Τι σημαίνει να είσαι πρόσφυγας; 5+1 βιβλία για την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

Σήμερα, όπως και κάθε χρόνο, τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, μία μέρα μνήμης για τα θύματα των άδικων ξεριζωμών που έχουν χαράξει τη σύγχρονη ιστορία του πλανήτη μας, και δυστυχώς συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να πλήττουν τη ζωή χιλιάδες ανθρώπων.

Από τη Μικρασιατική Καταστροφή, μέχρι και τις σημερινές εμπόλεμες συρράξεις που κάνουν αφιλόξενα πολλά μέρη για τους μέχρι τότε κατοίκους τους, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να ταξιδέψουν σε άγνωστους τόπους, αβέβαιοι για το τι θα συναντήσουν εκεί, για το ποιο θα είναι το μέλλον τους και για το ποια θα είναι η αντιμετώπισή τους από τους άλλους.

Με αφορμή την ευκαιρία που μας δίνει η σημερινή μέρα να ευαισθητοποιηθούμε και να πληροφορηθούμε για το τι σημαίνει πραγματικά να είσαι πρόσφυγας, αναγκασμένος να ζήσεις μακριά από το σπίτι σου χωρίς να ξέρεις αν ποτέ θα επιστρέψεις ξανά, αποφασίσαμε να ζητήσουμε τη βοήθεια 3 αγαπημένων μας εκδοτικών οίκων, στους οποίους πάντα μπορούμε να βρούμε βιβλία γεμάτα ευαισθησία, που δε φοβούνται να αγγίξουν τόσο σημαντικά θέματα όπως και αυτό.

Με τη σειρά μας λοιπόν, σας παρουσιάζουμε τα 6 βιβλία, τόσο ενηλίκων όσο και παιδικά, που μας πρότειναν και τα οποία πράγματι, αξίζουν μία θέση σε κάθε βιβλιοθήκη.

Πρώτη στη λίστα βλέπουμε τη νουβέλα του Θωμά Ψύρρα, με τίτλο “Τι απομένει απ’ τη φωτιά”. Η πρόταση αυτή προέρχεται από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και αφορά τα μέρη που έγιναν νέες πατρίδες για όσους το είχαν ανάγκη, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα και μία σύγχρονη κριτική προς το σκληρό πρόσωπο της ιστορίας και των ανθρώπων της, που οδήγησαν τόσα όνειρα σε αδιέξοδα.

Ο εβδομηντάχρονος Αρμένιος Αρτέμ Αμπαριάν, γεννημένος στην Ελλάδα, άνθρωπος με διπλή ταυτότητα, καταγράφει τη ζωή του σε μια επιστολή που απευθύνει στον γιο μιας συμμαθήτριάς του. Αναζητώντας ως νέος έναν δικό του παράδεισο, γίνεται ένα από τα ανώνυμα θύματα της Ιστορίας. Σε αυτή τη μαρτυρία της ζωής του κουβαλάει τον αιώνα του. Και μιλώντας για τα δικά του βάσανα, εξιστορεί τις χαμένες προσδοκίες και τον διωγ­μό εκατομμυρίων ανθρώπων, που βρέθηκαν να ζουν όταν κυνικές εξουσίες και ιδεολογίες χώρισαν αγαπημένους, έστυψαν ψυχές, συνέτριψαν προσδοκίες και κατέστρεψαν ζωές. Έχοντας περάσει από λογής λογής καταστάσεις ως διωγμένος, ξένος, εκπατρισμένος, εξόριστος, φυλακισμένος, πρόσφυγας, νεοφερμένος και μετανάστης, δίνει φωνή στα ανώνυμα θύματα και στους νικημένους σε χαμένες μάχες. Τώρα γνωρίζει ότι η Ιστορία αδιαφορεί για τα μεμονωμένα άτομα, που πλέον υποχρεώνονται να «κατασκευάζουν» ένα παρόν στο οποίο έχουν υποταχτεί το παρελθόν και το μέλλον τους.

Φυσικά, οι εκδόσεις δε θα μπορούσαν να μη σκεφτούν και τους μικρούς αναγνώστες, οι οποίοι είναι σημαντικό να έρθουν σε επαφή και με αυτή τη δύσκολη πλευρά της πραγματικότητας από νωρίς. Για αυτό και μας πρότειναν το βραβευμένο “Αγόρι στο θεωρείο” της Αγγελικής Δαρλάση, μία ιστορία εμπνευσμένη από τα πραγματικά γεγονότα του 1922, όταν δεκάδες Μικρασιάτες Πρόσφυγες με πόνο αλλά και δύναμη στην καρδιά τους, βρήκαν το νέο τους “λιμάνι” στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, με πρωταγωνιστή έναν νεαρό ένοικο του θεάτρου, ο οποίος προσπαθεί να αφήσει πίσω του το πέπλο της απώλειας και να γεμίσει το κενό με τη φαντασία του.

Ένα αγόρι που βιοπορίζεται ως τσιράκι στην αγορά, μια κοπέλα που καθημερινά ράβει και ξηλώνει το πέπλο του νυφικού της μέσα σ’ ένα διάφανο δάσος από ανθισμένες κερασιές, ένας ηλικιωμένος με το κανονάκι του, ένα βουβό κορίτσι που όμως τραγουδάει θα προσπαθήσουν να βοηθήσουν τον Δρόσο στην ανεύρεση της αδερφής του και της αλήθειας. Και ίσως περισσότερο απ’ όλους θα βοηθήσει ο Άριελ, το αιθέριο πνεύμα από την “Τρικυμία”, του Σαίξπηρ· αφού όταν ζεις σ’ ένα θέατρο, η ζωή, τελικά, μπορεί να παίρνει πολλά και διαφορετικά πρόσωπα. Μια ιστορία για την απώλεια, τον πόνο, την προσφυγιά, αλλά και για την παρηγορητική δύναμη της φαντασίας, της συμπόνιας και της ανθρωπιάς, εμπνευσμένη από το πραγματικό συμβάν της εγκατάστασης Μικρασιατών προσφύγων στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, το 1922.

Μία διαφορετική πτυχή του ξεριζωμού μας προτείνουν για αρχή οι εκδόσεις Ψυχογιός, η οποία με φόντο το γαλάζιο της Μυτιλήνης εξιστορεί τον θυελλώδη έρωτα ανάμεσα σε έναν Ιρανό γιατρό που βρήκε καταφύγιο στο νησί, και μία Ελληνίδα δασκάλα, που ήταν από τους λίγους ανθρώπους που είχαν την ανθρωπιά να τον καλοδεχτούν. Ο λόγος για τον “Αρχάγγελο των βράχων” του Μένιου Σακελλαρόπουλου, ένα μυθιστόρημα που υπόσχεται να συγκινήσει ακόμα και τους πιο δύσκολους αναγνώστες.

Παράλια της Μυτιλήνης, εκεί όπου το θεριό, η θάλασσα, καταπίνει ανθρώπους σκορπώντας πένθος και πόνο. Ο Ασκάν, γιατρός από το Ιράν, καταφέρνει να βγει στα βράχια από τα άγρια κύματα, έχοντας δει τη μητέρα και την αδελφή του να πνίγονται. Η ζωή τον διαλύει και του επιφυλάσσει κι άλλα δεινά. Βλέπει ανθρώπους να τον αντιμετωπίζουν σαν μίασμα, ένα σκουπίδι που πρέπει να πεταχτεί. Η Ευρυδίκη, δασκάλα στις δομές προσφύγων, του δείχνει ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι, στηρίζοντας της γης τους κολασμένους. Ο πατέρας της, ένας αρτηριοσκληρωτικός συνταγματάρχης, τη διώχνει από το σπίτι θεωρώντας ότι τον διασύρει με τη στάση της! Ένα θρίλερ, ένα μυστήριο με δύο δολοφονίες και δίπλα η ψυχή, η ανθρωπιά, η απανθρωπιά, η αχαριστία, η δικαίωση, ο θρίαμβος της ζωής, με φόντο το νησί του Αρχάγγελου, της Σαπφούς, του Ελύτη, του Μυριβήλη, του Θεόφιλου.

Η επόμενη επιλογή των εκδόσεων έχει τον τίτλο “Το γαλάζιο που μας ενώνει” και παρουσιάζει τη Μικρασιατική Καταστροφή με όλα τα συναισθήματα που ακολούθησαν το γεγονός αυτό, μέσα από τη πιθανή ματιά ενός έφηβου τότε Οδυσσέα Ελύτη. Πιο συγκεκριμένα, ο συγγραφέας του, Αντώνης Σεργης, εμπνεύστηκε από την ποίηση του Ελύτη και δημιούργησε μία ιστορία γεμάτη τρυφερά μηνύματα αλλά και δύσκολες αλήθειες, για τον τρομερό διωγμό χιλιάδες ανθρώπων από τα σπίτια τους και την καταστροφή ολόκληρης της μέχρι τότε ζωής τους.

Καλοκαίρι του 1922. Ο Οδυσσέας απολαμβάνει τις διακοπές του στις Σπέτσες, όταν ξαφνικά εμφανίζονται στον ορίζοντα βάρκες γεμάτες κόσμο να πλησιάζουν στην ακτή. Ποιοι είναι άραγε αυτοί που τον αναγκάζουν να αλλάξει τα σχέδιά του και να επιστρέψει στην Αθήνα; Δείχνουν τόσο διαφορετικοί, ωστόσο, όταν καταφέρνει να ξεπεράσει την αναστάτωσή του και αποφασίζει να τους γνωρίσει καλύτερα, αντιλαμβάνεται πως οι ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους είναι ικανές να μεταμορφώσουν και τη δική του ζωή. Κι όσο για το μέλλον, αυτό κρύβεται μονάχα στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας.

Οι εκδόσεις Διόπτρα με τη σειρά τους, προτείνουν ένα βιβλίο ιδανικό για μία πρώτη συνειδητοποίηση ότι όλοι είμαστε ίσοι, από όπου και αν καταγόμαστε, όποια και αν είναι η ιστορία μας, την “Βαλίτσα” του Chris Naylor Ballesteros. Και όπως τονίζει και ο ίδιος ο συγγραφέας, αν βάλουμε στην άκρη την ξενοφοβία και τις προκαταλήψεις μας, και αγκαλιάσουμε την ανθρωπιά μας, ένας φαινομενικά άγνωστος και μυστηριώδης ξένος μπορεί να εμπλουτίσει και να φωτίσει τον κόσμο μας, αρκεί να το επιτρέψουμε!

Αν σου ζητούσαν να εγκαταλείψεις το σπίτι σου, τι θα έβαζες μέσα στη βαλίτσα σου; Τι θα ήταν το πιο σημαντικό, αυτό που δεν πρέπει να μείνει πίσω; Καθημερινά άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γενέτειρά τους, εκτοπίζονται και μετακινούνται σε άλλες χώρες, ανάμεσα σε αυτές και τη δική μας. Μέσα σε 30 σελίδες ο συγγραφέας καταφέρνει να μας αφηγηθεί αφενός το σωματικό και ψυχικό βάρος που φέρνει αυτός που φεύγει από τον τόπο του και αφετέρου τον σκεπτικισμό που θα συναντήσει αλλά και την τεράστια σημασία της ανεκτικότητας και της φιλοξενίας. Η πιο όμορφη ιστορία για να μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον κίνδυνο της ξενοφοβίας και τη σημασία της φιλίας και της φιλοξενίας.

Με το μυθιστόρημα “Οι 8 Ζωές μιας εκατοντάχρονης χωρίς όνομα” της Mirinae Lee κλείνουν οι εκδόσεις το αφιέρωμά μας στην λογοτεχνική πλευρά της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων. Η συγγραφέας σκεπτόμενη τη ζοφερή ιστορία μίας γυναίκας που αναγκάστηκε να κάνει πράγματα που ποτέ δεν είχε φανταστεί, για να επιβιώσει από τον πόλεμο και την κατοχή στη χώρα της, χάρισε στο κοινό μία αξέχαστη και άκρως συγκινητική ιστορία για όλα αυτά που πρέπει να θυσιάσουν οι άνθρωποι που εκδιώχνονται από το σπίτι τους, αυτά όμως τα πολύ πιο σημαντικά από τα υλικά αντικείμενα.

Στην παράδοση των Πατσίνκο και Μια γυναίκα δεν είναι άνθρωπος, ένα καθηλωτικό, συναρπαστικό ντεμπούτο αγάπης και επιβίωσης που διαδραματίζεται στην αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη που χωρίζει τη Βόρεια από τη Νότια Κορέα. Η ζωή κοντά στα σύνορα της Βόρειας Κορέας είναι ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου, μια συνεχιζόμενη μάχη στην οποία είτε κερδίζεις είτε χάνεις. Αυτός ο επικίνδυνος, σκοτεινός κάτω κόσμος φιλοξενεί μια αξέχαστη γυναίκα που είναι γνωστή ως «απατεώνισσα». Εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία μιας από τις γηραιότερες γυναίκες που δραπέτευσαν μόνες τους από τη Βόρεια Κορέα, αποτελείται από οχτώ σκοτεινά όσο και μαγευτικά κεφάλαια που ακολουθούν αυτή τη μοναδική γυναίκα και την οικογένειά της καθώς αγωνίζονται να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της πιο ταραχώδους στιγμής της σύγχρονης κορεατικής ιστορίας.