Ταξιδέψαμε στη γιορτή γενεθλίων του Διεθνούς Φεστιβάλ Άνδρου

Ο Παντελής Βούλγαρης κάθεται στο καφέ του προαυλίου του Ανοιχτού Θεάτρου Άνδρου. Παρακολουθεί σιωπηλός τον κόσμο να συρρέει για να δει την αποψινή παράσταση των «Ικέτιδων» σε σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη. Δεν κρύβει τη συγκίνηση του «για όλο αυτό το κοινό που έρχεται, γιατί; Για να δει τέχνη». «Δεν είναι υπέροχο;», σχεδόν μονολογεί. Δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα πως πέρασαν 10 χρόνια ζωής για το Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου, του οποίου τελεί καλλιτεχνικός διευθυντής από το 2015 – οπότε και ολοκληρώθηκε η κατασκευή του – σε δωρεά του Ανδριώτη εφοπλιστή Αλκιβιάδη Τάττου και σε σχεδιασμό των αρχιτεκτόνων Κυριακής Κονδυλάτου και Κωνσταντίνου Λούκου.

Το ίδιο ξαφνιασμένος ήταν και τότε· όταν του προτάθηκε να αναλάβει τη διοργάνωση, «κάτι που δεν είχα ξανακάνει. Από την άλλη, σκέφτηκα πως το οργανωτικό κομμάτι ενός φεστιβάλ μοιάζει με αυτό μιας κινηματογραφικής ταινίας· χρειάζεται λεπτομερές πρόγραμμα, αναλυτικό κοστολόγιο, όραμα, έμπνευση. Στοιχεία που είχα κατακτήσει εμπειρικά τόσα χρόνια τώρα». Κάνει παύση για να προσθέσει τον ακριβή αριθμό: «Εξήντα χρόνια τώρα». Χαμογελάει καθώς επεξεργάζεται τα λόγια του.
Πολύπειρος και φωτισμένος κινηματογραφιστής ομολογεί πως δεν τα κατάφερε μόνος. Αναφέρεται στους συνεργάτες του, την Αναστασία Καβαλλάρη «με την εξαιρετική δυνατότητα της να διευθύνει την παραγωγή του Φεστιβάλ» και την άξια ομάδα τεχνικών, τον Γιάννη Βολλέλη στο σχεδιασμό φωτισμού και στην επιμέλεια φώτων και το Θοδωρή Παπανικολάου στη σχεδίαση και την επιμέλεια του ήχου.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Άνδρου κατά την είσοδο του στο Ανοιχτό Θέατρο του νησιού.

Θυμάται πως ξεκίνησαν με πολλή φόρα. Μια ματιά να ρίξεις τριγύρω στις αφίσες – γεμάτες από στιγμιότυπα με σπουδαίους εκπροσώπους των ελληνικών τεχνών – θα βρεις ακαριαία την απόδειξη: Θάνος Μικρούτσικος, Σταύρος Ξαρχάκος, Γιώργος Νταλάρας, Μαρία Φαραντούρη Αλκίνοος Ιωαννίδης, Γιάννης Χουβαρδάς, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Αννέζα Παπαδοπούλου, Μανώλης Μητσιάς, Γιάννης Πάριος, Τάνια Τσανακλίδου, Δήμητρα Γαλάνη, Ελένη Βιτάλη, ΄Ελλη Πασπαλά, Καμεράτα, Νίκος Πορτοκάλογλου, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Άρης Σερβετάλης, Γιάννης Μπέζος, Δημήτρης Τάρλοου, Αιμίλιος Χειλάκης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Σίμος Κακάλας, Αργυρώ Χιώτη, Άρης Μπινιάρης και πολλοί, πολλοί άλλοι. «Η διαδρομή μας πέρασε μια κρίση με τον κορωναϊό. Μείναμε ενεργοί, παίξαμε με όλες τις, τότε, προδιαγραφές κι αυτό κάπως μας μούδιασε, γιατί είχαμε ξεκινήσει πολύ δυναμικά. Τώρα, όμως, έχουμε ξαναπάρει πάνω μας, ο κόσμος γεμίζει το θέατρο σε όλες τις εκδηλώσεις. Κοιτάξτε γύρω σας», με προτρέπει, καθώς η παράσταση των «Ικέτιδων» είναι πλήρης.

Παντελής Βούλγαρης: Φαίνεται πως εκπαιδεύουμε και μια καινούργια γενιά θεατών στο νησί

Για τον Παντελή Βούλγαρη αυτή δεν είναι η μοναδική κατάκτηση. Με παραπέμπει στην προχθεσινή συναυλία των Encardia, όπου στο κάλεσμα της μπάντας, ενήλικες και παιδιά ανέβηκαν να χορέψουν στη σκηνή. «Αυτό το στιγμιότυπο ήταν πρωτόφαντο. Φαίνεται πως εκπαιδεύουμε και μια καινούργια γενιά θεατών στο νησί – και δεν είναι μόνο αυτό. Αισθάνομαι ότι μπολιάζεται και όλη η νέα γενιά που συμμετείχε στη διοργάνωση. Παρακολουθούσα χθες τα παιδιά, υπεύθυνα για την ταξιθεσία, με την διακριτικότητα και τον επαγγελματισμό που έκαναν υποδείξεις στους θεατές οι οποίοι μαγνητοσκοπούσαν την παράσταση. Υπάρχει μια συνέχεια», εκτιμά.

Αυτή η συνέχεια επαληθεύεται πολύπλευρα. Ο καλλιτεχνικός χειμώνας στην Άνδρο δεν είναι άνυδρος. Παρότι απομένουν οκτώ ακόμα βραδιές τέχνης στο Ανοιχτό Θέατρο της Άνδρου – συμπεριλαμβανομένων της συναυλίας της Δήμητρας Γαλάνη και της Παυλίνας Βουλγαράκη, του κουαρτέτου στου Σταύρου Λάντσια να δίνει μια δική του ματιά στο έργο του Έννιο Μορικόνε, της «Άλλης Θήβας» σε σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, της συναυλίας της Λίνας Νικολακοπούλου και του Παρασκευά Καρασούλου και των αριστοφανικών «Ορνίθων» σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη – ο Παντελής Βούλγαρης νιώθει ευτυχής για τη ζωή που έχει δώσει το Φεστιβάλ ‘Ανδρου στις τοπικές ομάδες πολιτισμού.

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ‘Ανδρου, η Κινηματογραφική Λέσχη της Άνδρου του Βαγγέλη Λουκίσα και της Σινέ Αυλής παρουσίασε αφιέρωμα σε ταινίες μικρού μήκους της τελευταίας δεκαετίας με τον τίτλο «21 νέες ματιές».

Νησί με μακρά παράδοση στον εικαστικό πολιτισμό αρχίζει να δοκιμάζεται και στον παραστατικό πολιτισμό και – όπως είναι φυσικό – στον κινηματογράφο. Μόλις έχει ολοκληρωθεί το αφιέρωμα από τη δραστήρια Κινηματογραφική Λέσχη της Άνδρου του κινηματογραφιστή Βαγγέλη Λουκίσα και της Σινέ Αυλής του σε ταινίες μικρού μήκους της τελευταίας δεκαετίας με τον τίτλο «21 νέες ματιές» και σε επιμέλεια του Παντελή Βούλγαρη με τη συνδρομή των Ταξιάρχη Δεληγιάννη και Βασίλη Τσουβιάρα. «Αυτό το αφιέρωμα μου αποκάλυψε υπέροχα πράγματα γιατί σήμερα είναι πολύ διαφορετική η πραγματικότητα προκειμένου να κάνεις μια μικρού μήκους ταινία· παλιά κόστιζε πολύ – το φιλμ ήταν πιο ακριβό. Όσα είδα ήταν καταπληκτικά, δεν πίστευα ότι υπάρχει τέτοια άνεση ν’ αποτυπώσεις κάτι» σχολιάζει ο κ. Βούλγαρης ανακαλώντας τα γυρίσματα του «Προξενιού της ‘Αννας»: «Αναγκαστήκαμε να κάνουμε όλες τις σκηνές βουβές, γιατί δεν είχαμε φιλμ, η μηχανή ήταν βαριά και προκειμένου να την καταστήσει εύχρηστη ο διευθυντής φωτογραφίας Νίκος Καβουκίδης αφαίρεσε ένα εξάρτημα με αποτέλεσμα να μην έχουμε ήχο. Με λίγα λόγια, εμείς κινηματογραφήσαμε την ταινία βουβά και μετά κάναμε ντουμπλάζ» θυμάται, συγκρίνοντας τις τότε συνθήκες με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες που απελευθερώνουν τους νέους σκηνοθέτες.

Ο Βαγγέλης Λουκίσας στη διάρκεια των προβολών στο Σινέ Αυλή, τονώνει την κινηματογραφική διάσταση του Φεστιβάλ.

Στην ίδια διάθεση, ο Παντελής Βούλγαρης, με αφορμή τα 10 χρόνια του Διεθνούς Φεστιβάλ Άνδρου, οργανώνει μια κινηματογραφική εκδήλωση το χειμώνα, σε συνέργεια με την τοπική κοινωνία, αφού πιστεύει ακράδαντα πως το νησί δεν πρέπει να έχει εποχική σχέση με την τέχνη. Αντίστοιχα, έχουν αρχίσει να ενεργοποιούνται και τοπικές θεατρικές ομάδες υπό την καθοδήγηση έμπειρων ανθρώπων της σκηνής, στοιχεία που αποδεικνύουν πως ένα φεστιβάλ μπορεί να αφυπνίσει μια πιο ενεργή σχέση με τη δημιουργία.

Για την ώρα, σε θερινό mode, το Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου υποδέχεται επισκέπτες, εκατοντάδες επισκέπτες. Στην άκρη της Χώρας της Άνδρου, χωνεμένο από το τοπίο και το φυσικό περιβάλλον και σε ευθεία συνομιλία με την τοπική αρχιτεκτονική, μοιάζει σαν να βρισκόταν πάντα εκεί: Ανάμεσα στο νεοκλασικό του Δημαρχιακού Μεγάρου και το Λύκειο· λες και αναδύθηκε από ανασκαφή κι όχι από την αρχιτεκτονική σκέψη της Κυριακής Κονδυλάτου και του Κωνσταντίνου Λούκου.

Η μεσογειακή γοητεία των Encardia σε μια εκρηκτική συναυλία.

Η φετινή έναρξη των εκδηλώσεων κηρύχθηκε την 28η Ιουλίου και αισίως έχουν προηγηθεί τρεις βραδιές για να φτάσουμε στην επετειακή συναυλία των Encardia που συμπληρώνουν 20 χρόνια παρουσίας, γιορτάζοντας τα γενέθλια τους μαζί με τα γενέθλια του Φεστιβάλ Άνδρου. Το συγκρότημα φέρνει μαζί του τη μουσική παράδοση της Κάτω Ιταλίας, αντλεί από αυτήν για να δημιουργήσει δικές του διασκευές και ξεσηκώνει το κοινό με την ποίηση των Γραικάνων, των Ελλήνων της, πάλαι ποτέ, Magna Grecia. Mε μουσικές από τα χωριά του Βεζούβιου, με ακορντεόν, μαντολίνο, κλασική κιθάρα, κοντραμπάσο, τύμπανο, ντέφι, φυσαρμόνικα, δίνουν ήχο σε ναπολιτάνικους χορούς, με ιδιαίτερη έμφαση στην ταραντέλα – καθώς οι χορεύτριες του σχήματος στροβιλίζονται με ακαταμάχητο μεσογειακό πάθος. Καλούν συχνά τον κόσμο στη σκηνή – τουλάχιστον αυτούς που δεν διστάζουν να εκτεθούν στην allegria που διακατέχει την καρδιά των Encardia (δηλαδή της «Πέτρας που χορεύει»). Η ταραντέλα έχει την ρίζα του ονόματος της στον Τάραντα της αρχαίας Κάτω Ιταλίας και στην ταραντούλα, την δηλητηριώδη αράχνη – καθώς στην Ιταλία υπάρχει ο μύθος πως αν τσιμπηθεί κανείς από το ζώο το θύμα της θα έρθει σε μανική κατάσταση. Η ταραντέλα, δηλαδή, δεν είναι παρά ένας θεραπευτικός χορός, ένας μουσικός εξορκισμός για τα θύματα της αράχνης – που για αιώνες χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα από καταπιεσμένες γυναίκες προκειμένου να χορεύουν ελεύθερα. Αυτή την διονυσιακή κατάσταση αναβιώνουν και μας παραδίδουν οι Encardia καθώς, σύμφωνα με τον ιδρυτή τους Μιχάλη Κωνσταντάτο, «η μουσική και η τέχνη γενικότερα είναι το αντίδοτο σε όσα μας δηλητηριάζουν τη ζωή».

Η Λουκία Μιχαλοπούλου και η Λένα Παπαληγούρα με το Χορό των Ικέτιδων.

Την εξωστρεφή γοητεία των Encardia και τον ξέφρενο ταραντισμό των καταπιεσμένων, διαδέχονται οι «Ικέτιδες» του Αισχύλου, μια παράσταση σε σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη που σε λίγες ημέρες αναμένεται να παιχτεί (σε πλήρη σχηματισμό) στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, ολοκληρώνοντας το. Αυτές οι δύο βραδιές έχουν μια ωραία, υπόγεια συγγένεια αφού οι Ικέτιδες δεν είναι παρά οι Δαναϊδες «στης εξορίας τον άθλιο παραδαρμό» που προσφεύγουν στην πόλη του Άργους, ζητώντας άσυλο ως «θύματα της ανάγκης, ξένες κι αποδιωγμένες» προκειμένου να γλιτώσουν από τον αιμομικτικό γάμο που ο Αίγυπτος θέλει να τους επιβάλλουν με τους γιους του και εξαδέλφους τους.

Το πρώτο, μερικώς σωζόμενο και γι’ αυτό σπάνια παιζόμενο έργο της τριλογίας του Αισχύλου παρουσιάζεται ως μια καταγγελία στους ανδρικούς νόμους κι ένας ύμνος στη γυναικεία ανεξαρτησία αφού «των γυναικών, δεν έχει μέτρο ο φόβος». Στην παράσταση πρωταγωνιστούν η Λυδία Κονιόρδου στο ρόλο του Πελασγού, η Λουκία Μιχαλοπούλου και η Λένα Παπαληγούρα ως Κορυφαίες του Χορού των Δαναϊδων που συμπληρώνει μοναδικά το πολυφωνικό γυναικείο σχήμα Chores (50 από αυτές θα καταλάβουν την ορχήστρα της Επιδαύρου σε μουσική του Χαράλαμπου Γωγιού) και οι Γιάννης Τσορτέκη και Άκης Σακελλαρίου στους ανδρικούς ρόλους. Για χάρη των «Ικέτιδων», το κοινό της Άνδρου έχει κατακλύσει ασφυκτικά τις κερκίδες των 870 θέσεων στο Ανοιχτό Θεάτρου του νησιού που περιμένει ακόμα οκτώ θεατρικά και μουσικά βράδια να φιλοξενήσει.

Ο Παντελής Βούλγαρης στην έναρξη του Φεστιβάλ με το δήμαρχο Άνδρου, Θεοδόση Σουσούδη.

Ο Παντελής Βούλγαρης ακούγεται ικανοποιημένος που όλα αυτά συμβαίνουν στο Φεστιβάλ Άνδρου. Παρόλα αυτά, είναι προβληματισμένος: Δεν ξέρει αν θα συνεχίσει στην καλλιτεχνική διεύθυνση της διοργάνωσης δηλώνοντας λακωνικά: «Θα δούμε, το σκέφτομαι». Εξηγεί πως, πλέον, ζει την τέχνη μέσα από τα παιδιά του, το μουσικό και κινηματογραφιστή Αλέξανδρο Βούλγαρη aka The Boy και τη σκηνοθέτρια Κωνσταντίνα Βούλγαρη. «Δε νομίζω ν’ ασχοληθώ ξανά – τουλάχιστον με τον κινηματογράφο. Βλέπω το σινεμά να συμβαίνει μέσα από τα παιδιά μου, σαν να έχει περάσει εκεί η σκυτάλη. Μου φαίνεται πως πέρασαν τα χρόνια· αν και στη ζωή κανείς δεν ξέρει».