Κατερίνα Ευαγγελάτου, τι ξεχωρίζεις στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών;

Το καλοκαίρι του 2023 στην Πειραιώς 260 αλλά και στα άλλα φεστιβαλικά venues άρχισε να θυμίζει πιο εύρωστες εποχές – αν όχι καλοκαίρια προ κρίσης. Ο απολογισμός θα το επιβεβαίωνε. Συγκριτικά με το 2022, το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου διέθεσε 21% περισσότερα εισιτήρια και καταγράφηκε αύξηση στα έσοδα της διοργάνωσης της τάξεως του 24%!

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κατερίνα Ευαγγελάτου λέει πως αυτό «ξεπέρασε κάθε της προσδοκία», καθιστώντας την περασμένη σεζόν την πιο επιτυχημένη της θητείας της και γενικότερα «μια πολύ καλή έκδοση της διοργάνωσης». Πώς εξηγεί την εντυπωσιακή ανάπτυξη του κοινού; «Στις διαφορετικές πρωτοβουλίες που παίρνουμε κάθε φορά και στις ποικίλες κατευθύνσεις του προγράμματος» απαντά. «Φαίνεται ότι φτιάχνουμε ένα πρόγραμμα που αφορά πολλές κατηγορίες κοινού – και το λέω γιατί δεν υπάρχει ο μέσος θεατής, δεν είναι όλα για όλους· υπάρχει, όμως, κάτι ποιοτικό για τον καθένα και την καθεμιά. Όσο περνούν τα χρόνια εξοικειωνόμαστε κι εμείς ταυτόχρονα σε αυτό το πεδίο, μπορούμε να γίνουμε πιο τολμηροί, χωρίς να αποκλείουμε κανέναν».

Η περσινή σεζόν σηματοδοτήθηκε και από δύο σημαντικές χειρονομίες, συστήνοντας δύο νέες πλατφόρμες, δύο μικρο-φεστιβάλ μέσα στο Φεστιβάλ: Το Grape – την πλατφόρμα παρουσίασης πρωτότυπης παραστατικής δημιουργίας προκειμένου να έρθει σε διάλογο με τη αγορά του εξωτερικού – και το Subset – ένα πενθήμερο με δημιουργούς σύγχρονης μουσικής από την Ελλάδα και τον κόσμο καθώς συνδιαλέγονται με τη νέα τεχνολογία.

Για την Κατερίνα Ευαγγελάτου, πέραν από την επί μέρους σημειολογία, οι δύο αυτές πρωτοβουλίες εκτιμά πως έφεραν νέο κοινό στους χώρους του Φεστιβάλ αλλά και ειδικούς από την Ευρώπη. Μόνο ως καλεσμένοι του Grape, στην Αθήνα βρέθηκαν 50 καλλιτεχνικοί διευθυντές και διευθύντριες πολιτιστικών οργανισμών και επιμελητές προγράμματος διοργανώσεων από 27 χώρες του κόσμου. Πολλοί από αυτούς δεν είχαν επισκεφθεί ποτέ ξανά το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Στα Φεστιβάλ της Ευρώπης το «Taverna Miresia – Mario, Bella, Anastasia» του Μάριο Μπανούσι. @Θεόφιλος Τσιμάς

Για την ώρα, πέντε από τις περσινές παραστάσεις έχουν βρει το δρόμο τους και ταξιδεύουν στην Ευρώπη. Το «Taverna Miresia – Mario, Bella, Anastasia» του Μάριο Μπανούσι παίχτηκε μόλις στην Τιμισοάρα της Ρουμανίας, η «Σιωπή» των RootlessRoot ανεβαίνει στην Κύπρο τον Ιούνιο, η «Θήβα: A Global Civil War» του Παντελή Φλατσούση θα παιχτεί τον Οκτώβριο στο Τορίνο, η «Καταστροφή» σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μπαμπίλη επισκέπτεται το Κόσοβο στα τέλη Ιουλίου, ενώ η «Δημοκρατία του Μπακλαβά» σε σκηνοθεσία του Ανέστη Αζά εξακολουθεί την τουρνέ της και στις αρχές Ιουνίου παίζεται για δύο παραστάσεις στην Πολωνία.

«Το Grape ήρθε να καλύψει το κενό της συστηματοποίησης της ελληνικής εξωστρέφειας και είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από την πρώτη χρονιά. Είναι κάτι που εξελίσσεται και έχει πολύ μεγάλες προοπτικές», σχολιάζει η Κατερίνα Ευαγγελάτου έχοντας οργανώσει για φέτος ένα πρόγραμμα οκτώ παραγωγών (εκ των οποίων δύο επαναλήψεις) στο οποίο συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο «οσκαρικός» σεναριογράφος Ευθύμης Φιλίππου με το έργο «Ετυμολογίες» το οποίο συν-σκηνοθετεί με την, επίσης διεθνή, Αγγελική Παπούλια καθώς και η, έμπειρη στην Ευρώπη, Αργυρώ Χιώτη με το «Αναψυκτήριο».

Πλάνο από την παράσταση του Κριστόφ Βαρλικόφσκι “Επτά μαθήματα και πέντε παραβολές”. @Magda Hueckel.

Όπως φάνηκε και κατά την παρουσίαση του προγράμματος, ο σχεδιασμός της διοργάνωσης είναι ο πιο συντεταγμένα πολιτικός που η ίδια έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα. Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ ομολογεί πως ο θεματικός αυτός πυλώνας πρωταγωνιστούσε ήδη στις παραγωγές του εξωτερικού. Και ήταν κάτι που δεν θα μπορούσε παρά να εμπνεύσει τον ελληνικό προσανατολισμό. «Παρατηρήσαμε πως στο σύγχρονο καλλιτεχνικό στερέωμα τέτοιου είδους ερωτήματα κυριαρχούσαν. Έτσι και το δικό μας πρόγραμμα πάτησε πάνω σε αυτά τα θέματα, τα οποία θέλαμε κι εμείς να προβάλλουμε».

Η ίδια δίνει έμφαση στις δύο θεματικές υπο-ενότητες που μοιραία αναδείχθηκαν, τις κατευθύνσεις της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης. «Καταρχάς, έχουμε τον κύκλο Μεταπολίτευση που έχει εξέχουσα θέση στο φετινό μας πρόγραμμα. Φυσικά, πολλές παραστάσεις μας – από τον Κριστόφ Βαρλικόφσκι και τον Σερζ Εμέ Κουλιμπαλί μέχρι τον Ραμπί Μρουέ, τον Ηλία Χατζηγεωργίου και το Μάνο Καρατζογιάννη – αγγίζουν κάποια πολιτική πτυχή. Ακόμα και στην Επίδαυρο, η «Ιφιγένεια» του Κουλιάμπιν είναι ένα εξόχως πολιτικό έργο που θα τονίσει ο Ρώσος σκηνοθέτης, όπως και η παραγωγή της Comedie Francaise από τον Ντιάγκο Ροντρίγκεζ πάνω στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη «Hecuba, not Hecuba» ένα σύγχρονο έργο με ερωτήματα γύρω από τη δικαιοσύνη. Το πολιτικό φτάνει και στο Ηρώδειο όπου θα δούμε τη συναυλία του Διονύση Σαββόπουλου ‘Η δική μας Μεταπολίτευση’».

Ο χορογράφος Σερζ Εμέ Κουλιμπαλί από την Μπουρκίνα Φάσο της Δυτικής Αφρικής αντιλαμβάνεται τον χορό ως πολιτική και κοινωνική πράξη στο “C la vie”. @Sophie Deiss

Φυσικά, το περιεχόμενο είναι η μία παράμετρος επιλογής των έργων που συμμετέχουν. Ο προγραμματισμός, σύμφωνα με την Κατερίνα Ευαγγελάτου, «χρειάζεται μια ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στους αναγνωρισμένους καλλιτέχνες εντός κι εκτός Ελλάδας – είτε είναι το φοβερό τρίπτυχο των Εμάνουελ Αξ, Λεωνίδα Καβάκου και Γιο – Γιο Μα και η Chamber Orchestra of Europe σε διεύθυνση του Σάιμον Ρατλ – και στην προβολή νέων προσώπων που έχουν μια διαφορετική ματιά, μια ιδιαίτερη υπογραφή, όπως ήταν πριν λίγα χρόνια για εμάς η Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγιέν, μουσικοί όπως ο Φινλανδός μαέστρος Σάντου Ματίας Ροούβαλι ή ο κόντρα τενόρος Γιάκουμπ Γιοζέφ Ορλίνσκι».

Φέτος, ανάμεσα στους πρωτοεμφανιζόμενους σταρ στην Ελλάδα, θα είναι ο Αυστραλός Σάιμον Στόουν με μια νέα ματιά στη «Μήδεια» αν και δεν θα λείψουν οι περιπτώσεις που έχουν αναπτύξει δεσμούς πια, με το αθηναϊκό κοινό όπως το «τρομερό παιδί» της Πολωνίας, Κριστόφ Βαρλικόφσκι και ο Ούγγρος Κορνέλ Μουντρούτσο.

Ο θύλακας της Πειραιώς είναι εκείνος με το πιο πιστό κοινό, αφού όπως επισημαίνει η καλλιτεχνική διευθύντρια του οργανισμού «σπανίως έρχεται κάποιος στην Πειραιώς για να δει ένα πράγμα, συνήθως θα επιλέξει 4-5 παραστάσεις». Γι’ αυτό και οι πιο τολμηρές επιλογές, τις οποίες επισήμανε νωρίτερα, ήταν πιο εύκολο να εφαρμοστούν εκεί. Εκτός από παραστατικός, το βιομηχανικό σύμπλεγμα της Πειραιώς, λειτουργεί τα τελευταία τρία χρόνια σχεδόν με χαρακτήρα δημόσιου χώρου καθώς οι party feeling και δωρεάν συναυλίες, τα djsets και το χαλαρό ποτό ακολουθούν κάθε παράσταση, σε σημείο που ελκύουν και κόσμο το οποίο έρχεται στον Ταύρο μόνο για το after.

«Επιδιώξαμε να επιμηκύνουμε τη ζωή στην Πειραιώς, φτιάξαμε την εγκατάσταση με τα τεράστια τραπέζια ώστε κάποιος να έρχεται νωρίτερα και να μένει αργότερα και οι παρέες να μεγαλώνουν. Είναι μια σημαντική χειρονομία, δεν είναι μόνο κάτι πρακτικό, προηγήθηκε έρευνα πριν καταλήξουμε σε αυτή την ιδέα σε σχέση με το πως καθόμαστε να συζητήσουμε μετά από μια παράσταση. Είναι κάτι πολύ ζωντανό και πολύωρο, δεν βλέπεις μια παράσταση και φεύγεις», σημειώνει.

Τα live στην πλατεία πραγματοποιούνται σε όλη τη διάρκεια του καλλιτεχνικού προγράμματος της Πειραιώς 260 μετά τις παραστάσεις, με ελεύθερη είσοδο. @Μαρίζα Καψαμπέλη

Βέβαια, η πιο σημαντική χειρονομία της τελευταίας καλλιτεχνικής διεύθυνσης είναι η προσπάθεια να ‘ανοίξει’ το διάλογο για την Επίδαυρο με μοναδικές παραστάσεις (δηλαδή παραγωγές που δεν εξαντλούνται σε περιοδεία) αλλά και παραγωγές με διεθνές, «κουνημένο» στίγμα – όπως η περσινή αριστουργηματική ανάγνωση του Φρανκ Κάστορφ στη «Μήδεια». Ασφαλώς, αναγνωρίζει και το ρίσκο τέτοιων χειρονομιών σε ένα λαϊκό θέατρο, όπως η Επίδαυρος. «Στην Επίδαυρο είναι πιο δύσκολο να είσαι τολμηρός, γιατί πέφτουν όλοι να σε φάνε, γιατί οι προσδοκίες του κοινού και η κλίμακα είναι άλλη. Όμως, η σημασία ανάλογων προσπαθειών είναι πολύ σημαντικότερη εκεί, καθώς εγγράφεται σε μεγάλη κλίμακα – ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο», σχολιάζει.

Ο ρόλος του Φεστιβάλ δεν είναι μόνο να φέρνει ωραίες παραστάσεις, αλλά να κάνει και κάτι ουσιαστικό για τους καλλιτέχνες, να προκαλεί ζυμώσεις – ειδικά στο αρχαίο δράμα. Μακάρι να είχα τα χρήματα και να επιχειρούσαμε περισσότερα τέτοια εγχειρήματα.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου θεωρεί γόνιμες τις δημόσιες συζητήσεις που προκαλούν οι παραγωγές της Επιδαύρου, ακόμα κι είναι φωνές όπως λέει, που θέλουν μόνο ‘κλασικά’ ανεβάσματα αρχαίου δράματος. «Από την άλλη, χάρηκα πάρα πολύ με την περίπτωση Κάστορφ, γιατί είχε μεγάλη αποδοχή στους ‘ανοιχτούς’ θεατές. Δεν μπορείς να πηγαίνεις στην Επίδαυρο και να λες μόνο ‘θέλω να δω αυτό – τέλος’. Ή αν δω κάτι άλλο θα διαμαρτυρηθώ και θα φύγω στο μέσον την παράστασης. Καταλαβαίνω ότι ήταν μια μεγάλης διάρκειας παράσταση, επήλθε κούραση, ωστόσο αυτό είναι το θέατρο: Μια ζωντανή κατάσταση. Και εκτιμώ πολύ τους θεατές που, ενώ τους ξένισαν πράγματα, εκτίμησαν το ενδιαφέρον του συνόλου».

Στα μετα-πανδημικά χρόνια της θητείας της, επιδιώκει να εξασφαλίζει στην Επίδαυρο διεθνείς και καινοτόμες υπογραφές και για έναν ακόμα λόγο: «Για να δουλέψουν ξένοι σκηνοθέτες με Έλληνες συντελεστές, διευρύνοντας το διάλογο μεταξύ καλλιτεχνικών κοινοτήτων. Ο ρόλος του Φεστιβάλ δεν είναι μόνο να φέρνει ωραίες παραστάσεις, αλλά να κάνει και κάτι ουσιαστικό για τους καλλιτέχνες, να προκαλεί ζυμώσεις – ειδικά στο αρχαίο δράμα. Μακάρι να είχα τα χρήματα και να επιχειρούσαμε περισσότερα τέτοια εγχειρήματα. Μακάρι να μπορούσα να κάνω τέσσερις παραγωγές – αντίστοιχες με την σκηνοθεσία του Κουλιάμπιν – ανάμεσα στις οκτώ της Επιδαύρου».

Πλάνο από το γεμάτο κοίλον για τη “Μήδεια” του Φρανκ Κάστορφ. @Θωμάς Δασκαλάκης

Στον φετινό προγραμματισμό του αργολικού θεάτρου, η Κατερίνα Ευαγγελάτου δοκιμάζει δύο φόρμες μετακλήσεων: Τον Ρώσο Κουλιάμπιν να σκηνοθετεί Ευριπίδη με Έλληνες πρωταγωνιστές σε ανάθεση του Φεστιβάλ Επιδαύρου και σε παγκόσμια πρεμιέρα και τον Ισπανό Tιάγκο Ροντρίγκεζ που, ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, σκηνοθετεί μια δική του δραματουργία εμπνευσμένη από την, επίσης ευριπίδεια, «Εκάβη» με τον ιστορικότερο θίασο ης Ευρώπης, την Comedie Francaise. Tίτλος της «Hecuba, not Hecuba».

«Το θέμα της Επιδαύρου με έχει απασχολήσει πολύ και θέλω να το αντιμετωπίσω. Φεύγοντας από το Φεστιβάλ, θα επιθυμούσα να έχει λιγάκι διευρυνθεί η αντίληψη για το πώς ανεβαίνει το αρχαίο δράμα σήμερα και τι νέο μπορούμε να γράψουμε αντλώντας από το αρχαίο δράμα. Οι επαφές με ξένους καλλιτέχνες μπολιάζουν το κοινό με νέες ιδέες – αν μη τι άλλο. Φυσικά, στη ‘Μήδεια’ του Κάστορφ κάποιοι που δεν είδαν την παράσταση, αλλά μια φωτογραφία όπου στην ορχήστρα της Επιδαύρου υπήρχαν πλαστικά μπουκάλια, δεν ενδιαφέρθηκαν να καταλάβουν τι σηματοδοτεί το λογότυπο της Coca Cola ως σύμβολο καπιταλισμού σε αυτό το χώρο. Δυστυχώς, διανύουμε την εποχή του φανατισμού· μας απασχολεί να δημιουργούμε εύκολα εντυπώσεις, κλίμα πόλωσης, να επιτιθέμεθα σε κοινωνικές ομάδες. Η μισαλλοδοξία, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο, είναι ίδιον της εποχής μας».

Από τον περσινό κύκλο του Contemporary Ancients, η παράσταση «Θήβα: A Global Civil War» του Παντελή Φλατσούση. @Κωνσταντίνος Ζηλός.

Την ίδια ώρα, αν το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου δοκιμάζει βήματα προόδου και πυροδοτεί διαλόγους, η Μικρή Επίδαυρος βρίσκεται ακόμα σε αναζήτηση ταυτότητας. Φέτος, ο κύκλος Contemporary Ancients αλλάζει φόρμα και συμπυκνώνεται ενώ ο θεατρικός προγραμματισμός συνυπάρχει με συναυλίες.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου εξηγεί τις δυσκολίες ώστε το Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου να ισορροπήσει σε μια ταυτότητα: «Ο κόσμος έχει συνδέσει τη διαδρομή, το ταξίδι και το έξοδο της Επιδαύρου με το μεγάλο θέατρο. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να δημιουργήσουμε ένα σταθερό ρεύμα στη Μικρή Επίδαυρο και να χτιστεί ένα ανάλογο κοινό. Γι’ αυτό και δοκιμάζουμε διαφορετικά πράγματα πλην του Contemporary Ancients που συνεχίζεται και φέτος. Η μουσική πάντα είχε επιτυχία αφού είναι και πιο εύκολα προσβάσιμη στο τοπικό κοινό. Από την άλλη, η Μικρή Επίδαυρος δίνει την ευκαιρία να είναι κανείς πιο πειραματικός, προσφέρει την ευκαιρία και σε νεότερες γενιές να δοκιμάσουν τις δυνάμεις στον αρχαίο ανοιχτό χώρο, γι’ αυτό εκεί φιλοξενείται το πρόγραμμα ‘Πάροδος’ που φέτος κάνει ο Σίμος Κακάλας. Εννοείται πως θα μπορούσαμε να δώσουμε μια πιο εμπορική κατεύθυνση προκειμένου να είναι πιο σίγουρη η απόδοση, αλλά προσπαθώ να μην το κάνω».

Δεν κρύβει πως στις προθέσεις της είναι η εδραίωση του Grape και για την επόμενη καλλιτεχνική διεύθυνση και η σταθεροποίηση λειτουργίας της Επιδαύρου ως πόλος διεθνών συνεργασιών και μετακλήσεων. @Ελίνα Γιουνανλή

Λίγες ημέρες πριν την έναρξη του φετινού προγραμματισμού, η Κατερίνα Ευαγγελάτου, μελετάει και τον σχεδιασμό της επόμενης χρονιάς, ο οποίος θα ολοκληρώσει τη δεύτερη θητεία της στον οργανισμό και θα συμπέσει με την επέτειο των 70 χρόνων του θεσμού. Δεν κρύβει πως στις προθέσεις της είναι η εδραίωση του Grape και για την επόμενη καλλιτεχνική διεύθυνση, η σταθεροποίηση λειτουργίας της Επιδαύρου ως πόλος διεθνών συνεργασιών και μετακλήσεων αλλά και η εντατικοποίηση της συμμετοχής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ως συμπαραγωγός κορυφαίων καλλιτεχνών (κάτι που φέτος συμβαίνει στις παραστάσεις των Βαρλικόφσκι και Μουντρούτσο).

Το επόμενο καλοκαίρι, το άνοιγμα του Φεστιβάλ στην πόλη – δηλαδή και σε άλλους πολιτιστικούς χώρους της αθηναϊκής επικράτειας – θα είναι πιο ορατό. Ήδη από φέτος, παραστάσεις θα φιλοξενηθούν από την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Ωδείο Αθηνών και το Παλλάς, έως το νοσοκομείο Σωτηρία, το Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής και την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου.