Ματίας ο Πρώτος, της Άλκης Ζέη από τον Οκτώβριο στην Παιδική Σκηνή του Θεάτρου «Αλίκη»

«Ματίας ο Πρώτος», το έργο που διασκεύασε για το θέατρο η Άλκη Ζέη, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πολωνού παιδαγωγού Γιάνους Κόρτσακ, παρουσιάζεται, τη θεατρική περίοδο 2024-2025, στην παιδική σκηνή του θεάτρου «Αλίκη», σε σκηνοθεσία Μαρίας Σαββίδου και παραγωγή της καλλιτεχνικής εταιρείας «Μυθωδία».

Ο  μικρός «Ματίας», μοναδικός διάδοχος του θρόνου, μετά την απώλεια των γονιών του, στέφεται ο νεότερος βασιλιάς στην ιστορία. Όταν έρχεται αντιμέτωπος με τον παραλογισμό του πολέμου, αλλά και όλου του κόσμου που του παραδόθηκε από τους ενήλικες, θα ανατρέψει τα πάντα, δίνοντας την εξουσία στα παιδιά.

Έτσι, τώρα πια, οι ρόλοι αντιστρέφονται. «Τα παιδιά στην εξουσία, οι μεγάλοι στα θρανία». Ο πόλεμος σταματά, οι αδικίες τελειώνουν, το πολίτευμα αλλάζει, όμως μια σειρά από τρομερά ευτράπελα ξεκινούν και η «Παιδοκρατία» δοκιμάζεται… Για πόσο όμως;

Ο «Ματίας» είναι ένα αντιπολεμικό έργο που μεταφράστηκε σε περισσότερες από 20 γλώσσες υμνώντας τη φιλία, την ελπίδα, την αγάπη και την παιδική αθωότητα!

Ένα έργο που προσκαλεί και προκαλεί τα παιδιά να αναλάβουν δράση και πρωτοβουλίες, που κινητοποιεί τη σκέψη και επικαλείται την ανόθευτη κρίση τους. Ένα έργο  που θυμίζει στους μεγάλους ότι ο κόσμος θα μπορούσε να είναι αλλιώς και εμπιστεύεται στους μικρούς την ελπίδα για έναν αλλιώτικο κόσμο.

Εκπαιδεύουμε όμως τα παιδιά να αλλάξουν τον κόσμο;

Ο Γιάνους Κόρτσακ, συγγραφέας του μυθιστορήματος που διασκεύασε η Άλκη Ζέη, υπήρξε παιδαγωγός, δημοσιογράφος και γιατρός, και θεωρείται πρόδρομος της θεμελίωσης των δικαιωμάτων των παιδιών, όπως αποτυπώθηκαν στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ενώ η διδακτική του είναι καθοριστική για τη σύγχρονη παιδαγωγική.

Ο «Γέρο-δόκτωρ», όπως τον αποκαλούσαν, αφιέρωσε τη ζωή του στην προστασία και την υπεύθυνη εκπαίδευση των παιδιών. Υπήρξε ο άνθρωπος που, όχι μόνο πίστευε πως «η μεταρρύθμιση του κόσμου, σημαίνει μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης», αλλά και το επιβεβαίωνε με το έργο του, με τη ζωή του και τελικά με τον ίδιο του τον θάνατο. Ο Γιάνους Κόρτσακ, πρότυπο δασκάλου, ακολούθησε τους μαθητές του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πολωνίας τον Αύγουστο του 1942 για να φοβούνται λιγότερο, και θανατώθηκε μαζί τους. «Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι παλιάνθρωποι», λέγεται πως είπε στον Γερμανό αξιωματικό, ο οποίος τον αναγνώρισε και του πρότεινε να δραπετεύσει.

Μαρία Σαββίδου | Φωτογραφία: Ελινα Γιουνανλη

Τόσο σπουδαία υπήρξε η θεατρική διασκευή της Άλκης Ζέη στο μυθιστόρημα του Κόρτσακ που έχει σχεδόν καθιερωθεί στη συνείδηση όλων μας ως δικό της έργο. Εξάλλου κι η ίδια, αγάπησε βαθιά τα παιδιά, μίλησε τη γλώσσα τους και πάλεψε για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία τόσο στη ζωή όσο και στο έργο της, μέσα από το οποίο θα ζει για πάντα.

Η Μαρία Σαββίδου, έχοντας μακρά εμπειρία στο θέατρο ως σκηνοθέτις και ηθοποιός και στη θεατρική εκπαίδευση, ως καθηγήτρια υποκριτικής, ταυτίζεται με την αντίληψη των δημιουργών του έργου. Φτιάχνει μια παράσταση που αξιοποιεί τη γλώσσα, τα μέσα και τους τρόπους των παιδιών, το παιχνίδι, τη φαντασία και το χιούμορ για να απευθυνθεί στην πραγματικότητα σε ανθρώπους. Γιατί, όπως έγραφε ο Κόρτσακ, «τα παιδιά δεν είναι οι άνθρωποι του αύριο, είναι άνθρωποι σήμερα και μόνο αντιμετωπίζοντάς τα με σεβασμό και φροντίδα μπορεί να ανθίσει μέσα τους αυτό που θα αλλάξει τον κόσμο».

«Σε έναν κόσμο που φλέγεται από πολέμους και άλλες βιαιότητες, φοβάμαι πως έχουμε σταματήσει, όχι απλώς να αντιδρούμε, αλλά και να απορούμε.

Ίσως, είναι καιρός να αναθυμηθούμε εκείνο το αρχικό καθαρό μας βλέμμα για τον κόσμο, τους ανθρώπους και τα πράγματα και να ανατρέξουμε στο πανίσχυρο «όπλο» που είχαμε κατά την παιδική μας ηλικία. Την απορία.

Ο Ματίας απορεί με τον πόλεμο, με τη βία, με την αδικία, την εξαπάτηση, απορεί με όσα οι ενήλικες περιπλέκουν. Απορεί και δοκιμάζει. Σε κάτι αποτυγχάνει, σε κάτι όχι, αλλά σε κάθε περίπτωση, προσπαθεί.

Η Άλκη Ζέη και ο Γιάνους Κόρτσακ δεν ωραιοποιούν τα πράγματα, δεν περιγράφουν ουτοπίες, γράφουν θυμίζοντάς μας τις εναλλακτικές που έχουμε ως ανθρωπότητα και ως άνθρωποι. Γράφουν, έχοντας ενεργά τα άλλα «υπερόπλα» της παιδικής μας ηλικίας, την αθωότητα και τη φαντασία.

Με φαντασία και αθωότητα θα επιδιώξουμε να συναντήσει ο «Ματίας» μας τους άλλους μικρούς «Ματίες» από τον Οκτώβριο στην Παιδική Σκηνή του Θεάτρου Αλίκη». 

Η Μαρία Σαββίδου είναι ηθοποιός, σκηνοθέτις και καθηγήτρια υποκριτικής στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών και στη σχολή θεάτρου ‘Δήλος’. Έχει διατελέσει καθηγήτρια υποκριτικής στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου καθώς και σε μετεκπαιδευτικά σεμινάρια για νέους ηθοποιούς. Έχει σκηνοθετήσει παραστάσεις για παιδιά και εφήβους (Εθνικό Θέατρο, Μέγαρο Μουσικής, Θέατρο Τζένη Καρέζη) και ως ηθοποιός έχει συμμετάσχει σε πολλές παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.