Πώς το ADAF έγινε σημείο αναφοράς για την σύγχρονη ψηφιακή τέχνη τα τελευταία 20 χρόνια; Ο Ηλίας Χατζηχριστοδούλου απαντά

Πριν από 20 χρόνια, ο Ηλίας Χατζηχριστοδούλου πίστεψε πως η Τέχνη και η Τεχνολογία μπορούν να βρουν ένα κοινό σημείο, όχι απλά επαφής, αλλά και γόνιμης αλληλεπίδρασης, ανταλλαγής ιδεών και συνδημιουργίας. Η πίστη του αυτή γέννησε και την ιδέα ενός φεστιβάλ, όπου η τεχνολογία θα αγκαλιάζει την τέχνη και το αντίστροφο και όσα μαζί γεννούν θα μεταμορφώνουν την πόλη σε έναν ζωντανό κόμβο καλλιτεχνικής έκφρασης και τεχνολογικού πειραματισμού.

Έτσι κι έγινε. Το Athens Digital Arts Festival πήρε σάρκα και οστά με στόχο να καταργήσει τα όρια μεταξύ Τέχνης και Τεχνολογίας και τη φιλοδοξία να γίνει ορόσημο για τον ψηφιακό πολιτισμό της χώρας μας, ξεπερνώντας κάθε φορά όλο και περισσότερο τις δυνατότητές του.

Κάθε χρόνο και σε κάθε διοργάνωση επιλέγεται και μια ξεχωριστή θεματική για να εξερευνηθεί εκ νέου αυτή η ιδιαίτερη σχέση Τέχνης και Τεχνολογίας, αναζητώντας παράλληλα και τον ιδανικό χώρο που θα συμβάλλει στην όλη αυτή ξεχωριστή εμπειρία και εκεί θα χτυπά και η καρδιά του Φεστιβάλ. Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας γίνονται σε κάθε διοργάνωση ένα ξεχωριστό μανιφέστο, κάλεσμα για δημιουργία, εμπειρία και προβληματισμό για όλους, όπως μάς λέει και ο ίδιος ο εμπνευστής του ADAF, το οποίο φέτος σβήνει και 20 κεράκια.

Στη φετινή αυτή διοργάνωση, που φέρει τον τίτλο TECHNO(S)CENE, ο σύγχρονος ψηφιακός πολιτισμός γιορτάζει την «επανάσταση» που έχει φέρει όλα αυτά τα χρόνια στην πόλη μας. Με 350 έργα, 305 καλλιτεχνών από 76 χώρες, το 20ό αυτό Athens Digital Arts Festival υπόσχεται τη μεγαλύτερη εμβυθιστική εμπειρία της χρονιάς. Σε δύο εμβληματικά κτίρια του κέντρου της Αθήνας, τα Πρώην Δικαστήρια Σανταρόζα και η Πλατεία Δικαιοσύνης, η χωρίς όρια ανθρώπινη δημιουργικότητα βρίσκει άπλετο χώρο για να ανθίσει: Μία πολυμορφική έκθεση με διαδραστικές εγκαταστάσεις, έργα video art, animation, VR/AR/XR, web art, digital image και video mapping και ένα ευρύ πρόγραμμα ζωντανών δράσεων που περιλαμβάνει περφόρμανς, συναυλίες, εργαστήρια, ομιλίες, ειδικά αφιερώματα, προβολές από τα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου και συνεργασίες με ακαδημαϊκά ιδρύματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό – είναι με μια ματιά όσα μάς υπόσχεται το φετινό πρόγραμμα. Παράλληλα, παρουσιάζει το ADAF KIDS, ένα ξεχωριστό πρόγραμμα για παιδιά με διαδραστικές εγκαταστάσεις, προβολές animation και ειδικά εργαστήρια.

Εμείς κάναμε κάποιες ερωτήσεις στον Ηλία Χατζηχριστοδούλου και καταλάβαμε πως για εκείνον η καλλιτεχνική δημιουργία είναι σοβαρή υπόθεση. Ο ίδιος πιστεύει πως το καλύτερο πρότζεκτ είναι αυτό που δεν έχει γίνει ακόμη, ενώ εύχεται βαθιά να συνεχίσει να υπηρετεί το τρίπτυχο Τέχνη – Τεχνολογία – Επιστήμη ταράζοντας κάθε φορά τα νερά. Ο ιδρυτής και διευθυντής του Athens Digital Arts Festival είναι εδώ και περήφανα βλέπει το όραμά του να σβήνει φέτος 20 κεράκια.

Δεν θα μπορούσα να φανταστώ αυτό που έχουμε καταφέρει. Ξεκίνησε ως πρότζεκτ έκφρασης της καλλιτεχνικής δημιουργίας με την αξιοποίηση όλων των οπτικοακουστικών μέσων, και οργανικά έφτασε να απασχολεί ετησίως πάνω από 5.000 καλλιτέχνες οι οποίοι ανταποκρίνονται στο ανοιχτό κάλεσμα συμμετοχής του ADAF.

Η καλλιτεχνική σκηνή κάθε χρόνο αναμένει το επόμενο φεστιβάλ και αυτό με κάνει να αισθάνομαι σαν μικρό παιδί που ανυπομονεί. Κάθε φορά λέω το καλύτερο πρότζεκτ είναι το επόμενο πρότζεκτ, και το εννοώ θέλοντας να ξεπερνάμε τον εαυτό και τις δυνατότητές μας.

Από μια πειραματική σκηνή στου Ψυρρή (2005) και την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων (2007), πλέον αναδιαμορφωνουμε ολόκληρα κτήρια, κτιριακά συγκροτήματα και πλατείες για να δώσουμε μια διεθνή εμπειρία ψηφιακών τεχνών στο κοινό μας. Θυμάμαι έντονα τα πρώτα έτη του φεστιβάλ όπου η τεχνολογία άλλαζε συνεχώς, με πόση προσπάθεια καταφέρναμε να επικαιροποιήσουμε κάθε χρόνο την τεχνολογία που συνεπάγεται στην εκάστοτε διοργάνωση, γιατί το φεστιβάλ δεν παρουσιάζει απλά έργα, αλλά τις περισσότερες φορές τα συνδημιουργεί με τους καλλιτέχνες. Και αυτό συμβαίνει κάθε χρόνο μιας που η τεχνολογία αλλάζει σε ραγδαίο ρυθμό.

Η μόνη διαφορά είναι ότι από το 2012 ενταχθήκαμε στο Πρόγραμμα ΕΣΠΑ του Περιφερειακού Ταμείου Αττικής της Περιφέρειας Αττικής και αυτό ήταν το σημείο εκείνο όπου επέτρεψε μια σημαντική κάλυψη και υποστήριξη της διοργάνωσης, με στόχο να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί ακόμη πιο πολύ κατατάσσοντάς μας στην δεκάδα των φεστιβάλ του κόσμου. Γι’ αυτό και φέτος γιορτάζουμε τα 20 χρόνια ψηφιακής επανάστασης στην Ελλάδα.

Η Αθήνα έχει όλα τα στοιχεία, αλλά και τις όμορφες αντιθέσεις, που συνθέτουν μια ιδανική πόλη για τον εκάστοτε επισκέπτη του κόσμου.

Θυμάμαι τον κάθε έναν προσκεκλημένο από φορείς του εξωτερικού και τα φεστιβάλ του κόσμου και τις συμβουλές τους. Κράτησα ό,τι μου είπαν και πράγματα που δεν μπορούσαν να κάνουν ακόμη και οι ίδιοι στην χώρα τους, λόγω συνθηκών ή γραφειοκρατίας και αυτό ήταν ένα μεγάλο δώρο.

Βέβαια από την πρώτη χρονιά είχαμε προβλέψει και οραματιστεί να έχουμε μια επίσημη κατηγορία με το όνομα Festivals of the world (FOTW), παρουσιάζοντας κορυφαίους φορείς και φεστιβάλ του κόσμου με αποκλειστικό υλικό και επίσημους προσκεκλημένους. Μέχρι σήμερα έχουν παρουσιαστεί περισσότερα από 65 φεστιβάλ και διεθνείς φορείς και αντιστοίχως έχουμε παρουσιάσει το ADAF σε τόσα αλλά και ακόμα περισσότερες χώρες. Αυτή η φήμη και διεθνής αναγνώριση αντανακλάται στην πόλη της Αθήνας, συμβάλλοντας στη διάρκεια αυτών των ετών στην μετατροπή της Αθήνας σε σημείο όπου ανθεί ο σύγχρονος πολιτισμός και η ψηφιακή δημιουργία. Θέλει συνεχή και ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια, αλλά η Αθήνα είναι ένα σημείο αναφοράς στον χάρη του σύγχρονου πολιτισμού.

Φαντάζομαι την Αθήνα και τα δημόσια σημεία της τα επόμενα χρόνια με ακόμη περισσότερες δημιουργίες, φωτογενείς, συμπεριληπτικές, διαδραστικές, οι οποίες θα μπορούν να διώξουν τον φόβο και την ανασφάλεια. Η Αθήνα έχει όλα αυτά τα στοιχεία, αλλά και τις όμορφες αντιθέσεις της από γειτονιά σε γειτονιά, που συνθέτουν μια ιδανική πόλη για τον εκάστοτε επισκέπτη του κόσμου. Και το Φεστιβάλ θα συνεχίσει με ακόμη μεγαλύτερο σθένος την ενεργοποίηση και την αισθητική αναβάθμιση της Αθήνας.

Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Αυτό σχετίζεται και με το πάθος, το οποίο είναι άσβεστο εδώ και 20 χρόνια, αλλά αυτό συμβαίνει με τις προκλήσεις. Το ίδιο το φεστιβάλ είναι μια πρόκληση. Και αυτό ξεκινά από την ίδια του την φύση, το DNA των καλλιτεχνών που σου ζητούν να δημιουργήσεις κάτι που ουσιαστικά δεν υπάρχει – είναι ένα κόνσεπτ, μια ιδέα και άρα μια πρόκληση. Αυτή η πρόκληση όχι μόνο δεν έχει αλλάξει, αλλά μεγαλώνει. Αυτό όμως είναι που μας έχει κάνει να σκεπτόμαστε και να λειτουργούμε έξω από τη συνήθη λογική και να πετυχαίνουμε το ακατόρθωτο.

Μια επίσης πρόκληση που πρόκειται να αλλάξει στο μέλλον, είναι το σημείο διεξαγωγής του Φεστιβάλ. Κάθε χρόνο ανακαλύπτουμε το επόμενο μέρος που χτυπά η καρδιά της διοργάνωσης. Με τον σταθερό χώρο τον οποίο θα σχεδιάσουμε θα μπορούμε να προβάλουμε πολλαπλάσιους δημιουργούς με περιοδικές εκθέσεις ανά λίγους μήνες, αλλά και να μεγαλώσουμε ακόμη περισσότερο τη βάση του κοινού μας.

Επίσης οι επισκέπτες του ADAF θα έχουν την ευκαιρία σε κάθε επίσκεψή τους στην πόλη της Αθήνας να βλέπουν και μια εμβυθιστική και ολόφρεσκη έκθεση, συνεχίζοντας όμως φυσικά την διεξαγωγή της ετήσιας διοργάνωσης, της γιορτής του σύγχρονου ψηφιακού πολιτισμού.

Αυτό που βιώνουμε κοινωνικά, γεωπολιτικά, οικουμενικά γίνεται θεματική, μανιφέστο, κάλεσμα για δημιουργία και εμπειρία για το ευρύ κοινό.

Παραδόξως το κοινό το απέκτησε σχετικά νωρίς. Θυμάμαι μόλις το τρίτο έτος μας, το 2007 που στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων μας τίμησαν περισσότερα από 12.000 άτομα. Με τα χρόνια έχει διευρυνθεί και άλλο το ηλικιακό κοινό και οι ομάδες κοινού, με μεγαλύτερη αλλαγή το παιδικό κοινό μετά και από τη δημιουργία του ADAF Kids για γονείς και παιδιά, το οποίο ουσιαστικά είναι ένα φεστιβάλ μέσα στο φεστιβάλ.

Η ανάπτυξη του κοινού όμως είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, όπως όλα θέλει υπομονή, συνεχείς συνδέσεις και φυσικά επικοινωνία μαζί του με κάθε ευκαιρία. Σε αυτό έχουν συμβάλει ουσιαστικά η στρατηγική συνεργασία με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών Ελευθέριος Βενιζέλος, όπου όλο τον χρόνο στο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων του ADAF υλοποιούμε εντυπωσιακές παραγωγές, ο Δήμος Αθηναίων με πρόγραμμα δράσεων στα δημόσια σημεία και πλατείες στην Αθήνα, η ΣΤΑΣΥ (Αττικό Μετρό), από τους πιο πολύτιμους συνεργάτες, και φυσικά το ADAF On Tour, το οποίο μας φέρνει σε γνωριμία και επαφή με το κοινό όλης της Ελλάδας, από την Κρήτη και την Ορεστιάδα μέχρι την Ελευσίνα και το Μάτι. Νομίζω όλοι μπορούν να βρουν πλέον ένα κομμάτι τους στο ADAF, αλλά και το ίδιο να γίνει μέρος της κουλτούρας των Ελλήνων.

Ξεκινά από μέσα μας και αυτό που βιώνουμε κοινωνικά, γεωπολιτικά, οικουμενικά γίνεται θεματική, μανιφέστο, κάλεσμα για δημιουργία και εμπειρία για το ευρύ κοινό. Μας αρέσει να ενεργοποιούμε την κριτική σκέψη και τα αισθητήρια όργανα του κοινού. Μέσω της θεματικής να χτίζουμε έναν κόσμο όχι ψεύτικο, αλλά που σε κάνει να προβληματιστείς και να αναζητήσεις πράγματα.

Η φετινή διοργάνωση είναι αρκετά ιδιαίτερη. Η θεματική είναι εμπνευσμένη από την 20ή επέτειο του φεστιβάλ, το αντικείμενο του φεστιβάλ αλλά και την ίδια την σκηνή των ψηφιακών τεχνών. Εμπνεόμενοι από τη σκηνή, τις τέχνες και τις επιστήμες, αλλά και τη σημερινή, τεχνόκαινο εποχή, όπου η τεχνολογία έχει λάβει πρωταρχικό ρόλο στις ζωές μας, δημιουργήσαμε αυτό τον τίτλο για να μπορέσουμε ταυτόχρονα να τιμήσουμε τις ρίζες μας, τόσο τους μεγάλους και πρωτοπόρους του είδους που υπηρετούμε όσο και τους σύγχρονους καλλιτέχνες με δυναμική για το μέλλον. Διαλέξαμε πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως κάθε άλλη χρονιά, με έργα τα οποία είναι ό,τι πιο σύγχρονο για τα σημερινά δεδομένα ή φέρουν σημαντική ιστορία.

Το αφιέρωμα στις γυναίκες video artists είναι σίγουρα κάτι το μοναδικό, γιατί επιλέξαμε έργα από πολύ σπουδαίες προσωπικότητες για την ιστορία της ψηφιακής τέχνης – που μάλιστα επικράτησαν σε έναν αρκετά ανδροκρατούμενο χώρο – που πατούν στην ιστορία της ψηφιακής τέχνης από τη δεκαετία του ‘60 έως και σήμερα. Επίσης σημαντικά είναι τα εμβυθιστικά δωμάτια πάνω στα οποία βασίστηκε φέτος όλη η επιμελητική κατεύθυνση του φεστιβάλ, μιας και διαλέξαμε από τα πιο cutting edge έργα που παρουσιάζονται διεθνώς. Δεν είναι τυχαίο που πολλά από αυτά μπορεί βλέποντάς τα κάποιος ή κάποια να τα αναγνωρίσει από posts στο Instagram. Επίσης δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω την εξαιρετική performance των παγκοσμίου φήμης Rimini Protokoll που θα πραγματοποιηθεί στο Εθνικό Θέατρο – Κτήριο Rex στη σκηνή Παπαδάκη 24 & 24 Μαΐου. Στην περφόρμανς παρακολουθούμε ένα ανθρωποειδές ρομπότ σε έναν διαδραστικό με τον εαυτό του διάλογο περί αυθεντικότητας και σχέσης ανθρώπου-μηχανής.

Το ADAF Kids, θα είναι το επόμενο next best thing του ADAF και ήρθε η ώρα να μεγαλώσει και άλλο.

Τα καλύτερα για το ADAF KIDS, όπως πάντα. Eίναι το κομμάτι της δικής μας παιδικής ηλικίας. Φέτος θα δούμε μια διαδραστική παιδική χαρά, ένα πάρκο με στοιχεία που τα παιδιά μπορούν άφοβα να χοροπηδήξουν, να παίξουν να διασκεδάσουν να συνθέσουν μια χορογραφία, μετά να συνεχίσουν με ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα με κατάλληλες προβολές animation για την πιο τρυφερή ηλικία του ανθρώπου. Πλέον το ADAF KIDS έχει αποκτήσει και άλλους πιστούς φίλους και θαμώνες, τα ίδια μας τα παιδιά, τα οποία ανυπομονούν να επισκεφθούν με τις τάξεις τους το φεστιβάλ. Το ADAF Kids, θα είναι το επόμενο next best thing του ADAF και ήρθε η ώρα να μεγαλώσει και άλλο.

Την μεγάλη διαδραστική εγκατάσταση «Flux» στην πλατεία Δικαιοσύνης επί της Πανεπιστημίου (16-26/5), την παράσταση «Uncanny Valley» στο Εθνικό Θέατρο στην σκηνή Παπαδάκη (24-25/5), και όλες τις μεγάλες εμβυθιστικές εγκαταστάσεις στο κτήριο των Πρώην Δικαστηρίων Σανταρόζα στη διασταύρωση των οδών Σταδίου, Αρσάκη και Σανταρόζα στο κέντρο της Αθήνας (16-26/5). Και φυσικά κάθε βράδυ στις 23:00 το ξεχωριστό Mapping Projection Show στην όψη του κτηρίου.

Πώς να μετατρέπω τα προβλήματα σε ευκαιρίες, κάτι που με βοήθησε και στη ζωή μου προσωπικά, να αντιμετωπίζω τα πάντα με έναν άλλο τρόπο. Υπομονή, κάτι που ως νεότερος δεν είχα σε μεγάλο βαθμό, και ήταν κάτι που το ανέπτυξα. Επίσης με έμαθε να συνεργάζομαι με ανθρώπους χωρίς να μιλάμε καν την ίδια γλώσσα. Φίλοι ζωής πλέον, από τα πιο απίστευτα μέρη του κόσμου, που είτε ταξίδεψαν εδώ για το Φεστιβάλ είτε βρέθηκα εγώ για κάποια παρουσίαση του Φεστιβάλ στο εξωτερικό, έμελλαν να με κάνουν να γνωρίσω έναν κόσμο που δεν μπορούσα να φανταστώ. Μάθαμε σαν διοργάνωση να διαβάζουμε τη δίψα του καλλιτέχνη για δημιουργία και να καταφέρνουμε να στήνουμε εμβληματικά έργα σε μέρη που χρειάζονται ιδιαίτερο τρόπο και συνθήκες στησίματος. Τέλος, μας έμαθε από νωρίς ότι η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση. Και ότι το αποτέλεσμα πάντα σε αποζημιώνει.

Το ADAF ήδη γίνεται έμπνευση για τη δημιουργία ευρωπαϊκών προγραμμάτων μεγάλης διάρκειας και κλίμακας, οπότε βλέπω το DNA του φεστιβάλ να τοκίζεται και να αξιοποιείται ποικιλοτρόπως. Φαντάζομαι στο άμεσο μέλλον και με έναν σταθερό χώρο, αλλά και με συνεχή παρουσία και συμβολή του κοινού, ακόμη πιο ανεπτυγμένες παρεμβάσεις, τόσο στο εκθεσιακό κομμάτι όσο και στον δημόσιο χώρο της πόλης. Για δέκα χρόνια μετά, σίγουρα θα ήθελα να συνεχίζουμε να ταράζουμε τα νερά στον καλλιτεχνικό χώρο και να συνεχίσουμε και ακόμη πιο ενεργά στο τρίπτυχο που υπηρετούμε Τέχνη – Τεχνολογία – Επιστήμη.