Η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη σκηνοθετεί τον “Ριχάρδο ΙΙΙ” με κινηματικό βλέμμα

Ο «Ριχάρδος ΙΙΙ» είναι ένα σημείο καμπής για τη θεατρική ζωή της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη. Όχι μόνο γιατί σηματοδοτεί την πρώτη της σκηνοθεσία στο κλασικό ξένο ρεπερτόριο, αλλά κυρίως γιατί την στερεώνει στο χώρο του ενεργού, κοινωνικού θεάτρου στον οποίο έχει αποδείξει πως επιθυμεί να ανήκει.

Ήταν, μάλλον, μια μοιραία σχέση. Συνάντησε την τραγωδία του Σαίξπηρ κατά τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη Υποκριτική και τη Σκηνοθεσία στο Goldsmiths του Λονδίνου κι έκτοτε δεν έπαψε να επιστρέφει στο μυαλό της ως επιθυμία. Ωστόσο, δεν ήθελε να περιοριστεί σε ένα «ακόμα» ανέβασμα σαιξπηρικού έργου, αλλά να το επαναδιαπραγματευτεί με τη σημερινή πραγματικότητα. Όπερ και εγένετο. Σε (μια ακόμα) συνεργασία με το συγγραφέα Ανδρέα Φλουράκη, ο οποίος ανέλαβε να παρουσιάσει μια νέα εκδοχή του, η μακιαβελικής υφής βασιλεία του Ριχάρδου είναι η πρώτη στοιβάδα του. Αφού, κατά τη μεταγραφή του, παρακολουθούμε το βίο και την πολιτεία του αδίστακτου βασιλιά ως υλικό πρόβας: Ένας θίασος στην Αθήνα ανεβάζει «Ριχάρδο ΙΙΙ» και την ίδια ώρα οι θεατές εκτίθενται στην ‘πίσω’ διαδικασία της παράστασης και ό,τι αυτό περιλαμβάνει: Ακόμα και τις αποκλίνουσες εργασιακές συνθήκες που έχουν τραυματίσει το θεατρικό χώρο (και όχι μόνο). Ο σκηνοθέτης και ερμηνευτής του Ριχάρδου (εδώ τον υποδύεται ο Ορέστης Τζιόβας) είναι – όπως και ο ήρωας του – ένα πρόσωπο τυφλωμένο από την εξουσία και γι’ αυτό βαθιά κακοποιητικό.

«Ξεκινήσαμε να συζητάμε την ιδέα με τον Ανδρέα Φλουράκη την περασμένη Άνοιξη. Αναζητούσαμε μια παράλληλη δραματουργία στο Ριχάρδο. Αποφασίσαμε να τον συνδέσουμε με τις κακοποιητικές συμπεριφορές, τις πληγές του θεάτρου που πρόσφατα αναδείχθηκαν κι έτσι δημιουργήθηκε μια εσωτερική δραματουργία η οποία από την σκηνή του Σαίξπηρ περνάει στη σκηνή του σήμερα και οδηγείται πάλι πίσω. Κάθε ιστορία δίνεται πολύ καθαρά· διατηρείται, δηλαδή, τόσο η δομή του σαιξπηρικού πρωτότυπου όσο αναπτύσσεται το θεατρικό παρασκήνιο», εξηγεί η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη.

Ο Ορέστης Τζιόβας στο ρόλο του Ριχάρδου ΙΙΙ. @Υπατία Κορνάρου

Οι θεματικές του «Ριχάρδου», η εξουσία και η κατάχρηση της, δεν έχουν πάψει να συναντούν την ανθρωπότητα στην πραγματική ζωή. Δηλώνοντας ανήσυχη για την «αυξανόμενη βία, την εξουσία ως κατάσταση ανθρωποφαγίας, την κακοποίηση ή ακόμα και τη δολοφονία ανθρώπων» η Μοσχοχωρίτη αισθάνεται πως αυτή τη στιγμή δεν θα μπορούσε να καταπιαστεί δημιουργικά με την αποτύπωση μιας άλλης κατάστασης.

Δεν πιστεύω πως, σε αυτή τη φάση, θα μπορούσα να ασχοληθώ με ένα κείμενο για τον έρωτα. Νομίζω πως χρειαζόμαστε αφορμές για να σκεφτούμε όσα μας συμβαίνουν ή συμβαίνουν γύρω μας

«Δεν κάνουμε ένα θέατρο καταγγελτικό, αλλά ένα θέατρο ενεργό» ξεκαθαρίζει. «Παρόλα αυτά, δεν πιστεύω πως, σε αυτή τη φάση, θα μπορούσα να ασχοληθώ με ένα κείμενο για τον έρωτα. Νομίζω πως χρειαζόμαστε αφορμές για να σκεφτούμε όσα μας συμβαίνουν ή συμβαίνουν γύρω μας. Γι’ αυτό και βρίσκομαι διαρκώς σε μια προσπάθεια κατανόησης της σύγχρονης γλώσσας, του τρόπου με τον οποίο οι νεότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα γεγονότα, ώστε να δημιουργήσω ένα λεξιλόγιο πιο επιδραστικό, να δημιουργήσω κώδικες μέσα από τους οποίους να μπορώ να επικοινωνήσω καλύτερα με τους ανθρώπους για όσα μας βασανίζουν» τονίζει.

Γιώφγος Δεμελίδης, Ορέστης Τζιόβας, Ντέννη Ψυλλιά και Γιώργης Παρταλίδης σε σκηνή της παράστασης. @Υπατία Κορνάρου

Η σκηνοθετική της εργασία πάνω στο «Ριχάρδο ΙΙΙ» χρησιμοποιεί σημερινά εργαλεία. «Βασιστήκαμε πολύ στον αυτοσχεδιασμό, στο τι πυροδοτεί στ’ αυτιά μας μια σαιξπηρική ατάκα, ανατρέξαμε σε πολλά παραδείγματα, σε πολλές σύγχρονες αναφορές. Ήθελα το κείμενο της παράστασης να είναι μια βιωμένη κατάσταση», συνεχίζει η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη.

Ζούμε σε μια χώρα που δεν δίνει επιλογές στους αυτοδημιούργητους και όπου κυριαρχεί η νοοτροπία πως δεν υπάρχει χώρος ούτε καν για μια σπουδαία ιδέα. Έτσι, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να αμυνθείς, να προφυλαχθείς

Και δυστυχώς ήταν. Πολλοί από τους ηθοποιούς της είχαν την εμπειρία κακοποιητικών συνεργασιών στο παρελθόν, πολλών επώδυνων προβών και ανάρμοστων προτάσεων. Ανάμεσα τους και η ίδια. Θυμάται ακόμα το ξεκίνημα της ως σκηνοθέτρια να περνά μέσα από τις ανήθικες προτάσεις ενός γνωστού σκηνοθέτη που ήθελε να την διδάξει σκηνοθεσία, επιβάλλοντας άλλους όρους. «Ομολογώ πως φοβήθηκα και αναγκάστηκα να φύγω στο εξωτερικό για να σπουδάσω σκηνοθεσία. Ζούμε σε μια χώρα που δεν δίνει επιλογές στους αυτοδημιούργητους και όπου κυριαρχεί η νοοτροπία πως δεν υπάρχει χώρος ούτε καν για μια σπουδαία ιδέα. Έτσι, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να αμυνθείς, να προφυλαχθείς. Και παρότι επέλεξα να κάνω πράγματα που θα τα ελέγχω και δεν θα με ελέγχουν, όλη αυτή η περιπέτεια με κράτησε πίσω δημιουργικά. Καθυστέρησα να τολμήσω όσα ήθελα», παραδέχεται.

Η σκηνοθέτρια Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη στις πρόβες της παράστασης. @Υπατία Κορνάρου

Ευτυχώς, η δημιουργική αυτοπεποίθηση της αποκαταστάθηκε στα χρόνια των μεταπτυχιακών και διδακτορικών της σπουδών στο Λονδίνο. Ακόμα θυμάται τους καθηγητές της να αντιμετωπίζουν τους σπουδαστές «ισότιμα, ως συναδέλφους», ακόμα ανακαλεί τις πολύτιμες εβδομάδες εκπαίδευσης που πέρασε κοντά στη Αριάν Μνουσκίν και τον Εουτζένιο Μπάρμπα.

Θέλω να βιώνω τα πράγματα ψυχικά και σωματικά για να κατασκευάσω μια γλώσσα. Κι επίσης, θέλω να ζω μέσα στον κόσμο, να ανήκω μέσα σε κινήματα, να είμαι παρούσα στη ζωή κι αυτό δεν μπορεί παρά να μεταγγιστεί και στο θέατρο

«Ασφαλώς και ήθελα να ολοκληρώσω τις θεωρητικές σπουδές μου (έχει επίσης αποφοιτήσει από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών) για να έχω κάτι σαφές να πω και να το διατυπώσω με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Όμως, στ’ αλήθεια, με ενδιαφέρει περισσότερο η πράξη. Θέλω να βιώνω τα πράγματα ψυχικά και σωματικά για να κατασκευάσω μια γλώσσα. Κι επίσης, θέλω να ζω μέσα στον κόσμο, να ανήκω μέσα σε κινήματα, να είμαι παρούσα στη ζωή κι αυτό δεν μπορεί παρά να μεταγγιστεί και στο θέατρο», υπογραμμίζει.

Δανάη Τάγαρη και Σπύρος Κυριαζόπουλος σε σκηνή του “Ριχάρδου ΙΙΙ”. @Υπατία Κορνάρου

Χαρακτηρίζει το «Ριχάρδο ΙΙΙ» ως μια «κινηματική παράσταση» αφού φέρει μηνύματα πέρα και πάνω από το κείμενο. Στο οπτικό πεδίο του θέατρου πάλι, είναι ο «Ριχάρδος ΙΙΙ» που σηματοδοτεί την πρώτη της, μεγάλης κλίμακας, σκηνοθετική δουλειά, μια χειρονομία μεγαλύτερης φόρμας, μετά τις ενδιαφέρουσες απόπειρες στις πιο χειροποίητες παραστάσεις. Είναι η στιγμή που η ίδια αναγνωρίζει στον εαυτό της την ωριμότητα και την ετοιμότητα για να δοκιμαστεί χωρίς δίχτυ ασφαλείας. «Δεν ξέρω τι θα φέρει το μετά, αλλά θέλω να είμαι όπως τώρα, ανοιχτή σε όλα ενδεχόμενα».

Διατηρώντας αυτή τη δυναμική σχέση με τα πράγματα, δεν θα είναι έκπληξη αν επιστρέψει στο Λονδίνο, αυτή τη φορά για να διδάξει – όπως έκανε επί τέσσερα χρόνια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ναυπλίου – ή ακόμα και να δει τον, κατά Φλουράκη, «Ριχάρδο ΙΙΙ» να ανεβαίνει ως μετάκληση στο Royal Court του Λονδίνου.