
Στην άκρη του X-Bowling Center στην Ελευσίνα κείτεται μια στοίβα από ρούχα και παπούτσια, αλλά κανείς και καμιά δεν τα φοράει. Μοναδικό μέλημα για τα κορίτσια και τα αγόρια του φετινού κύκλου του Μυστηρίου 59 U(R)TOPIAS Ακαδημία Χορογραφίας, που στέκονται γυμνά ή ημίγυμνα, είναι να «χωρέσουν» με τα σώματα τους μέσα σε τέσσερις μικρές ντουλάπες στο βάθος της αίθουσας. Θέλουν να δημιουργήσουν μια στατική χορογραφία που αποτυπώνεται live από το φωτογράφο Τάσο Βρεττό – έναν από τους πολλούς μέντορες του φετινού προγράμματος της Ακαδημίας – ο οποίος τώρα τους ζητάει δοκιμάσουν την τελική τους θέση για τη φωτογραφική λήψη.
Κι ενώ η Πατρίσια Απέργη, η καλλιτεχνική διευθύντρια της Ακαδημίας Χορογραφίας, παρεμβαίνει για να καλέσει τα μέλη της ομάδας να δώσουν στα σώματα τους «πιο γραμμικές φόρμες», ένα παζλ από εύπλαστα νεανικά κορμιά προβάλλει, θεαματικά και αυτοσχέδια, μπροστά σου.
Αυτοσχεδιασμοί στο προαύλιο του X – Bowling Center.
Είναι νωρίς το μεσημέρι της Τρίτης και μια νέα intensive week για την Ακαδημία Χορογραφίας της Ελευσίνας έχει ξεκινήσει από χθες. Το Μυστήριο 59 U(R)TOPIAS Ακαδημία Χορογραφίας δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Πρόκειται για ένα διετές πρόγραμμα που απευθύνεται σε νέους χορογράφους. «Είναι μια καλλιτεχνική συνθήκη που παρέχει περισσότερη γνώση, περισσότερη πληροφορία και πρακτικές τεχνικές για τους νέους χορογράφους που επιθυμούν να πειραματιστούν και δεν έχουν τον τρόπο, το χρόνο, τα χρήματα», εξηγεί η Πατρίσια Απέργη.
Πατρίσια Απέργη: Είναι μια προσπάθεια συγκερασμού της καλλιτεχνικής πρακτικής και του εμπλουτισμού της πληροφορίας που έχει ανάγκη ένας χορογράφος στα πρώτα του βήματα
Η U (R) Topias Ακαδημία Χορογραφίας λειτουργεί ως ένα πολύμηνο, εργαστηριακού χαρακτήρα, φυτώριο που εμπλουτίζει το γνωστικό πεδίο των χορογράφων χωρίς, από την άλλη, να σχετίζεται με τη φιλοσοφία του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος. «Δεν καλύπτουμε την ακαδημαϊκή γνώση, δεν δίνουμε κάποιο πτυχίο. Είναι μια προσπάθεια συγκερασμού της καλλιτεχνικής πρακτικής και του εμπλουτισμού της πληροφορίας που έχει ανάγκη ένας χορογράφος στα πρώτα του βήματα. Είναι ένα πρόγραμμα που θα ήθελα να έχει προσφερθεί και σε ’μένα αλλά, που, όπως και πολλοί άλλοι, αναγκάστηκα να φύγω στο εξωτερικό, ευτυχώς με υποτροφία. Στην δουλειά μας, λείπει ο χρόνος της πρόβας και κυρίως μας λείπει ο χρόνος για έρευνα και για μελέτη των δικών μας και άλλων πρακτικών. Μας λείπει ο χρόνος να προσπαθήσουμε ακόμα κι αν αποτύχουμε. Ένιωσα, λοιπόν, πως ήταν υποχρέωση μας (αναφέρεται στην ομάδα της ‘Αερίτες’) να κάνουμε κάτι προς αυτήν την κατεύθυνση», συνεχίζει.
Ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα, Μιχαήλ Μαρμαρινός με την ομάδα των νέων χορογράφων στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης.
Κι έτσι όταν κατέθεσε στην 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα την πρόταση ίδρυσης της Ακαδημίας Χορογραφίας – αντί για ένα χορογραφικό project, όπως έκαναν άλλοι συνάδελφοι της – δεν έτρεφε ελπίδες για μια καταφατική απάντηση. Κι όμως, ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης, Μιχαήλ Μαρμαρινός όχι μόνο την ενέκρινε, αλλά προώθησε την υλοποίησή της ανάμεσα στα πρώτα project, καθώς η U (R) Topias Ακαδημία Χορογραφίας ξεκίνησε να συστήνεται το 2021 όταν δεν υπήρχε ούτε μια παραδομένη υποδομή στην Ελευσίνα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Είναι μια δράση – μοντέλο που συμβαίνει μόνο στην Ελευσίνα
«Είναι ένα διττό και αμφίσημο πρόγραμμα εφόσον λειτουργεί τόσο εκπαιδευτικά όσο και δημιουργικά. Είναι μια δράση – μοντέλο που συμβαίνει μόνο στην Ελευσίνα αφού ο καθένας και η καθεμιά που θέλει να σπουδάσει χορογραφία πρέπει να φύγει εκτός Ελλάδος. Συνεπώς, καλύπτει μια αναγκαιότητα αδιαμφισβήτητη και ουσιαστική», παρατηρεί ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Το πρόγραμμα δίνει έμφαση σε τέσσερις εντατικές εβδομάδες πειραματισμού και εξάσκησης.
Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία τρία χρόνια είναι μια ιδιαίτερα παραγωγική ζύμωση ανάμεσα σε μια ομάδα νέων χορογράφων (ο πρώτος κύκλος φιλοξένησε 15 άτομα και ο δεύτερος, φέτος, φιλοξενεί 12, πάντα μέσω open call) με θεωρητικούς του Χορού, καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών, programmers και curators από όλο τον κόσμο που καταθέτουν τα εργαλεία και τις μεθοδολογίες τους και τα ασκούν σε ένα χρονικό ορίζοντα οκτώ μηνών. Το πρόγραμμα δίνει έμφαση σε τέσσερις εντατικές εβδομάδες πειραματισμού και εξάσκησης ώστε, κατά την ολοκλήρωση του, κάθε χορογράφος να παραδίδει ένα έργο διάρκειας 10’ σε διάλογο με το κοινωνικο-πολιτικό τοπίο της πόλης. Στη δεύτερη φάση κάθε κύκλου, επιλέγονται έξι χορογράφοι από την αρχική ομάδα οι οποίοι θα παρουσιάσουν νέα χορογραφικά έργα σε μια promenade – υπό την επιμέλεια της Πατρίσιας Απέργη.
Φέτος, η διαδικασία εμπλουτίζεται και με residencies, δηλαδή με την παροχή δυνατότητας στους συμμετέχοντες να παραμείνουν ο καθένας και η καθεμιά για δέκα ημέρες στην Ελευσίνα και να καλλιεργήσουν μια σχέση με την τοπική κοινωνία, πτυχές της οποίας θα παρουσιάσουν σε ένα δεύτερο, ξεχωριστό εγχείρημα.
Με σημείο αναφοράς το ελευσίνιο τοπίο.
Οι βασικοί στόχοι που έχουν τεθεί είναι, σύμφωνα με την Πατρίσια Απέργη, εφικτοί. «Να ενδυναμώσει την κοινότητα των χορογράφων και γενικότερα του Χορού στην Ελλάδα: Να δημιουργηθεί μια δική μας δημιουργική ταυτότητα, ώστε να μην αποτελούμε μόνο αντανάκλαση όσων συμβαίνουν στο εξωτερικό. Και μαζί να δημιουργήσει έναν πυρήνα αλληλεπίδρασης των Ελλήνων χορογράφων μεταξύ μας, ώστε ο ένας να στηρίζει και να βοηθάει τον άλλο στο χρονικό της εξέλιξης του» σημειώνει.
Κι από το τοπικό στο παγκόσμιο. Γιατί παρά το μικρό χρονικό διάστημα δειγμάτων γραφής, η Ακαδημία Χορογραφίας της Ελευσίνας δέχεται ήδη αιτήσεις καλλιτεχνών από το εξωτερικό ενώ αρχίζει να συζητιέται και από τη διεθνή χορογραφική κοινότητα. Μόνο την πρώτη χρονιά από την Ελευσίνα πέρασαν, μεταξύ άλλων, ο φοβερός Αυστριακός Βίλι Ντόρνερ και η Γαλλίδα Ματίλντ Μοννιέ.
Στιγμιότυπο από το σεμινάριο της επίκουρης καθηγήτριας Χορού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Στεργιανή Τζιντζιλώνη.
«Το πρόγραμμα αυτό, όπως έχει στηθεί στην Ελευσίνα δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο· πουθενά αλλού, δωρεάν, με αυτή την ελευθερία ενώ προσφέρει αυτά τα εφόδια», τονίζει η Πατρίσια Απέργη. Αυτή την εβδομάδα το mentorship κυλάει με Έλληνες δημιουργούς, το φωτογράφο Τάσο Βρεττό και τη σκηνογράφο Ευαγγελία Θεριανού, που θα ιντριγκάρουν τους σπουδαστές χορογράφους να σκεφτούν για το χορό με άλλο σημείο εκκίνησης. Είναι δύο από τους πέντε mentors που συμμετέχουν μαζί με τη χορογράφο Σοφία Μαυραγάνη, την επίκουρη καθηγήτρια Χορού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Στεργιανή Τζιντζιλώνη και ο sound artist Τζεφ Βάγκνερ.
«Η φωτογραφία δεν είναι μια μονοσήμαντη τέχνη. Ειδικά, η φωτογραφία του σώματος εμπεριέχει ένα είδος χορογραφίας: Ο φωτογράφος πρέπει να σκεφτεί σα χορογράφος και το θέμα του, τα σώματα που έχει μπροστά του, να το εκτελέσουν. Αυτό κάνουμε σήμερα εδώ. Ανοίγουμε ένα διάλογο γύρω από την έννοια της εικόνας του σώματος, επενδύουμε σε κινησιολογικούς αυτοσχεδιασμούς και η δόνηση τους πρέπει να αποτυπωθεί στη μηχανή μου. Νομίζω ότι αυτό μπορεί να τροφοδοτήσει τα παιδιά να σκεφτούν για το αποτύπωμα του σώματος τους ως εικόνα», εξηγεί ο Τάσος Βρεττός, καλώντας δυο εξ αυτών, τον Άγγελο Παπαδόπουλο και τη Νεφέλη Θεοδότου να επεξεργαστούν εικαστικά την αφήγηση τους. Οι δυο τους, έχοντας αποσπαστεί από τη βασική ομάδα, ετοιμάζουν ένα ακόμα project: Ενωμένοι κάτω από τις ίνες ενός κόκκινου φορέματος αφήνουν το σώμα τους να ξεσπάσει αυτόνομα σε χορευτικές φιγούρες.
Φωτογραφικά project με την καθοδήγηση του φωτογράφου Τάσου Βρεττού.
Τα ερεθίσματα που θα δεχτούν οι σπουδαστές στη διάρκεια του εργαστηρίου είναι πολλά. Μόλις χθες, η σκηνογράφος Ευαγγελία Θεριανού θα έβαζε τις βάσεις για μια δημιουργική συζήτηση γύρω από τη διαχείριση του χώρου στο Χορό.
«Τους ζήτησα να οραματιστούν μια μακέτα, που στη δουλειά μας είναι ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο, και να κάνουν ένα βήμα πίσω στη δημιουργική διαδικασία: Να εντοπίσουν ένα άλλο επίπεδο ανάγνωσης του Χορού, με όρους χωροταξίας και αρχιτεκτονικής», εξηγεί η έμπειρη σκηνογράφος. Έχοντας, τα τελευταία χρόνια, αρχίσει να συνεργάζεται με Έλληνες χορογράφους, η Θεριανού διακρίνει τη σημασία ύπαρξης της Ακαδημίας Χορογραφίας της Ελευσίνας ως ένα χώρο ενδυνάμωσης των δημιουργών, μέσα σε μια ρεαλιστική συνθήκη εργασίας.
Μια χορογραφία με άξονα το χώρο και μέντορα την σκηνογράφο Ευαγγελία Θεριανού.
Κάπου σε μια γωνία του X-Bowling Center – ενώ ένα ακόμα φωτογραφικό project είναι σε εξέλιξη – οι ενθουσιώδεις φωνές το επιβεβαιώνουν. Αν και φτάνουν στην Ελευσίνα με διαφορετικές αφετηρίες βιογραφικού, σπουδών, βιωμάτων και αναζητήσεων, όλοι οι συμμετέχοντες συμφωνούν πως μια χειρονομία σαν της U (R) Topias ήταν άκρως απαραίτητη. Η Σαμπίνα Ανδρέα ΄Αλλεν επισημαίνει πως «πουθενά αλλού δεν δίνεται η ευκαιρία σε ένα χορογράφο να εμβαθύνει», η Νεφέλη Θεοδότου βλέπει στην Ελευσίνα μια δυνατότητα να ζυμωθεί σε ερευνητικές διαδικασίες «για να βρει το δικό της δρόμο», η Αντωνία Πιτουλίδου εξηγεί πως έχει καταφέρει να πειραματίζεται σε χορογραφικές περιοχές «που δεν ήξερε πως μπορεί», ο Δημήτρης Μπαλτάς πιστεύει πως βιώνει μια διαδικασία «εξέλιξης σε αυτό που ήδη κάνει».
Στην αξία του συγχρονισμού της ομάδας και της γνωριμίας με τον εαυτό τους μέσα από τη συλλογικότητα και την ανταλλαγή ιδεών στέκονται η Κατερίνα Δεληκούρα, ο Άγγελος Παπαδόπουλος, η Ραφαέλα Τσομπανούδη και η Μαίρη Γιαννούλα. Για τον ίδιο λόγο – για τη χαρά της ομάδας δηλαδή – η Στέλλα Σπύρου αισθάνεται πως έχει κάνει μια προσωπική υπέρβαση αφού, όπως λέει, η Ακαδημία είναι μια αφορμή να συνυπάρχει για πολλές ώρες με πολύ κόσμο «κάτι που την ενεργοποιεί για πρώτη φορά στη ζωή της τόσο δυναμικά». Η Ελίνα Δερμιτζιόγλου καταλήγει πως η σύνθεση τόσων πληροφοριών και ιδεών δεν θα μπορούσε παρά να γίνει μέσα σε ένα εργαστήριο και πως ένας νέος χορογράφος «είναι αδύνατον να εξασφαλίσει ταυτόγχρονα τόσες πηγές γνώσης». Όσο για τη Σαββίνα Τζαφεράϊ το μεγάλο κέρδος του εργαστηρίου είναι η διακαλλιτεχνική του ταυτότητα που της «υπενθυμίζει πως κάθε τέχνη και όλες μαζί κορυφώνονται σε μια φιλοσοφική διάσταση».
Πειραματισμός με υλικά.
Παρότι για την ώρα, απολαμβάνουν την ασφάλεια και την αλληλεπίδραση του εργαστηρίου ξέρουν πως σύντομα θα εκτεθούν και πάλι στον εργασιακό χώρο που, τουλάχιστον στην Ελλάδα, προσφέρει ελάχιστες και αποσπασματικές ευκαιρίες στους νέους χορογράφους. Κάποιοι, όπως η Αντωνία Πιτουλίδου χαίρονται τη στιγμή. «Θέλω να φύγω χορτάτη, από γνώσεις, εμπειρίες, κούραση, δημιουργία, υλικά και σκέψεις, χορτάτη από την Ελευσίνα και το ίδιο χορτάτοι θέλω να είναι και όσοι έρθουν σε επαφή μαζί μου».
Άλλοι αναγνωρίζουν σε αυτό που συμβαίνει στην U (R) Topias την επόμενη μέρα. «Το μέλλον του Χορού βρίσκεται και εδώ, στις προσπάθειες αυτών των 12 ανθρώπων που ήρθαμε στην Ακαδημία. Μακάρι να μας δοθεί η ευκαιρία να απορροφηθούμε όλοι επαγγελματικά, να δουλέψουμε ουσιαστικά», λέει η Σαμπίνα-Ανδρέα Άλλεν. Η Μαίρη Γιαννούλα, πάλι, καλεί τους πολιτιστικούς θεσμούς να μιμηθούν το παράδειγμα της Ελευσίνας. «Έχουμε την ελάχιστη εμπειρία κι όμως μας δείχνουν τη μέγιστη εμπιστοσύνη. Κι αυτό χρειάζονται οι νέοι καλλιτέχνες: Να αντιμετωπιστούν με εμπιστοσύνη· κανείς δεν γεννήθηκε ολοκληρωμένος καλλιτέχνης, όλοι ξεκινάμε από το μηδέν, γι’ αυτό ας μας επιτραπεί ακόμα και να αποτύχουμε». Ο Άγγελος Παπαδόπουλος διακρίνει κι ένα μέλλον έξω από το στενό όριο της καλλιτεχνικής δημιουργίας και μιλάει για την καλλιέργεια του κοινού, κάτι που επαληθεύεται και σε μια μικρή κοινωνία όπως η Ελευσίνα.
Η Ακαδημία Χορογραφίας στεγάζεται στο X Bowling Center της Ελευσίνας.
Το περασμένο καλοκαίρι, στη διάρκεια μιας χορογραφικής έρευνας στο δημόσιο χώρο της Ελευσίνας, η Πατρίσια Απέργη συνάντησε πολλές αντιδράσεις από μια ολόκληρη γειτονιά, οι οποίες δεν κάμφθηκαν ούτε όταν αποπειράθηκε να τους εξηγήσει το λόγο της παρουσίας της εκεί. Λίγους μήνες και καθημερινής τριβής μετά, θα έβλεπε τους ίδιους ανθρώπους που της είχαν επιτεθεί, όχι μόνο να βλέπουν την παράσταση που τελικά ετοίμασε, αλλά και να κερνούν τους θεατές της σπιτικό χυμό. «Αν μια εχθρική σχέση μπορεί να ανατραπεί σε τέτοιο βαθμό, αν άνθρωποι που δεν ξέρουν τι σημαίνει χορογράφος σταδιακά γίνονται το κοινό του, καταλαβαίνουμε τη δύναμη που έχει ένα τέτοιο εγχείρημα ειδικά στην κλίμακα της τοπικής κοινωνίας που δεν είχε προηγούμενη επαφή με την τέχνη», σχολιάζει.
Ετοιμάζεται παράλληλο πρόγραμμα της U (R) Topias που απευθύνεται στους νέους της πόλης.
Την ίδια ώρα, ο νέος πληθυσμός της Ελευσίνας έχει αρχίσει να αποκαλύπτει δειλά το ενδιαφέρον του για την street κουλτούρα, όπως συμβαίνει σε πολλούς, βιομηχανικούς αστικούς χώρους διεθνώς.
«Οι ανήλικοι της Ελευσίνας είναι πολύ περιορισμένοι, αποκομμένοι κι αυτό μας οδήγησε γρήγορα στη σκέψη να δημιουργήσουμε χορευτικές ομάδες στην κοινότητα με μια πιο urban προσέγγιση, ως ένα τρόπο ν’ ανακαλύψουν τον εαυτό τους και να εκφραστούν». Κι αυτό ως ένα επιπλέον, παράλληλο πρόγραμμα της U (R) Topias.
Σύμφωνα με την Πατρίσια Απέργη κυοφορείται ένα πρόγραμμα που μπορεί να βάλει την Ελευσίνα στο επίκεντρο της παγκόσμιας χορογραφικής παραγωγής.
Καθώς το κονδύλι του Ταμείου Ανάκαμψης έχει καλύψει τη λειτουργία της έως και το επόμενο καλοκαίρι του 2025, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός εκτιμά πως η χειρονομία αυτή υπογραμμίζει την κεντρική πρόθεση της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα να καταστήσει την πόλη «πολιτιστικό προορισμό και να συντηρήσει το brand Ελευσίνα»· κάτι που μεταφράζεται στην ανάγκη ο Δήμος Ελευσίνας να αναλάβει το εγχείρημα υπό την προστασία του. «Εμείς χαράζουμε πολιτιστική πολιτική και υιοθετούμε μια στρατηγική στάση εντάσσοντας το πρόγραμμα στη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα υπόλοιπα είναι στο χέρι της δημοτικής αρχής», σχολιάζει ο γενικός διευθυντής της 2023 Ελευσίς.
Η Πατρίσια Απέργη, με τη σειρά της, πιστεύει ότι χτίζεται ένα πρόγραμμα με μεγάλη δυναμική που μπορεί να βάλει την Ελευσίνα στο επίκεντρο της παγκόσμιας χορογραφικής παραγωγής. Πιστεύει, δηλαδή, πως δημιουργείται μια, εν δυνάμει, παρακαταθήκη, μια άυλη κληρονομιά για την πόλη, εκτός από τις αποκατεστημένες πολιτιστικές υποδομές της. Δημιουργείται μια εκδοχή ουτοπίας.
