Από τα αυγά μέχρι τον λαγό: Οι συμβολισμοί και οι παραδόσεις πίσω από τα πασχαλιάτικα έθιμα

Το Πάσχα θεωρείται ως η σημαντικότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης κατά τη διάρκεια της οποίας οι πιστοί γιορτάζουν την ανάσταση του Χριστού. Έχει συσχετισθεί με την έννοια της θυσίας, της αναγέννησης, του φωτός και της ελπίδας, καθώς και με τον ερχομό της άνοιξης και το ξύπνημα της φύσης.

Πολλές από τις παραδόσεις και τα σύμβολα που συνδέονται με τη συγκεκριμένη γιορτή έχουν τις ρίζες τους στον παγανισμό και την εβραϊκή θρησκεία, ενώ άλλες είναι αποτέλεσμα πιο πρόσφατων εξελίξεων. Παρακάτω παρουσιάζουμε την προέλευση και τον συμβολισμό μερικών εκ των κυριότερων πασχαλινών εθίμων.

Φωτογραφία: Pixabay

Η λέξη «Πάσχα», σύμφωνα με μελετητές, προέρχεται από το εβραϊκό «Πεσάχ» («Διάβαση») που αποτελεί την εβραϊκή γιορτή της απελευθέρωσης των Παιδιών του Ισραήλ από τη δουλεία, την έξοδο τους από την Αίγυπτο και το πέρασμά τους στη Γη της Επαγγελίας, όπως αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη.

Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία το Πάσχα πρέπει να λαμβάνει χώρα πάντα μετά το εβραϊκό «Πεσάχ», καθώς θεωρείται ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε κατά τη διάρκεια του τελευταίου και αναστήθηκε αργότερα.

[relart 1]

Φωτογραφία: Bobysbk / Unsplash

Το έθιμο του Πασχαλινού αυγού έχει παγανιστικές ρίζες και συνδέεται με τη γονιμότητα, την αναγέννηση και τους εορτασμούς του ερχομού της άνοιξης. Κατ’ επέκταση ως κομμάτι του χριστιανικού Πάσχα συνδέθηκε με την ανάσταση του Χριστού, ως σύμβολο νέας ζωής, ενώ το άδειο κέλυφος του συμβολίζει τον τάφο του.

Το βάψιμο των αυγών χρονολογείται ήδη από τον 13ο αιώνα και συνέβαινε κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, όταν και η συγκεκριμένη τροφή θεωρούταν απαγορευμένη. Το κόκκινο χρώμα με το οποίο ήταν παράδοση να βάφουν τα αυγά συμβολίζει το αίμα που έχυσε ο Χριστός πάνω στον σταυρό, ως υπενθύμιση της θυσίας του.
*Για την ιστορία των πασχαλινών σοκολατένιων αυγών διαβάστε περισσότερα εδώ. 

Φωτογραφία: Rebekka D/ Pixabay

Ο πασχαλινός λαγός αποτελεί πολύ πιο πρόσφατο έθιμο. Όπως και το αυγό συνδέεται με τη γονιμότητα και την αναγέννηση της άνοιξης. Γύρω στον 17ο αιώνα κάνει την εμφάνισή του ως ο πολύχρωμος μεγάλος λαγός που αφήνει στα παιδιά διακοσμητικά αυγά για να τα βρουν και καλάθια με παιχνίδια και γλυκά, ένα έθιμο που λέγεται ότι εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου και εξελίχθηκε) από τη Γερμανία.

Φωτογραφία: Rod Long /Unsplash

Οι ρίζες του συγκεκριμένου εθίμου μπορούν να αναζητηθούν στο Εβραϊκό Πάσχα («Πεσάχ»). Σύμφωνα με την «Έξοδο» οι οικογένειες των Εβραίων έβαψαν την πόρτα τους με το αίμα του αρνιού που είχαν θυσιάσει κατόπιν υποδείξεως του Μωυσή, ώστε ο Θεός, ο οποίος έστειλε στον λαό της Αιγύπτου δέκα καταστροφικές συμφορές, συμπεριλαμβανομένης και τον θάνατο όλων των πρωτότοκων, να προσπεράσει το σπίτι τους.

Άλλος ένας συμβολισμός αποτελεί και ο χαρακτηρισμός του Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο: «Ιδού ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», αναφερόμενος και στην θυσιαστική φύση του θανάτου του Χριστού, καθώς στο αρχαίο Ισραήλ τα αρνιά χρησιμοποιούνταν για θυσίες.

[relart 3]

Φωτογραφία: Robert Anasch/ Unsplash

Διάφορα άλλα εδέσματα που συνδέονται με τον εορτασμό του Πάσχα αποτελούν τα τσουρέκια, τα λαμπροκούλουρα και τα λαμπρόψωμα. Η ταύτιση του άρτου με τη ζωή μπορεί να αναζητηθεί στις παγανιστικές παραδόσεις. Όπως, επίσης, και η πίστη ότι το σχήμα του (πλεξούδες, κόμποι) συμβολίζει την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. Ενώ, η διαδικασία όπου το αλεύρι «ζωντανεύει» και μεταμορφώνεται σε ψωμί θεωρείται ως σύμβολο της ανάστασης του Χριστού.

Φωτογραφία: Nicola Fioravanti / Unsplash

Το έθιμο της λαμπάδας συναντάται στα πρωχριστιανικά χρόνια, όταν και συμβόλιζε το φως με το οποίο γεμίζει ο Χριστός τις ψυχές των νεοφώτιστων που βαφτίζονταν το βράδυ της Ανάστασης ή την Κυριακή του Πάσχα. Ωστόσο στις μέρες μας ο συμβολισμός που έχει επικρατήσει είναι εκείνος της νίκης της ζωής επί του θανάτου, του φωτός επί του σκοταδιού, αποτέλεσμα του χαρμόσυνου και ελπιδοφόρου μηνύματος της ανάστασης του Χριστού. Εξ’ ου και το λευκό χρώμα του συγκεκριμένου κεριού σύμφωνα με το έθιμο.

Φωτογραφία: Οscar Νord /Unsplash

Ο εθιμικός κύκλος της εορτής του Πάσχα τοποθετείται την άνοιξη όταν και παρατηρείται ανάσταση της φύσης από τη χειμερία νάρκη και το ξύπνημα της βλάστησης. Πολλά λουλούδια συνδέονται με την γιορτή αυτή. Η παπαρούνα, η οποία πιστεύεται ότι φύτρωνε κατακόκκινη στο έδαφος όπου έπεφτε το αίμα του Χριστού και αποτελεί υπενθύμιση της θυσίας του.

Η πασχαλιά κάτω από την οποία θεωρείται ότι κάθισε η Παναγία για να θρηνήσει το νεκρό παιδί της. Τα λευκά κρινάκια, τα οποία συμβολίζουν την αγνότητα του Χριστού, την αναγέννηση και την ελπίδα της ανάστασης του.

Φωτογραφία: Serafima Lazarenko / Unsplash