Μυσταγωγικός περίπατος με το 2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής

Ο δυνατός βοριάς που φυσάει από το πρωί σκορπίζει τις μυρωδιές από καθετί ανθισμένο στην ατμόσφαιρα της Πλάκας. Και σαν να σε συνοδεύει προς το μικρό ύψωμα όπου στέκει το Φετιχέ Τζαμί, η σημερινή αφετηρία του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Πέρασαν δύο χρόνια από την πρώτη απόπειρα της ΕΛΣ να συστήσει ένα μουσικό – παραστατικό θεσμό που μεταφράζει το θρησκευτικό βίωμα· και η επιστροφή της αποδεικνύει πως η διοργάνωση έχει ήδη ένα κοινό σε αναμονή.

Στο ένα ημισφαίριο της κεντρικής αίθουσας του τζαμιού συνωστίζεται κόσμος πολύς: Θεατές που έχουν καθίσει στα μάρμαρα σε απόσταση αναπνοής από το μουσικό σχήμα των «Ιερών διαλόγων», δεκάδες όρθιοι, ερασιτέχνες κινηματογραφιστές του δρώμενου αλλά και περιστασιακοί θεατές – τουρίστες που γεμίζουν τα στενά του ιστορικού κέντρου. Με λύρα και ούτι να πρωταγωνιστούν, οι μουσικοί Ταξιάρχης Γεωργούλης, Σοφία Ευκλείδου, Σωκράτης Σινόπουλος και Ντερυά Τουρκάν παρουσιάζουν δεξιοτεχνικά συνθέσεις από τη Μικρά Ασία, την Καππαδοκία και την Κωνσταντινούπολη. Μέσα στους ωχρούς τοίχους του μουσουλμανικού τεμένους, πλάι στο άγαλμα της Αρτέμιδος και τη μινωϊκή λάρνακα κοινωνούν έργα από την παράδοση των Δερβίσηδων, φέρνοντας πολιτισμούς σε συνομιλία και προσφέροντας μιαν άλλη διάσταση στο θρησκευτικό μυστικισμό.

Ταξιάρχης Γεωργούλης, Σοφία Ευκλείδου, Σωκράτης Σινόπουλος και Ντερυά Τουρκάν στο Φετιχέ Τζαμί. @Βαλέρια Ισάεβα.

Οι καλά διαβασμένοι γύρω από το πρόγραμμα της Μεγάλης Δευτέρας του Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής σπεύδουν προς την έξοδο του Φετιχέ, μετά το τελευταίο δυνατό χειροκρότημα. Μερικά στενά πιο κάτω, το νεοκλασικό παράρτημα του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (που μόλις εγκαινιάστηκε) φιλοξενεί σε πρώτη παρουσίαση τη μελοποίηση του «Σονέτου αρ.21» του Δημήτρη Δημητριάδη.

Ο Θοδωρής Βουτσικάκης στο τραγούδι και την αφήγηση, ο Αλέξανδρος Μποτίνης στο βιολοντσέλο πάνω στη μουσική του Χάρη Γκατζόφλια συναντώνται με τους θεατές στο κατακλυσμένο, από κόσμο, κτήριο, που ακούει το έργο και συνάμα επεξεργάζεται το νέο χώρο: Όπου το μπλε των παραθύρων δίνει την σκυτάλη στον ανέφελο ουρανό.

Θοδωρής Βουτσικάκης και Αλέξανδρος Μποτίνης στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού. @Βαλέρια Ισάεβα.

Βγαίνοντας από τα πλακιώτικα στενά στους κεντρικούς άξονες, η πόλη βουίζει. Οι θεατές που ήδη βρίσκονται στην είσοδο της Α΄ Ευαγγελικής Εκκλησίας στην κορυφή της Βασιλίσσης Αμαλίας βρίσκονται εδώ, μάλλον για να ξεφύγουν από αυτήν την πραγματικότητα. Η λιτή αρχιτεκτονική του ναού, όπου το φυσικό φως αστράφτει πάνω στον ξύλινο διάκοσμο απορροφά για λίγο την προσοχή των παρευρισκομένων.

Μέχρι που το νεανικό εξαμελές σχήμα Όρος Ensemble ξεκινά να παρουσιάζει τρία σύγχρονα μουσικά έργα με κοινή χορδή την έννοια του θρήνου: Μέρη από το «Silenzio» της Σοφία Γκουμπαϊντουλίνα όπου κυριαρχεί το βιολί και το τσέλο, από τον «Αιώνιο Ξένο» του Αποστόλη Κουτσογιάννη μέσα από τις εμψυχωτικές υφές που δίνει ο ήχος από το κανονάκι και αποσπάσματα από το έργο του Γιώργου Κουμεντάκη «Point of no Return» όπου η σμυρναίικη παράδοση εκφράζεται με παραμυθιακή ψυχή μέσα το φλάουτο, το ακορντεόν, το κλαρίνο. Κάτω από τους λεπτούς ήχους που μεγεθύνει τη μουσική των ‘Ορος Ensemble σε συγκίνηση, ακόμα και το τρίξιμο από τα στασίδια ή το ξεφύλλισμα του υμνολογίου μπορεί να ακουστεί.

Στην Ά Ευαγγελική Εκκλησία με το ‘Ορος Ensemble. @Γιώργος Καλκανίδης.

Έξω ο αθηναϊκός θόρυβος εξακολουθεί αμείλικτος. Αλλά, η απόσταση που χωρίζει την Ά Ευαγγελική Εκκλησία με την Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου στα ψηλά της Φιλελλήνων είναι, ευτυχώς, μικρή. Κρατώντας το χάρτη του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής ανά χείρας, πολλοί σπεύδουν προς την επόμενη «πινέζα» της διοργάνωσης για λίγες στιγμές μυσταγωγίας ακόμα.

Εκεί όπου η φωνητική μουσική δωματίου του γαλλικού μπαρόκ συναντά την ποίηση του 20ού αιώνα υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Γκόνη. Κάτω από το υπνωτιστικό ημίφως των (καθολικής τεχνοτροπίας) βιτρό, ένα κομμάτι από τα «Αναγνώσματα του Σκότους» του Κουπρέν (1668-1733) μπλέκεται με το ποίημα του Ιταλού νομπελίστα Μοντάλε, «Στο φίλο Πέα»: Λυρικό τραγούδι, θεατρική αφήγηση και ένα κουαρτέτο εγχόρδων, απλοί πιστοί και οπαδοί της παραστατικής εμπειρίας στριμώχνονται πρόθυμα στα ξύλινα καθίσματα του ναού, ενσαρκώνοντας τη συνύπαρξη που προτείνει η παράσταση.

“Το μάθημα του Σκότους” υπό τον Αλέξανδρο Γκόνη στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου. @Ανδρέας Σιμόπουλος

Στο μεταξύ, η ανοιξιάτικη περατζάδα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου έχει εξασφαλίσει πολλές εκατοντάδες ακροατών στα σκαλιά του Μουσείου της Ακρόπολης. Όσο περνάει το βράδυ, η κλίμακα των εκδηλώσεων του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής αλλάζει, καλώντας ολοένα και περισσότερους Αθηναίους και επισκέπτες. Όχι άδικα. Η «Misa criolla», του Αργεντίνου Αριέλ Ραμίρες, από τις πρώτες μελοποιήσεις της Ρωμαιοκαθολικής Θείας Λειτουργίας προτείνει ένα άνοιγμα της λαϊκής μουσικής παράδοσης στη λόγια ευρωπαϊκή μουσική, όπως ακριβώς το Μουσείο της Ακρόπολης ανοίγεται στην πόλη. Σε ενορχήστρωση του Χάρη Λαμπράκη για τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ, η «Misa criolla» έχει εμποτιστεί από τον αισιόδοξο αέρα της Ανατολικής Μεσογείου όπως την ερμηνεύει ο Γιάννης Διονυσίου, η χορωδία Chores και διευθύνει η Ειρήνη Πατσέα.

Κανείς δεν φεύγει μετά τη συναυλία. Δίχως ανάσα, η Φιλαρμονική Ορχήστρα του του Δήμου Χαλανδρίου παραλαμβάνει το συγκεντρωμένο πλήθος για μια μουσική κάθοδο προς την Αποστόλου Παύλου, αυτόν τον ήσυχο διάδρομο χαραγμένο εγκάρσια στο ιστορικό κέντρο, ανάμεσα στα αρχαιολογικά μνημεία και τη λιγοστή αστική φύση.

Εκατοντάδες για τη Missa Criolla στο κατώφλι του Μουσείου Ακρόπολης. @Γιώργος Καλκανίδης.

Δοκιμάζοντας να κόψεις δρόμο από το Μοναστηράκι και την Πλάκα, ο τουριστικός παλμός της Αθήνας επιτίθεται αδιάκριτα και χωρίς έλεος. Όλο το φολκλορικό αφήγημα που έχει χτιστεί γύρω από το μπουζούκι, το μουσακά και το σουβλάκι ανακυκλώνεται σε κάθε ταβέρνα και κάθε γωνία του ιστορικού κέντρου. Κι εκεί συνειδητοποιείς πως η φεστιβαλική χειρονομία της Λυρικής Σκηνής – σε καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιώργου Κουμεντάκη – δεν λειτουργεί μόνο ως μια ανακουφιστική παύση σε αυτήν την ξεπερασμένη, μολονότι καλά συντηρούμενη, πρακτική. Αλλά κυρίως ως υπόμνηση μιας άλλης αθηναϊκής πολιτισμικής ταυτότητας που συγκροτείται από τις ίδιες της εκδηλώσεις μα και μέσα από το χάρτη των τοπόσημων που αναδεικνύονται στο πλαίσιο της.

Είναι, και αυτή τη χρονιά, επιλεγμένα με φροντίδα τα 13 venues του Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής: Από δημόσιους χώρους και κήπους έως μουσεία, μνημεία και ναούς. Από το Φετιχέ Τζαμί και την Αγγλικανική Εκκλησία έως τον Καθολικό Καθεδρικό Ναό, την Ιερά Μητρόπολη Αθηνών και το πρώην Χρηματιστήριο Αθηνών. Εκεί, άλλωστε, ολοκληρώνεται η καλλιτεχνική περιφορά της Μεγάλης Δευτέρας.

Αναμονή στο Φετιχέ Τζαμί. @Βαλέρια Ισάεβα.

Η Μητρόπολη, σίγουρα, δεν έχει ξαναπαρουσιάσει ανάλογο πρόσωπο: Το νεοσύστατο μεικτό φωνητικό σύνολο «Χορωδία Δωματίου Αθηνών» σε διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου επιδίδεται σε μια καθαρόαιμη θρησκευτική τελετουργία με a cappella ύμνους, τόσο από τη δυτική όσο και την ορθόδοξη θρησκευτική μουσική.

Η ατμόσφαιρα κατανυκτική: Κάτω από τις αγιογραφίες του ναού, αξιοποιώντας την άριστη ακουστική του, οι φωνές της χορωδίας φορτίζουν συγκινησιακά κάθε γωνιά του.

Η Μητρόπολη Αθηνών αλλιώς με τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών. @Ελένη Βαμβακά.

Από τις παρυφές της Πλάκας, ο πεζόδρομος της Αγίου Μάρκου οδηγεί τα βήματα στο πρώην Χρηματιστήριο Αθηνών. Στο βάθος της αίθουσας όπου γράφτηκαν πολλά κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής οικονομίας, η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τον Γιώργο Κωνσταντίνου ψάλλει τροπάρια της Μεγάλης Εβδομάδας.

Η αίθουσα λουσμένη στο χρώμα των Παθών, δονείται από το «Αλληλούια» της χορωδίας καθώς τελετουργικά βαδίζει προς την έξοδο της Πεσμαζόγλου.

Η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία στην αίθουσα του πρώην Χρηματιστηρίου Αθηνών. @Ανδρέας Σιμόπουλος

Ακόμα και εδώ, αργά το βράδυ, το κοινό είναι ποικίλο και ενδιαφέροντα ετερόκλητο. Από ηλικιωμένους θεατές, ενδεχομένως κοινό και του ρεπερτορίου της Λυρικής Σκηνής – που δεν διστάζουν να βγάλουν τα 4G κινητά τους για να καταγράψουν τις συναυλίες – μέχρι γονείς με τα παιδιά τους και hipsters σε φοιτητική φάση (από εκείνους που τα τελευταία χρόνια συναντάει κανείς και στην Εναλλακτική Σκηνή).

Χάρη σε αυτούς, όλες οι εκδηλώσεις του 2ου Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής, ξέμειναν από θέσεις. Κάτι που αναμένεται να επαναληφθεί και σήμερα απόγευμα Μεγάλης Τρίτης και τελευταία ημέρα της διοργάνωσης.