Συν & Πλην: «Μάθε με να φεύγω» από την Ομάδα bijoux de kant στο Hood Art Space

Τα σκυλιά αλυχτάνε όλη τη νύχτα, υπογραμμίζοντας την ερημιά του τοπίου. Φύλακες σε ένα παλιό και παροπλισμένο πια ξενοδοχείο – χτισμένο στην άκρη του κόσμου (ή και του χρόνου) σε σιωπηρή γειτνίαση με ένα αρχαίο παλάτι που η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει ακόμα ανακαλύψει. Εκεί ζει μια γυναίκα, η Αγνή κάπου στα μέσα της ζωής της, αποσυρμένη από ο,τιδήποτε ενεργό, ζει μόνο με τις αναμνήσεις των, πάλαι ποτέ, κατακτήσεων της – μπορεί και πελατών της. Κόρη ενός αυστηρού, αρχαιολάτρη στρατιωτικού και μιας αυτόχειρα – απαρηγόρητο θύμα ενός δυστυχισμένου γάμου. Αδερφή του Ίωνα, ενός αγοριού που δραπέτευσε από τη ζωή την οποία ήθελαν να του επιβάλλουν οι οικογενειακές αρχές κι ενέδωσε στον ομοφυλόφιλο έρωτα για τον οποίο του μιλούσε η καρδιά και το σώμα του.

Βρίσκουμε, τώρα, την Αγνή να ψηλαφίζει κάποια παλιά ανδρικά αξεσουάρ: Τρόπαια που της άφησαν νεαροί μα και ώριμοι εραστές της πριν χαθούν από τη ζωή της και την αφήσουν πάλι μόνη. «Η μνήμη θέλει βοήθεια για να συντηρείται», λέει αν και η μοναδική ανάμνηση που την κρατά ζωντανή είναι η βραδιά που μοιράστηκε με έναν άγνωστο ταξιδιώτη. «Υπάρχουν νύχτες που μετράνε σαν χρόνια» εξηγεί· κι αυτή ήταν μια ερωτική βραδιά που την καθήλωσε για χρόνια στην πραγματική αγάπη, ακόμα κι αν τη ζούσε εν τη απουσία του. Μέχρι που εκείνος, ένα απόκοσμο βράδυ, θα επιστρέψει και θα διεκδικήσει ξανά θέση στη ζωή της.

Το έργο του Άκη Δήμου «Μάθε με να φεύγω» γράφτηκε πριν από δέκα χρόνια κι έκτοτε δεν δημοσιεύτηκε, μα ούτε και παραστάθηκε – παρά μέχρι σήμερα. Στις παρυφές του οδυσσεϊκού μύθου, της επιστροφής του Οδυσσέα στο παλάτι της Ιθάκης, όπου η Πηνελόπη τον περιμένει στωικά περιτριγυρισμένη από παρείσακτους μνηστήρες, ο Δήμου γράφει ένα έργο για τις χαμένες αγάπες.

Πέραν τούτου, είναι ένα κείμενο υφολογικά ετερόκλιτο, αν όχι ακατάτακτο: Γεμάτο διακειμενικές αναφορές, από την Οδύσσεια του Ομήρου, την «Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ΄Ιψεν και την όπερα, με ατμόσφαιρες από διηγήματα μυστηρίου, με μοτίβα από τα έργα του Χάρολντ Πίντερ και του Τένεσι Ουίλιαμς, περνάει από πολλά είδη και ύφη: Ακροβατεί ανάμεσα στο ρεαλισμό και το σουρεαλισμό, ανάμεσα στην πικρή κωμωδία, το ρομάντζο, το μελό και το αστυνομικό σασπένς και κορυφώνεται στο υπαρξιακό ψυχόδραμα και την τραγωδία.

Είτε προκαλούν γέλιο, συμπόνια, είτε θλίψη και τα τρία πρόσωπα του Δήμου έρχονται από τον κόσμο του βαθέως αντι-ηρωϊσμού. Ίσως να κλέβουν από κάπου φως, αλλά στ’ αλήθεια ζουν στη σκιά ενός ηρωικού μεγαλείου, πλούσιοι σε διαψευσμένες προσδοκίες όπου πλέον στέκουν αλύτρωτοι, μόνοι, καταδικασμένοι στην πένθιμη όψη της αγάπης και του ονείρου για κάτι υψηλό.

Πάνω σε ένα ανέκδοτο κείμενο του Άκη Δήμου για τις αλύτρωτες, διαψευσμένες αγάπες και τα συναισθήματα σε παγερή αναμονή, ο Γιάννης Σκουρλέτης – πιστός «αναγνώστης» της εργογραφίας του συγγραφέα – παραδίδει μια ευαίσθητη, αισθησιακή και επί της ουσίας, ματιά ενάντια στα στερεότυπα.

Οι ηθοποιοί του – Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης, Στέλιος Δημόπουλος και Θανάσης Δήμου – δικαιώνουν απόλυτα το εγχείρημα, που εγγράφεται δυναμικά και για την αισθητική υπεροχή του.

Ο πολυγραφότατος Άκης Δήμου κρατούσε (αδίκως) στο συρτάρι το «Μάθε με να φεύγω». Γραμμένο πριν από μια δεκαετία βρίσκει τώρα τη στιγμή του προς το φως της σκηνής, προσθέτοντας κι άλλες αποχρώσεις στο συγγραφικό του ρεπερτόριο. Ένα κείμενο τρυφερό και ποιητικό, για τη μοναξιά, για άλλη πλευρά της αγάπης που δεν είναι λυτρωτική, αλλά καθηλώνει· που δεν γίνεται βίωμα, αλλά ανάμνηση. Το (γενικό) πλαίσιο της δραμεντί που περιγράφει αρκετά από τα κείμενα του Δήμου, εδώ εμπλουτίζεται με πολλές διακειμενικές και υφολογικές επιρροές, που προκαλούν ενδιαφέρουσες αφηγηματικές ανατροπές και είναι ανοιχτή σε δάφορες σκηνοθετικές αναγνώσεις.

Ο Γιάννης Σκουρλέτης είναι ο σκηνοθέτης που έχει εντρυφήσει στο έργο του συγγραφέα Άκη Δήμου όσο κανείς άλλος σύγχρονος του. Κι αυτό του δίνει ένα προβάδισμα εσωτερικού διαλόγου με τα κείμενα του, μιας βαθύτερης αντίληψης και μιας πιο ‘παράδοξης’ ανάγνωσης. Τουλάχιστον, αυτό επιχειρεί στην περίπτωση του «Μάθε με να φεύγω»: Αξιοποιεί όλες τις υφολογικές μεταβάσεις από το ένα είδος στο άλλο, τις υπερτονίζει μέσα από την καθοδήγηση των ηθοποιών του και την ίδια ώρα καλλιεργεί μια καθηλωτική ατμόσφαιρα (σκηνικά, φωτιστικά ακόμα και μουσικά) ως αισθητική σταθερά που αγκαλιάζει δυναμικά τις παραπάνω επιλογές του.

Η πιο τολμηρή απόπειρα της σκηνοθεσίας είναι να παρουσιάσει τρεις, εγνωσμένης αξίας, ηθοποιούς σε εντελώς απρόσμενους ρόλους. Αυτή η επιλογή ταυτίζεται, με έναν τρόπο, με τις δραματουργικές ανατροπές ενισχύοντας τις ακόμα πιο πολύ. Κι έτσι, οι ηθοποιοί Χάρης Χαραλάμπους Καζέπης, Στέλιος Δημόπουλος και Θανάσης Δήμου όχι μόνο αποδρούν από τις πιο στερεοτυπικές φόρμες ερμηνείας, αλλά το κάνουν και με μια ανάγνωση ρόλων που στοχεύει ακριβώς σε αυτό: Να αμφισβητήσει τα στερεότυπα.

Ο Χάρης Χαραλάμπους Καζέπης ερμηνεύει την Αγνή, ένα ρόλο από γραφής προορισμένο για μια γυναίκα. Δίνει, λοιπόν, μια κουνημένη αλμοδοβαρική προσέγγιση του ρόλου, πραγματικά απολαυστική στις φαρσικές εκφάνσεις της, αποξενωμένης από τον κόσμο, ηρωίδας αλλά και συγκινητική όταν πια παραδέχεται με κρότο την παραίτηση της από τη ζωή.

Άλλη μια σοβαρή έκπληξη, ο Στέλιος Δημόπουλος. Από το θέατρο του σκληρού ρεαλισμού και των πατριαρχικών στερεοτύπων μεταπηδά σε κάτι ολότελα διαφορετικό. Υποδύεται τον Ίωνα, ένα φοβισμένο πλάσμα, ένα καταπιεσμένο gay αγόρι στην ερμηνεία του οποίου συνυπάρχουν την ίδια στιγμή το κωμικό και το τραγικό, η ελευθεριότητα και ο εγκλωβισμός της.

Όσο για τον πιο έμπειρο Θανάση Δήμου, καταξιωμένο κωμικό ταλέντο, του ανατίθεται ο πιο «σοβαρός» ρόλος: Ως ένας άλλος περιπλανώμενος Οδυσσέας, κατατρεγμένος κι αυτός από τον εαυτό του βρίσκει το κουράγιο – κάλλιο αργά, παρά ποτέ – να αναζητήσει την αληθινή αγάπη. Πληθωρικός και στις πιο δραματικές εκφάνσεις του ρόλου, ο Δήμου δεν ξεχνά πως ο πιο στενός συγγενής του δράματος είναι το γελοίο.

Η εικαστικότητα των παραστάσεων του Γιάννη Σκουρλέτη αποτελεί μια στιβαρή προέκταση της σκηνοθετικής του προβληματικής. Κι εδώ, μέσα σε ένα μικρό αστικό διαμέρισμα – τον χωροταξικά αναθεωρημένο χώρο προβών της ομάδας των Bijoux de Kant – μας μεταφέρει σε μια ‘βερολινέζικη’ πρακτική, όπου το θέατρο αναβαπτίζει το χώρο. Χάρη στην νοσταλγική ζεστασιά της σκηνογραφίας (Νίκος Παπαδόπουλος) και των φωτισμών (Κωνσταντίνος Σκουρλέτης) δίνεται η συνθήκη ενός πιο μεσογειακού, αισθησιακού περιβάλλοντος όπου ζουν τα πρόσωπα· κάτι που, σχεδόν αλμοδοβαρικά, υπογραμμίζεται και από τις επιλογές των τραγουδιών που ακούγονται στην παράσταση.

Η σκόπιμη διάθεση της σκηνοθεσίας να μεγεθύνει τις ερμηνείες, ανάλογα με την υφολογική περιοχή του έργου που διανύουν κάθε φορά, ξενίζει ελαφρά σε κάποια σημεία της παράστασης. Η διαπίστωση γίνεται πιο έντονη προς τις σκηνές του φινάλε, στη δραματική σύγκρουση Αγνής και Οδυσσέα, που παίζεται με όρους ραδιοφωνικού μελοδράματος. Ίσως μια πιο γειωμένη απόδοση να προσέφερε στη σκηνή αυτή, σκηνή κορύφωσης, μεγαλύτερο βάθος.

Επίσημη πρώτη για ένα εμπνευσμένο θεατρικό του Άκη Δήμου για τη λησμονιά – μοναξιά του έρωτα σε μια γοητευτικά λοξή ανάγνωση από το Γιάννη Σκουρλέτη κι ένα πολύ δυνατό ερμηνευτικό τρίπτυχο.