Συν & Πλην: «Αίμα στη σκηνή» στο Σύγχρονο Θέατρο

Το όνομα του Τσαρλς Λάντλαμ είναι ταυτισμένο – τουλάχιστον για το ελληνικό κοινό – με την παρωδία τρόμου «Η κατάρα της Ίρμα Βεπ». Με πρώτο το εξαιρετικά επιτυχημένο ανέβασμα του έργου το 1999 όπου πρωταγωνιστούσαν ο Αντώνης Καφετζόπουλος και ο Άκης Σακελλαρίου, ακολούθησαν κι άλλες προσεγγίσεις του, καθιστώντας τον Λάντλαμ έναν αναγνωρίσιμο Αμερικανό συγγραφέα – στο είδος που σήμερα θα εντάσσαμε με άνεση στην queer κωμωδία.

Η επιστροφή του συγγραφέα στα αθηναϊκά πράγματα γίνεται με την κωμωδία μυστηρίου «Αίμα στη σκηνή» (πρωτότυπος τίτλος «Stage Blood», δηλαδή το ψεύτικο αίμα που χρησιμοποιείται ως εφέ), που παρακολουθεί ένα απόσπασμα από τη ζωή ενός ξεπεσμένου θεατρικού θιάσου κατά τις περιπετειώδεις περιοδείες του στην αμερικανική επαρχία. Βρισκόμαστε στο Mudville όπου μόλις έχει καταφτάσει η θεατρική ομάδα του Κάρλτον Στόουν, ενός ηλικιωμένου, ξερόλα, βετεράνου ηθοποιού που στα νιάτα του είχε ζήσει κάποιες δόξες. Πλέον, με καταπονημένη υγεία, υποδύεται το φάντασμα στον σαιξπηρικό Άμλετ, ενώ τον ρόλο του πρίγκιπα υποδύεται (από ανάγκη) ο Κάρλτον Στόουν ο νεότερος και την Γερτούδη η σύζυγος Στόουν Χέλγκα Βέιν. Στο θίασο συμμετέχει και ο κρυφός εραστής της Βέιν, Έντμουντ Ντάντρερι.

Η άφιξη τους στην πόλη σημαδεύεται από την επεισοδιακή αποχώρηση της ηθοποιού που έπαιζε το ρόλο της Οφηλίας και έχουν μόνο λίγες ώρες στη διάθεση τους προκειμένου να βρουν αντικαταστάτρια της. Για καλή τους τύχη, στο θέατρο κάνει την εμφάνιση της μια ντόπια και ταλαντούχα ηθοποιός, με το όνομα Έλφι Φέι η οποία θα τους γλιτώσει από τον πονοκέφαλο. Πριν, όμως, προλάβουν να πάρουν μιαν ανάσα, καινούργιοι μπελάδες θα τους βρουν, πολύ μεγαλύτεροι από τους προηγούμενους.

Εστιασμένο στην ανατρεπτική και, συχνά αποκαρδιωτική, παρασκηνιακή ζωή του θεάτρου, το «Αίμα στη σκηνή» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, πριν από 40 χρόνια, το 1974, σε ένα off Broadway θέατρο από την ομάδα του Τσαρλς Λάντλαμ, Ridiculous Theatrical Company. Τότε ο ίδιος σκηνοθετούσε και ερμήνευε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Κάρλτον Τζούνιορ. Στόχος του να σατιρίσει τα θεατρικά ήθη και να σχολιάσει τη ματαιοδοξία των ηθοποιών μα και την αγωνία τους για μια ταπεινή επιβίωση. Η πρωτοτυπία της γραφής ωστόσο, έγκειται στη διακειμενικότητα αφού το έργο εμπλέκει εμβληματικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, όπως ο «Άμλετ» και ο «Γλάρος». Ενώ, δηλαδή, σε πρώτο επίπεδο προβάλλει σαν μια ανατρεπτική φάρσα μυστηρίου, μέσα της φωλιάζουν – σίγουρα πιο επιφανειακά ιδωμένοι – και προβληματισμοί που συναντά κανείς στον Σαίξπηρ ή τον Τσέχωφ. Το ευχάριστο στην περίπτωση του Λάντλαμ είναι πως χρησιμοποιεί τους παράλληλους κόσμους και τα γνώριμα μοτίβα κορυφαίων συγγραφέων όχι για να επικυρώσει το δικό του έργο αλλά απεναντίας για να ενισχύσει την δική του κατασκευή προς το φαρσικό, το γελοίο, το ασήμαντο – όλα στοιχεία του θεάτρου και φυσικά της ζωής.

Ο Θάνος Λέκκας στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σαράντα χρόνια μετά το ντεμπούτο της στην Νέα Υόρκη, φτάνει – σε πανελλήνια πρώτη στην αθηναϊκή σκηνή – η χαριτωμένη σάτιρα του Τσαρλς Λάντλαμ για τα θεατρικά ήθη. Μια ενδιαφέρουσα και αρκούντως διασκεδαστική απόδοση της, χάρη στην παιγνιώδη και κεφάτη ματιά του Τάσου Πυργιέρη και, πρωτίστως, στη φαρσική διαθεσιμότητα των πρωταγωνιστών του.

Χρήστος Σταθούσης και Αλέξανδρος Βάρθης σε σκηνή της παράστασης.

Μπορεί να μην πρόκειται για το masterpiece του Τσαρλς Λάντλαμ, μπορεί ακόμα και το ύφος γραφής του κειμένου να μοιάζει παλιό· ωστόσο, η γνωριμία με το «Αίμα στη σκηνή» έχει ενδιαφέρον. Όχι μόνο ως είδος (θέατρο εν θεάτρω) αλλά ως σατιρικό περιεχόμενο για τον γοητευτικό κόσμο των ηθοποιών και ως ευρηματικό έναυσμα συνομιλίας κλασικών κειμένων με έναν πιο σύγχρονο δραματουργό.

Καθώς η πλειονότητα των ερμηνευτών της παράστασης είναι εξοικειωμένη με τη σκηνοθετική ματιά του Τάσου Πυργιέρη μοιάζει να διαχειρίζεται με εκφραστική ελευθερία και φυσικότητα την υφολογική ποικιλία του κειμένου. Από την ελαφράδα, τη γελοιότητα και το γκροτέσκο στοιχείο της φάρσας έως την ατμόσφαιρα μυστηρίου και τις πιο δραματικές πτυχές του. Την παράσταση, χωρίς αμφιβολία, κλέβει ο Θάνος Λέκκας για τη σουρεαλιστική προσέγγιση του ηλικιωμένου Κάρλτον Στόουν. Ωστόσο, απολαυστικοί είναι η Ρένα Κυπριώτη (η οποία κρατά μια ωραία ισορροπία ανάμεσα στο αιθεροβάμον ύφος μιας άλλης Αρκάντινα και τη σοβαρότητα μιας Γερτούδης), ο Αλέξανδρος Βάρθης (ως εμμονικός εκφραστής της θεατρικής αγωνίας για πρωτοπορία), η Μαριλένα Μόσχου (για την εκφραστικότητα και την τσαχπινιά με την οποία αποδίδει τη φιλόδοξη ενζενί Έλφι Φέϊ) και ο Φοίβος Μαρκιανός (ως toy boy της μητέρας του θιάσου). Πιο συγκρατημένος από το επιθυμητό εμφανίζεται ο Χρήστος Σταθούσης στο ρόλο του Κάρλτον Τζούνιορ.

Επιλέγοντας να διατηρήσει ως αφηγηματικό χρόνο την εποχή που γράφτηκε το έργο, ο Τάσος Πυργιέρης εξασφαλίζει μια επιπλέον κωμική ώθηση μέσα από τη στιλιστική εξτραβαγκάντζα των 70s. Φυσικά, αξιοποιεί το πιο δυνατό του χαρτί – τη χημεία μεταξύ των πρωταγωνιστών του – υπογραμμίζοντας το στοιχείο της διαρκούς μεταμόρφωσης (από τον ένα ρόλο στον άλλο), το οποίο και συνιστά την καρδιά του κειμένου. Την ίδια ώρα, τονώνει τη δραματουργία με επικαιρικά σχόλια, που λειτουργούν αστεία και υπονομευτικά προς τη βασική πλοκή.

Η ενδυματολογικά πληθωρική (αν όχι φλύαρη) εποχή των seventies προσφέρει ένα εύφορο πεδίο για την επιμέλεια των κοστουμιών – εδώ με την υπογραφή της Ελίνας Δράκου. Σε συνδυασμό δε, με τους φωτιστικούς σχεδιασμούς της Στέβης Κουτσοθανάση φέρνουν μια vintage ατμόσφαιρα στην παράσταση.

Θέατρο μέσα στο θέατρο από τον Τσαρλς Λάντλαμ.

Για να απελευθερώσει όλους τους χυμούς της, η κωμωδία απαιτεί οξυμένα αντανακλαστικά στο ρυθμό αφήγησης και στο συντονισμό μεταξύ των ηθοποιών. Κάτι το οποίο – κυρίως στο δεύτερο μισό της παράστασης, οπότε και παρεισφρέουν τα πιο δραματικά στοιχεία στην αφήγηση – δεν έχει κατοχυρωθεί ακόμα ως άξονα αναφοράς. Είναι ένα συχνό φαινόμενο στο ξεκίνημα μιας παράστασης που, ενδεχομένως, να λειανθεί συν τω χρόνω.

Μια πρωτοεμφανιζόμενη (στην Ελλάδα) κωμωδία θεατρικών ηθών δια χειρός Τσαρλς Λάντλαμ, σε ένα ευχάριστο ανέβασμα.