Υπονομεύοντας τα στερεότυπα: Η Cindy Sherman στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Την ευκαιρία για μια εκ του σύνεγγυς γνωριμία με το έργο της διάσημης αμερικανίδας φωτογράφου Cindy Sherman προσφέρει στο αθηναϊκό κοινό η έκθεση «Cindy Sherman at Cycladic: Πρώιμα έργα», που διοργανώνεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στους χώρους του νεοκλασικού Μεγάρου Σταθάτου από τις 30 Μαΐου έως τις 4 Νοεμβρίου 2024.

Πρόκειται για την πρώτη έκθεση έργων της αμερικανίδας καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα και σε αυτήν περιλαμβάνονται πάνω από 100 φωτογραφίες, από σειρές έργων των αρχών της δεκαετίας του 1980.

Ειδικότερα, στην έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης παρουσιάζεται η πλήρης σειρά «Untitled Film Stills» (1977-1980), που αποτελείται από 70 φωτογραφίες, καθώς και έργα από τις σειρές «Rear Screen Projections» (1980), «Center folds» (1981) και «Color Studies» (1981-1982).

Cindy Sherman (1978). Με την ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της Hauser & Wirth

Όπως τόνισε, παρουσιάζοντας την έκθεση, η σύμβουλος του Προγράμματος Σύγχρονης Τέχνης του μουσείου, Αφροδίτη Γκόνου, οι σειρές έργων αυτής της περιόδου είναι μια αναφορά της Σέρμαν στις εικόνες που καταναλώνουμε, μέσα από τον κινηματογράφο ή τα περιοδικά, και στον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν στερεότυπα σχετικά με τον τρόπο που το κυρίαρχο ανδρικό βλέμμα αντιμετωπίζει τις γυναίκες. «Το έργο της Σέρμαν δεν είναι διδακτικό, αλλά υπήρξε πολύ σημαντικό για τον φεμινισμό», παρατήρησε. «Σε φέρνει αντιμέτωπο με τις κατασκευασμένες εικόνες από το σινεμά, τη διαφήμιση ή τη μόδα». Η Αφροδίτη Γκόνου κατέληξε χαρακτηρίζοντας τον τρόπο δουλειάς της Σέρμαν σαν «selfies πριν καν την ύπαρξη του όρου» και επισημαίνοντας πόσο κάτι τέτοιο είναι σημαντικό για τη νέα γενιά που όχι μόνο καταναλώνει αλλά και δημιουργεί εικόνες.

Cindy Sherman (1980). Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της Hauser & Wirth

Η έκθεση έρχεται σε διάλογο με μια μικρή έκθεση εννέα αρχαιολογικών αντικειμένων για τον ρόλο της γυναίκας στην αρχαιότητα, καθώς και μια ανάλογη σύντομη ταινία, καθώς, όπως είπε η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου, η κυκλαδική συλλογή περιλαμβάνει πληθώρα γυναικείων ειδωλίων, αν και δεν γνωρίζουμε επακριβώς τον ρόλο της γυναίκας σε αυτές τις κοινωνίες.

Τόνισε ακόμη ότι η έκθεση της Cindy Sherman είναι η πρώτη που γίνεται στην Ελλάδα και την επιμέλειά της είχε η ίδια η καλλιτέχνιδα, ενώ η πραγματοποίησή της έγινε δυνατή χάρη στη χορηγία της Rolex. Ας σημειωθεί ότι η Cindy Sherman έχει υπηρετήσει ως σύμβουλος στο πρόγραμμα της Rolex για την καλλιτεχνική καθοδήγηση (Rolex Mentoring Programme).

@Paris Tavitian

Στην έκθεση παρουσιάζεται πλήρης η σειρά 70 ασπρόμαυρων φωτογραφιών «Untitled Film Stills», την οποία η Σέρμαν ξεκίνησε σε ηλικία είκοσι τριών ετών. Αντλώντας έμπνευση από το Χόλιγουντ της δεκαετίας του 1950 και του 1960, τα φιλμ νουάρ, τις B movies και τις ταινίες του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, δημιούργησε εικόνες που θυμίζουν το ύφος των λήψεων που χρησιμοποιούσαν τα κινηματογραφικά στούντιο για να διαφημίσουν τις ταινίες τους. Οι εικόνες αυτές παραπέμπουν σε συγκεκριμένους τύπους χαρακτήρων και αποτέλεσαν αφετηρία συζήτησης για τους ρόλους των φύλων, τον φεμινισμό και την αναπαράσταση, ενώ παράλληλα παραμένουν σκοπίμως διφορούμενες και ανοιχτές σε διαφορετικές ερμηνείες.

Βλέπουμε ήδη από τα πρώτα αυτά έργα της ότι η καλλιτεχνική πρακτική της Σέρμαν κινείται ανάμεσα στη φωτογραφία και την περφόρμανς. Η καλλιτέχνιδα δουλεύει μόνη της στο στούντιο, αναλαμβάνοντας τον ρόλο της μακιγιέζ, της κομμώτριας, της στυλίστριας και της σκηνοθέτιδας καθώς μεταμορφώνεται σε μοιραία γυναίκα, κορίτσι καριέρας ή νοικοκυρά, ασκώντας κριτική στην αναπαραγωγή γυναικείων στερεοτύπων από τη βιομηχανία του θεάματος.

@Paris Tavitian

Η έκθεση συμπληρώνεται από ενδεικτικές φωτογραφίες από τις σειρές που δημιούργησε τα επόμενα χρόνια, οπότε και στρέφεται στην έγχρωμη φωτογραφία, όπως τις «Rear Screen Projections» (1980), μια κριτική αναφορά στο έργο του Άλφρεντ Χίτσκοκ, όπου πόζαρε μπροστά σε τοποθεσίες που προβάλλονταν σε μεγάλη οθόνη.

Ακόμη, περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της σειράς των φωτογραφιών που δημιούργησε το 1981 για το περιοδικό τέχνης «Art forum», με τίτλο «Center folds», μία από τις πιο γνωστές σειρές έργων της, με ξεκάθαρες αναφορές σε ερωτικές εικόνες που φιλοξενούνταν σε ανδρικά περιοδικά της εποχής και αμφισβητώντας την ηδονοβλεπτική ματιά του θεατή.

Τέλος, η έκθεση ολοκληρώνεται με τη σειρά «Color Studies» (1981-1982), έργα μεγάλης κλίμακας, στα οποία η Σέρμαν πειραματίζεται με το χρώμα και τη σκιά, συνεχίζοντας να φωτογραφίζει τον εαυτό της κοιτάζοντας απευθείας τον φωτογραφικό φακό και κατ’ επέκταση τον θεατή.

Cindy Sherman (1982). Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της Hauser & Wirth

Γεννήθηκε το 1954 στο Νιου Τζέρσεϋ. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Στο έργο της διερευνά θέματα σχετικά με την αναπαράσταση και την ταυτότητα στα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας. Η Sherman στράφηκε στη φωτογραφία κατά τη διάρκεια των σπουδών της και το 1977 ξεκίνησε τη διεθνώς αναγνωρισμένη σειρά φωτογραφιών «Untitled Film Stills». Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 είχε ξεκινήσει να διερευνά, μέσω της εικαστικής της γλώσσας, πιο γκροτέσκες πτυχές, όπως φαίνεται σε έργα όπως τα «Fairy Tales» (1985) και «Disasters» (1986-1989).

Σε αυτές τις εικόνες, εισήγαγε εμφανή προσθετικά στοιχεία και κούκλες, τα οποία αργότερα θα χρησιμοποιούνταν σε έργα όπως η σειρά «Sex Pictures» (1992). Στα «History Portraits», που ξεκίνησε το 1988, χρησιμοποίησε αυτά τα θεατρικά εφέ για να αποδομήσει, αντί να διατηρήσει, οποιαδήποτε εντύπωση ψευδαίσθησης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 χρησιμοποιεί την ψηφιακή τεχνολογία για να επεξεργαστεί περαιτέρω τους χαρακτήρες που πρωταγωνιστούν στις φωτογραφίες της.

Στη σειρά «Clown» (2003) πρόσθεσε ψυχεδελικά σκηνικά, θέλοντας να εξερευνήσει τη διαφορά μεταξύ της εξωτερικής περσόνας και της εσωτερικής ψυχολογίας. Στα «Society Portraits» (2008) χρησιμοποίησε ψηφιακά επεξεργασμένα σκηνικά για να δημιουργήσει μεγαλοπρεπή περιβάλλοντα και να απεικονίσει γυναίκες ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, ενώστη σειρά «Flappers» (2016) ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με την τρωτότητα της διαδικασίας γήρανσης των στάρλετ του Χόλιγουντ κατά τη δεκαετία του 1920. Μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου της παρουσιάστηκε το 2012στο MoMA της Νέας Υόρκης.