Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας: Οι σημαντικότεροι σταθμοί της 30χρονης ιστορίας του

Αναφορικά με το πολιτιστικό της προφίλ, η Καλαμάτα ζει πριν και μετά τη θέσπιση του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Τριάντα χρόνια μετά, η επίδραση της διοργάνωσης σε τοπική και εθνική εμβέλεια και η θέση της ως δύναμη επανίδρυσης της ελληνικής χορευτικής σκηνής και κουλτούρας είναι αδιαμφισβήτητη και ιστορικά καταγεγραμμένη.

Mετά τα σπουδαία χρόνια του ‘παιδικού’ και ‘εφηβικού’ ενθουσιασμού και μιας, παραγωγικής ενηλικίωσης υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Βίκυς Μαραγκοπούλου, το Kalamata Dance Festival βρίσκεται ήδη στην πιο ώριμη φάση του – αυτή που δηλώνουν τα 30ά του γενέθλια με επικεφαλής του την Λίντα Καπετανέα.

Ανατρέχοντας στο σπουδαίο παρελθόν που μετράει σχεδόν 500 παραστάσεις, 154 ξένες προσκεκλημένες ομάδες και 84 ελληνικές – εκ των οποίων πολλών πρωτοπόρων μορφών του παγκόσμιου χορού – η 30ή διοργάνωση είναι μια γόνιμη αφορμή όχι μόνο για μια αναδρομή στα επιτεύγματα της (παλιότερα και πρόσφατα) αλλά κι ένα σημείο αφετηρίας για ανασυγκρότηση και ισχυροποίηση της στο διεθνές φεστιβαλικό στερέωμα.

Akram Khan Company @Mike Rafail

Οι σπουδαιότεροι δημιουργοί και οι πιο εκρηκτικές παρουσίες της διεθνούς και εγχώριας χορευτικής και χορογραφικής σκηνής έχουν παρελάσει σε πανελλήνια πρώτη στην Καλαμάτα. Ανάμεσα τους:

• 1996: Μετρούσε μόνο επτά χρόνια δράσης στη Νέα Υόρκη όταν ο David Dorfman έκανε την πρώτη του εμφάνιση στην Ελλάδα. Την ίδια χρονιά, ο μαθητής του Merce Cunningham, o Γάλλος Anjelin Preljocag έρχεται με την ομάδα του στην Καλαμάτα.
• 1997: Κλείνοντας μια δεκαετία με την Ομάδα Εδάφους, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου κατηφορίζει στην Καλαμάτα. Θα επιστρέψει το 1998, το 1999, το 2001 και σόλο το 2005. Φυσικά, το διεθνές high light εκείνου του καλοκαιριού έρχεται με την Trisha Brown Dance Company, την ομάδα της Αμερικανίδας μητέρας του μεταμοντέρνου χορού. Μετά το τότε ντεμπούτο της, επέστρεψε το 2000 και το 2004.
• 1998: Άλλος ένας ζωντανός μύθος της αμερικανικής σκηνής, η Twyla Tharp συστήνεται στο ελληνικό κοινό. Παράλληλα, το enfant terrible του γαλλικού χορού Philippe Decοufle, εκπροσωπείται από την ομώνυμη ομάδα του.

Compagnie DCA , Philippe Decoufle. @Christian Berthelot

• 1999: Μας επισκέπτεται σε επίσημη πρώτη, ο γόνος των θρυλικών DV8, ένας από τους σπουδαιότερους Βρετανούς χορογράφους, ο Russel Maliphant. Θα επιστρέψει το 2002.
• 2000: Αν και η εκρηκτική Καναδή Marie Chouinard ξεκινούσε ως σολίστ προ 20ετίας, η ομάδα της πρωτοεμφανιζόταν στην Καλαμάτα σε μια γόνιμη χορογραφική στιγμή της με το έργο «The Rite of Spring».
• 2001: Στο γύρισμα της χιλιετίας το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας παρουσιάζει ένα ζηλευτό ρεπερτόριο: Ντεμπούτο για τον Βρετανό (μπαγκλαντεσιανής) καταγωγής και σημερινό σούπερ σταρ της χορογραφίας Akram Khan, το πρόσωπο σταθμό της φλαμανδικής σκηνής Wim Vandekeybus (επιστρέφει το 2013, το 2018 και το 2020) και την ομάδα του Ultima Vez, τον ανατρεπτικό Γάλλο Jerome Bell και την πιο γνωστή (διεθνώς) ισραηλινή ομάδα χορού Batseva Dance Company.

Trisha Brown Dance Company.

• 2002: Κομιστές της θρυλικής κληρονομιάς του Merce Cunningham, η ομώνυμη ομάδα του σε πανελλήνια πρώτη.
• 2003: H πρώτη χορογραφία του Αντώνη Φωνιαδάκη στην Καλαμάτα με την «Sensitive screens skins intervals» παράσταση σε παγκόσμια πρεμιέρα.
• 2004: Αν και έμελλε να καταστεί έκπτωτος από τα ελληνικά καλλιτεχνικά πράγματα, ο αιρετικός Bέλγος Jan Fabre κάνει τις πρώτες του συστάσεις με το εγχώριο κοινό. Επιστρέφει το 2010.
• 2005: Μια από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του φλαμανδικού χορευτικού κινήματος, η Anne Teresa de Keersmaeker και η ομάδα της Rosas καταφτάνει στην Καλαμάτα (επαναλαμβάνει την επίσκεψη το 2013) την ίδια χρονιά με την κολλεκτίβα του Bέλγου Alain Platel, les Ballets C de la B.

Ultima Vez, Wim Vandekeybus.

• 2006: Μια από τις διασημότερες ευρωπαϊκές ομάδες, οι Peeping Tom (επισκέφθηκαν ξανά τη διοργάνωση άλλες τρεις φορές με πιο πρόσφατη το 2022) έκαναν την πανελλήνια πρώτη τους μαζί με τον Ισραηλινό χορογράφο Emanuel Gat.
• 2007: Το πολυεθνικό σχήμα των Rootless Root με συνδημιουργό τη Λίντα Καπετανέα για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ.
• 2008: Η ομάδα του πολιτικού Ισραηλινού χορογράφου Hofesh Shechter κάνει το ντεμπούτο της, αλλά θα ενθουσιάσει το κοινό της Καλαμάτας και το 2011.
• 2009: Για πρώτη φορά, έντονα ερεθίσματα από την Aπω Ανατολή με την ομάδα της γαλλοβιετναμέζας Ea Sola και τον σπουδαίο Ιάπωνα χορογράφο Saburo Teshigawara.
• 2019: O Oύγγρος κινηματογραφιστής Bella Tar στη μοναδική του εμφάνιση σε διοργάνωση χορού, καταφτάνει στην Καλαμάτα.
• 2020: Δεν ήταν το ελληνικό του ντεμπούτο αλλά το προνόμιο ενός σιωπηλού σόλο με τον Israel Galvan στη σκηνή του Κάστρου της Καλαμάτας, σε μια αναθεώρηση του φλαμένκο ήταν μια αξιομνημόνευτη στιγμή.
• 2021: Μια από τις σημαντικότερες βρετανικές ομάδες χορού, οι Far From the Norm παρουσιάζουν το βραβευμένο με Olivier «BLKDOG» του χορογράφου Botis Seva.
• 2022: Eίχαν προηγηθεί πολλές επισκέψεις των εμβληματικών Peeping Tom στην Καλαμάτα, αλλά με το «Triptych» έγραψαν ιστορία στο θεσμό με μια παράσταση απερίγραπτης δυναμικής και ακρίβειας. Μικρότερης εμβέλειας αλλά αυξημένου ενδιαφέροντος και το «White Out» από τον Piergiorgio Milano.

Ballet Preljocaj. @Jean-Claude Carbonne

Παραλαμβάνοντας μια διεθνούς κλάσης διοργάνωση από την Βίκυ Μαραγκοπούλου που είχε για 21 χρόνια τη διεύθυνση και τη σκυτάλη από την Κατερίνα Κασιούμη (που εκτέλεσε χρέη επικεφαλής το 2016 και το 2017), αναζητούμε όσα αναβαθμίστηκαν ή και άλλαξαν στο θεσμό – όπως η Λίντα Καπετανέα τα συνοψίζει – καθώς η διανύει την έβδομη χρονιά της στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας:

• Μπορεί να εμπίπτει στη σφαίρα των αυτονόητων αλλαγών αλλά πάντως, μέχρι το 2018 το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας δεν είχε λογότυπο· ένα χρήσιμο στοιχείο της οπτικής του ταυτότητας. Έκτοτε, το χαρακτηρίζει η διεθνής ετικέτα «KDF».
• Από το 2018 ανανεώνεται σε σχεδιασμό και λειτουργικότητα τη ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας υπό τη διεύθυνση https://kalamatadancefestival.gr/
• Το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας καταλαμβάνει και το δημόσιο χώρο της πόλης από τον Ιούλιο 2019. Παραστάσεις σόλο, μικρότερης κλίμακας και σίγουρα ευέλικτες χορογραφίες, Ελλήνων (κυρίως) αλλά και ξένων δημιουργών, απευθύνουν ανοιχτή πρόσκληση στους κατοίκους της πόλης. Δωρεάν, χωρίς εισιτήριο, σε ειδικά στημένη σκηνή επί της Αριστομένους, δέκα (περίπου) σχήματα κάθε χρόνο παρουσιάζουν τη δουλειά τους, καλλιεργώντας μια σταθερή και, άνευ όρων, σχέση με τους Καλαματιανούς, υπογραμμίζοντας πως ο χορός είναι υπόθεση όλων – ακόμα και των λιγότερων μυημένων.
• Από τη συλλογή παραστάσεων της Κεντρικής Πλατείας, το KDF αντλεί παραγωγές οι οποίες ανεβαίνουν και εκτός Καλαμάτας. Ο θεσμός εγκαινιάστηκε το 2020, ανοίγοντας δίαυλο και με άλλες πόλεις της Πελοποννήσου προκειμένου ο παλμός του Φεστιβάλ να μεταδίδεται σε όλη την περιφέρεια. Με επίκεντρο την Τρίπολη και το Ναύπλιο αλλά και την διεθνή εστία του Costa Navarino, φέτος οι παραστάσεις θα παιχτούν και στην ιστορική Πύλο.

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, Λίντα Καπετανέα. @Ελίνα Γιουνανλή.

• Εξασκημένη στη λειτουργία των workshops σε όλο τον κόσμο, ως μέλος των RootlessRoot, η Λίντα Καπετανέα δίνει περαιτέρω βαρύτητα στην εκπαιδευτική διάσταση του Φεστιβάλ Χορού. Αρχής γενομένης από το 2018, τα σεμινάρια δεν περιορίζονται μόνο στους επαγγελματίες χορευτές – σήμα κατατεθέν της διοργάνωσης – αλλά επεκτείνονται στην κοινότητα με μεγάλο ηλικιακό εύρος. Τι σημαίνει αυτό; Εργαστήρια χορού με επικεφαλής διακεκριμένους χορευτές και χορογράφους παραδίδονται σε παιδιά και εφήβους, σε παιδιά με τους γονείς τους, σε άτομα 50+ και – το πιο σπουδαίο από όλα – σε άτομα με αναπηρία. Ενδεικτικά, η φετινή διοργάνωση αφιερώνει 14 (συνολικά) ημέρες στα εργαστήρια κίνησης – όση δηλαδή και η διάρκεια του KDF και 60 ώρες. Από τη θέσπιση τους μέχρι σήμερα, τα σεμινάρια αποτελούν την πρώτη ενότητα εκδηλώσεων του φεστιβάλ που γίνεται sold out. Άμεσος στόχος της καλλιτεχνικής διεύθυνσης είναι να παρουσιαστούν ειδικά προσαρμοσμένα σεμινάρια για ανθρώπους άνω των 70 ετών, ακόμα και μέσα σε οίκους ευγηρίας. Το σχέδιο υπάρχει εδώ και τέσσερα χρόνια, ωστόσο η εμφάνιση του covid το κράτησε σε αναμονή μέχρι και σήμερα.

Σεμινάρια χορού σε επαγγελματίες και μη.

• Το 2020, την δυσκολότερη υγειονομικά χρονιά της πρόσφατης παγκόσμιας ιστορίας – που επηρέασε οριζόντια όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και μαζί τις πολιτιστικές εκδηλώσεις – το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας ήταν ο μόνος ευρωπαϊκός θεσμός που… επιβίωσε. Ανακοίνωσε κανονικά τη διεξαγωγή του και με πολύ αυστηρά πρωτόκολλα τήρησε τον προγραμματισμό των 21 παραγωγών, μεταφέροντας όλες τις παρουσιάσεις των παραστάσεων σε εξωτερικούς χώρους. Το νήμα στην 30χρονη πορεία του KDF δεν κόπηκε ούτε υπό αυτή την ακραία συνθήκη.

Η συμπλήρωση 30 ετών του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας δεν δείχνει μόνο την ανθεκτικότητα του στο χρόνο, αλλά και τις προοπτικές που ανοίγονται για την ανάπτυξη του και τη συμβολή του στην ανάπτυξη της πόλης. Ανάμεσα στα επόμενα βήματα που μπορούν να καθορίσουν παραγωγικά το μέλλον του, σύμφωνα με το όραμα της Λίντας Καπετανέα, είναι και αυτά:

• Mολονότι διεθνές από την ημέρα ίδρυσης του, το KDF είναι αναγκαίο να αναπτύξει συνεργασίες με ευρωπαϊκούς φορείς, καλύπτοντας μιαν άλλη διάσταση της έννοιας της εξωστρέφειας. «Αυτή η σκέψη μπορεί να μεταφραστεί σε ένα πλαίσιο δημιουργικής ανταλλαγής: Μέσα από την πρόσκληση νέων Ευρωπαίων καλλιτεχνών ως residents του φεστιβάλ και αντίστοιχα ως εφαλτήριο για την προώθηση νέων Ελλήνων καλλιτεχνών σε διοργανώσεις του εξωτερικού – πάλι υπό το μανδύα των residencies». Αυτή η πρακτική, σύμφωνα με την καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, Λίντα Καπετανέα «θα βοηθήσει στον εντοπισμό σημαντικών δημιουργών στο ξεκίνημα τους»· φέρνοντας ως παράδειγμα την περίπτωση του Botis Seva, που πρωτοεμφανίστηκε στην Καλαμάτα το 2021, έχοντας μόλις βραβευτεί με το Olivier καλύτερης χορευτικής παράστασης.
• Εκκρεμεί, όπως τονίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης, μια γενναία αλλά απολύτως αναγκαία επένδυση στις εγκαταστάσεις του Μεγάρου Χορού της Καλαμάτας. «Για την εξασφάλιση τεχνικού εξοπλισμού – ανάλογα με τις ανάγκες κάθε παραγωγής που φιλοξενείται – καταβάλλεται ενοίκιο, το οποίο ανά έτος (για το σύνολο των παραγωγών) μπορεί να αγγίξει έως και τις 150.000 ευρώ – φέτος φτάνει τις 103.500 ευρώ. Περιορίζοντας, κατά συνέπεια, σημαντικά το ποσό της ετήσιας επιχορήγησης με αποτέλεσμα να διατίθενται πολύ λιγότερα χρήματα στο καθαυτό καλλιτεχνικό έργο». Η εισήγηση της κ. Καπετανέα είναι να αγοραστεί ως περιουσία του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας ο απαραίτητος τεχνικός εξοπλισμός προκειμένου να απαλλαγεί ο θεσμός από αυτά τα διαρκώς ανανεούμενα έξοδα· δίνοντας, έτσι, την ελευθερία στην τακτική χρηματοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Δήμο Καλαμάτας να τροφοδοτήσει την αναβάθμιση του προγραμματισμού. «Η επένδυση αυτή δεν θα εξαργυρωθεί μόνο από το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, αλλά από το σύνολο της εγχώριας χορευτικής σκηνής καθώς πολλές ομάδες θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πρόβες εντός του Μεγάρου». Μετατρέποντας, επί της ουσίας, το Μέγαρο Χορού Καλαμάτας σε φυσική έδρα του ελληνικού χορού.

Παραστάσεις στην πλατεία Αριστομένους. @Albert-Vidal

• Μιλώντας για αναβάθμιση του ρεπερτορίου είναι τουλάχιστον παράδοξο που το σημαντικότερο ελληνικό Φεστιβάλ Χορού δεν έχει παρουσιάσει ποτέ στην 30χρονη ιστορία του μια δική του, μεγάλης κλίμακας, παραγωγή. Το κόστος μιας μέσης κλίμακας παράστασης (με 4-5 άτομα επί σκηνής) υπολογίζεται στα 60.000 ευρώ, ωστόσο το «κέρδος» μιας τέτοιας πρωτοβουλίας θα είναι πολλαπλάσιο. «Το KDF θα βρεθεί αυτόματα σε ισότιμη θέση συνομιλίας με τα άλλα χορευτικά φεστιβάλ της Ευρώπης και του κόσμου, εφόσον θα δύναται, όχι απλώς να φιλοξενεί αλλά να παρουσιάζει και φυσικά να εξάγει (φέρνοντας έσοδα) τις δικές του προτάσεις και τη δική του γλώσσα», τονίζει η Λίντα Καπετανέα. Κι όλα αυτά σε μια περίοδο που ο ελληνικός Χορός, με ίδια μέσα ή με τη στήριξη φορέων όπως η Στέγη – βιώνει μια καθολική αναγνώριση από θεσμούς και διοργανώσεις του εξωτερικού.
• Μετά την ολοκλήρωση του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, το Μέγαρο παροπλίζεται καθώς τα κόστη συντήρησης τους δεν είναι αμελητέα. Παρόλα αυτά, η λειτουργία του Μεγάρου Χορού και κατά τους χειμερινούς μήνες – συνεπάγεται λειτουργικά έξοδα και πρόσληψη προσωπικού – «είναι μια προοπτική που οι αρμόδιοι τοπικοί φορείς και το ΥΠΠΟ οφείλουν να μελετήσουν σοβαρά, καθώς το Μέγαρο κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο κέλυφος εποχικής χρήσης», αντί να αποτελεί σημείο αναφοράς της πολιτιστικής ζωής της Καλαμάτας όλο το χρόνο.

Μέγαρο Χορού Καλαμάτας.

• Το εκπαιδευτικό πλαίσιο της διοργάνωσης, που αφορά σε επαγγελματίες και μη, θα επωφεληθεί από την ενίσχυση του με δημόσιες συζητήσεις: Ομιλίες και διαλέξεις με Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες της πρώτης γραμμής που θα θέσουν το κοινό του Φεστιβάλ – και πολύ περισσότερο τους κατοίκους της Καλαμάτας – ως συνομιλητές του.
• Αναγκαία μοιάζει και «η εκπόνηση ενός σχεδίου ανάπτυξης του κοινού της διοργάνωσης που δεν θα αντλεί μόνο από τη δεξαμενή των θεατών των παραστατικών τεχνών αλλά και από το κοινό που παραμένει ανεξοικείωτο με το χορό»· κι ας κατοικεί εντός της «οικείας» πελοποννησιακής περιφέρειας.