Συν & Πλην: «To πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» στο Θησείον

Ο Αλμπέρ είναι 16-17 χρονών. Είναι το ωραιότερο αγόρι της επαρχιακής πόλης στην οποία ζει. Η ομορφιά του προκαλεί στους γύρω του θαυμασμό, λαγνεία αλλά και φθόνο. Το πρόβλημα είναι πως ο Αλμπέρ είναι τώρα νεκρός. Κάτω από μεσημεριανό ήλιο, στη μέση ενός χωραφιού της ισπανικής επαρχίας, κείτεται το σώμα του· το ακρωτηριασμένο σώμα του. Η δολοφονία του θα προκαλέσει σοβαρούς κραδασμούς στην τοπική κοινωνία, όπου η εξιχνίαση του εγκλήματος αυτού φαίνεται να είναι μόνο ένα από τα σκοτεινά μυστικά της.

Ο Ζουζέπ Μαρία Μιρό, ο βραβευμένος Καταλανός συγγραφέας γράφει τον πρώτο του μονόλογο με «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος»  – αν και έμελλε να είναι ο πρώτος ενός τρίπτυχου. Ο Μιρό γράφει το μονόλογο το 2020 κάτω από το βάρος των lockdowns εν καιρώ πανδημίας και κυρίως μετά την απώλεια του μέντορα του, επίσης συγγραφέα της Καταλονίας – και αναγνωρισμένου στην Ελλάδα – Ζουζέπ Μαρία Μπενέτ Ζουρνέτ από covid. Τοποθετώντας τη δράση σε ένα αληθινό τοπίο, στη μικρή επαρχιακή πόλη όπου γεννήθηκε, κατασκευάζει μια μυθοπλαστική αφήγηση όπου τα πρόσωπα της πόλης αναμετρώνται με τον εαυτό τους, μετά από ένα φόνο. Τα νοσηρά μικροπεριβάλλοντα που αναπτύσσονται στις κλειστές κοινωνίες απασχολούν το έργο – καταπιεσμένες γυναίκες της μέσης ηλικίας, άπιστοι και κακοποιητικοί σύζυγοι, ιερείς με ύποπτη δράση, παιδεραστές με αθώο πρόσωπο, σεξεργάτες – αποδιοπομπαίοι τράγοι στα σύνορα της πόλης, φανατικοί και ομοφοβικοί που ζουν ο ένας δίπλα στον άλλο, με την αδιαφορία, τη βία, το φόβο και την ενοχή να εξαπλώνεται στη μικρή αυτή πόλη, σαν την σπορά στο χωράφι που βρέθηκε ο Αλμπέρ. Το βίαιο τέλος της ομορφιάς του αποκαλύπτει την τρομακτική ασχήμια των άλλων γύρω του.

Μια ιστορία με στερεή ρεαλιστική βάση αλλά και δυναμικούς συμβολισμούς, όπως απελευθερώνονται μέσα από τη μεστή μα και ποιητική γλώσσα του Μιρό. Το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου έργου, ωστόσο, δεν έγκειται μόνο στο ύφος αλλά και στη φόρμα του, αφού ένας μόνο ερμηνευτής καλείται να υποδυθεί όλους τους χαρακτήρες που εμφανίζονται: Το ίδιο το αγόρι, τους αγρότες που ανακαλύπτουν το πτώμα του, τη μητέρα του θύματος, την καθηγήτρια του στο σχολείο, τον ηλικιωμένο ξυλουργό που ήξερε τον πιτσιρικά όπως και τον πατέρα του, τον καλύτερο φίλο του πατέρα του – μια τραβεστί που ψωνίζεται στην άκρη της πόλης.

Ο συγγραφέας δεν επιβάλλει καμιά συγκεκριμένη σύμβαση για το φύλο, την ηλικία ή τη σωματική διάπλαση του πρωταγωνιστή. Του/της έχει αναθέσει, εξάλλου, μια εξαιρετικά σύνθετη αποστολή: Να ενσωματώσει ενδεικτικές φιγούρες της πόλης, να συμπυκνώσει το σώμα των πολιτών (σχεδόν παραπέμποντας στους κανόνες της αρχαίας τραγωδίας), να χωρέσει ταυτότητες, φύλα, συναισθήματα και πάθη, ενεργοποιημένα από «το πιο όμορφο σώμα».

Στην Ελλάδα, ξεκίνησαν να παρουσιάζονται έργα του το 2015 σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη με τη μεγαλύτερη επιτυχία να σημειώνεται χάρη στην «Αρχή του Αρχιμήδη» (Skrow, 2019) σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου με το Μιχάλη Συριόπουλο στον κεντρικό ρόλο. Και σε εκείνη την περίπτωση ήταν διακριτή η δραματουργική επιφάνεια πάνω στην οποία ο Μιρό χτίζει τα κείμενα του: Ήρωες που ακροβατούν ανάμεσα στις δικές τους επιθυμίες και στις επιταγές μιας αυταρχικής κοινωνίας.

Ο Αργύρης Ξάφης υποδύεται και τους επτά ρόλους του έργου.

Ένα ακόμα άξιο δείγμα της καταλανικής εργογραφίας φτάνει στην ελληνική σκηνή. Ο μονόλογος του Ζουζέπ Μαρία Μιρό, ένα μείγμα του θεάτρου του σύγχρονου πολιτικού ρεαλισμού και του θεάτρου του συμβόλου – δηλαδή της αλήθειας και της άρρητης υπόστασης της – ευτυχεί. Αφενός χάρη στην κεντημένη, πολυεπίπεδη ερμηνεία του Αργύρη Ξάφη και αφετέρου στη σκηνοθετική διαύγεια της Ζωής Ξανθοπούλου να το αναδείξει μέσα από τις πρώτες θεατρικές ύλες.

Ο πρωταγωνιστής σε σκηνογραφία του Βασίλη Αποστολάτου.

Η καταλανική σκηνή (πιθανώς και χάρη στη συγγένεια της με την ελληνική ψυχοσύνθεση) μας έχει δωρίσει σημαντικά έργα και ανεβάσματα, τουλάχιστον κατά τα τελευταία δέκα χρόνια που συστηματικά καρποφορεί. Η επιλογή του έργου του Ζουζέπ Μαρία Μιρό (μια πρόταση της σκηνοθέτριας Ζωής Ξανθοπούλου) δεν είναι μόνο ένα δυνατό σύγχρονο κείμενο επικαιρότητας – εφόσον εξετάζει ζητήματα ετερότητας, θρησκευτικού συντηρητισμού, σεξουαλικής ταυτότητας και κακοποίησης. Είναι κι ένα κείμενο μεγάλης πνοής – θα μπορούσε να πει κανείς ότι μελετάει μοτίβα γύρω από την ανθρώπινη υποκρισία, την δήθεν ηθική, το μικροαστισμό που έχουμε δει στη «Μικρή μας πόλη» του Θόρντον Ουάϊλντερ ή στο «Dogville» του Λαρς Φον Τρίερ. Σπαραγματικός λόγος, ιστορίες των οποίων η αφήγηση είναι υπαινικτική -περισσότερο στέκεται σε αυτά που δεν λέγονται – πρόσωπα που δεν αποκαλύπτουν την ταυτότητα τους (κάτι που αφήνουν στα συμφραζόμενα) και ένας σύγχρονος ποιητικός κρότος να τα επιστεγάζει. Μεταφράζει η Μαρία Χατζηεμαννουήλ.

O συγγραφέας – αναγνωρίζοντας τη δυσκολία του εγχειρήματος όπου η παράσταση πρέπει να εμφορείται από τα πλέον βασικά εργαλεία του θεάτρου σε υψηλό επίπεδο, τον ηθοποιό και τη γλώσσα – παραδέχεται ότι το έργο του μπορεί να παιχτεί μόνο από έναν πολύ καλό ηθοποιό. Στην περίπτωση του Αργύρη Ξάφη αυτό το προαπαιτούμενο καλύπτεται και φυσικά επαληθεύεται επί σκηνής. Αν και στον πρώτο του μονόλογο – παρότι εμπειρότατος – ο Ξάφης είναι ένας αλλά τελικά είναι πολλοί μαζί. Η ερμηνευτική ευελιξία, η λεπτότητα των κινήσεων, των εκφράσεων που αποδίδει στον κάθε χαρακτήρα, καθώς περνάει από τον ένα ρόλο στον άλλο, συμβαδίζει με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κειμένου: Ο Ξάφης ερμηνεύει και αυτά που δεν λέγονται.

Έχοντας εντοπίσει το κείμενο του Μιρό, η Ζωή Ξανθοπούλου ξέρει από πρώτο χέρι τις ανάγκες ανεβάσματος του. Εστιάζει, λοιπόν, στα απολύτως βασικά του θεάτρου, αλλά τα διαχειρίζεται και ως μοναδικά. Σώμα και λόγος είναι η σκηνοθεσία της – ίσως και κάποιες φωτιστικές ατμόσφαιρες – και το βαθύ, ουσιαστικό απόσταγμα αυτών. Ασφαλώς, με πρωταγωνιστή τον Αργύρη Ξάφη, η δουλειά της γονιμοποιείται.

Η Ζωή Ξανθοπούλου υπογράφει τη σκηνοθεσία της παράστασης.

Μικρές, κατά τόπους, απώλειες ρυθμού – συχνό φαινόμενο σε μια μονολογική δομή έργου – στερούν από την παράσταση το επίτευγμα του «καθηλωτικού».

Σκόπιμη επιλογή για να φωτίσει τον αδιαμφισβήτητο πρωταγωνιστή της παράστασης ή όχι; Πάντως, η λιτή σκηνογραφία της παράστασης (από το Βασίλη Αποστολάτο), τα, μετρημένα στα δάχτυλα σκηνικά, αντικείμενα με εξαίρεση την πολύχρωμη drag όαση στην απόληξη της σκηνής, δεν βοηθούν να ξεκλειδωθεί η αφήγηση που επιφυλάσσει αρκετές σπαζοκεφαλιές.

Ευκαιρία για μια πυκνή, ρεσιταλικού επιπέδου, ερμηνεία από τον Αργύρη Ξάφη, καθώς συστήνει μια νεόκοπη καταναλική δραματουργία.