Νικόλας Βαμβουκλής: «Επιδιώκω να φέρω σε επαφή διαφορετικές φωνές» στην Art Athina

Ανοίγει τις πύλες της την Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου, στο Ζάππειο Μέγαρο, η Art Athina, που φέτος, για πρώτη φορά, θα είναι πενθήμερη. Στο δημόσιο πρόγραμμα της ετήσιας φουάρ σημαντική θέση κατέχει κάθε χρόνο η περφόρμανς, με πολλές και διαφορετικές επιτελέσεις να παρουσιάζονται στο κοινό της έκθεσης.

Το φετινό πρόγραμμα, που φέρει τον τίτλο «Ηappy me, happy we», επιμελήθηκε ο Νικόλας Βαμβουκλής, σε συνεργασία και με την υποστήριξη του Flux Laboratory Athens, μετά από ανοιχτή πρόσκληση προς όλες τις συμμετέχουσες αίθουσες τέχνης στην Art Athina 2024.

Οι θεματικές των έργων αφορούν, μεταξύ άλλων, την ελευθερία και την έκφραση των ταυτοτήτων, τις δυναμικές της κοινότητας, τις (μη) ανθρώπινες σχέσεις και σε έννοιες όπως η φροντίδα, η οικολογία και η βιωσιμότητα, οι κρίσεις και οι επείγουσες καταστάσεις.

Performance: Χρήστος Μούχας / Christos Mouchas, My throat is burning , 2024, 30-40‘, Nitra Gallery

Με αφορμή τη διοργάνωση της φετινής Art Athina, συζητήσαμε με τον Νικόλα Βαμβουκλή για την τέχνη της περφόρμανς και την ελληνική σκηνή, τη σχέση της με το κοινό, αλλά και για την έννοια της «ευτυχίας» που επέλεξε ως κεντρική θεματική.

Περφόρμανς σημαίνει ζωντανή δράση, παρουσία, ενέργεια. Με γοητεύει το γεγονός ότι τα όρια της σύγχρονης δημιουργικότητας είναι διευρυμένα και ρευστά. Η ανοιχτότητα, ο πειραματισμός μεταξύ των διαφορετικών πεδίων και η σύνδεση τους με την καθημερινότητα. Ο διάλογος που ενεργοποιείται από τους δημιουργούς στη προσπάθειά τους να κατανοήσουν τι συμβαίνει γύρω μας.

Προσωπικά, ξεκίνησα την πορεία μου ως χορευτής στην ΕΛΣ, αλλά κατάλαβα γρήγορα ότι χρειαζόμουν περισσότερα εργαλεία για να προσεγγίσω την πολυδιάστατη ανθρώπινη φύση. Με ενδιέφερε η σχέση των εικαστικών με τις παραστατικές τέχνες, με σκοπό να αναπτυχθεί μια νέα καλλιτεχνική εμπειρία. Κάπως έτσι στράφηκα στην επιμέλεια, για να φέρω σε επαφή διαφορετικές φωνές.

Performance: Δέσποινα Χαριτωνίδη / Despina Charitonidi, Frequencies of Solitude, 2024 20’, igni

Για το φετινό πρόγραμμα της αθηναϊκής φουάρ δεχτήκαμε δεκάδες αξιόλογες προτάσεις, απόδειξη ότι όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες ασχολούνται με την περφόρμανς. Απ’ την άλλη, σε συζητήσεις με το κοινό, ιδίως σε πρότζεκτ που επιμελούμαι στην ελληνική περιφέρεια, συναντώ πολύ συχνά την επιθυμία ή και απαίτηση, να συμπεριληφθούν κι άλλες περφόρμανς στον καλλιτεχνικό προγραμματισμό.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε έναν αυξανόμενο αριθμό πρωτοβουλιών που εστιάζουν στο συγκεκριμένο είδος. Προγράμματα φιλοξενίας, εκθέσεις αλλά και εκδόσεις που χαρτογραφούν την ιστορία της τέχνης της περφόρμανς στην Ελλάδα. Φυσικά και η εισαγωγή εργαστηρίων περφόρμανς στις Σχολές Καλών Τεχνών υπήρξε ένα καθοριστικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Πιστεύω ωστόσο ότι υπάρχει ουσιαστική ανάγκη ανάπτυξης θεσμικών δομών υποστήριξης των performance artists και του έργου τους.

Το ζήτημα αυτό έχει συζητηθεί εκτενώς – ο βαθμός συμμετοχής ποικίλλει ανάλογα με το έργο και τον θεατή. Ορισμένοι θεατές παραμένουν επιφυλακτικοί, ενώ άλλοι αποδέχονται την πρόσκληση των καλλιτεχνών και εμπλέκονται ενεργά. Η πρόκληση είναι να βρεις τη σωστή ισορροπία και να σέβεσαι τα όρια του άλλου.

Στην Art Athina, τα συμμετοχικά έργα περιλαμβάνουν την ακουστική περιπατητική εμπειρία της Μάρθας Πασακοπούλου (παρουσιάζεται από το Flux Laboratory Athens και λειτουργεί με προεγγραφή), όπου το κοινό λαμβάνει ηχητικές οδηγίες από την καλλιτέχνιδα για να κινηθεί στο Ζάππειο. Επίσης, η Παλαιστίνια-Ελληνίδα εικαστικός Doris Hakim, από τον ανεξάρτητο χώρο Sealed Earth, φτιάχνει ψωμί επιτόπου και το προσφέρει στο κοινό ως μια πράξη αγάπης. Είναι μια αναφορά στη «σφαγή του αλευριού» που έλαβε χώρα στη Γάζα στις αρχές της χρονιάς.

Performance: Μάριος Σταμάτης / Marios Stamatis, Solo A, 2024, 30-45‘, Callirrhöe

Όταν η ομάδα της Art Athina μου πρότεινε να συνεργαστούμε, έπεσα πάνω σε μια τοιχογραφία στο κέντρο της πόλης με μια φράση που αποδίδεται στον Βολταίρο. Έγραφε: «αποφάσισα να είμαι ευτυχισμένος επειδή κάνει καλό στην υγεία μου». Δεν μπορούσα να το βγάλω από το κεφάλι μου και άρχισα να το συζητάω με συναδέλφους. Καταλήγαμε διαρκώς ότι σήμερα, εν μέσω παγκόσμιων αναταραχών, είναι συχνά ενοχικό να αναφέρεσαι στην αισιοδοξία. Πώς τολμάς να είσαι χαρούμενος όταν ο κόσμος καίγεται; Γιατί παρουσιάζεις όμορφες στιγμές στα κοινωνικά σου δίκτυα;

Έτσι, αναπόφευκτα, η χαρά μετατράπηκε στη θεματική του προγράμματός μου. Θα δούμε διαφορετικές προσεγγίσεις στο Ζάππειο: η Μαρκέλλα Ξυλογιαννοπούλου στήνει μια γιορτή με γρήγορα αμάξια και μηχανές στη αυλή, ο Μάριος Σταμάτης σχολιάζει τη σχέση των ανθρώπινων συναισθημάτων με την τεχνητή νοημοσύνη, η Μυρτώ Ξανθοπούλου επισημαίνει το παράδοξο στη γλώσσα μέσα από αναγνώσεις.

Performance: Μαρκέλλα Ξυλογιαννοπούλου / Markella Ksilogiannopoulou, Ride or Die, 2024, 1:30 h, Allouche Benias Gallery

Είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που μπήκε στον ενδέκατο χρόνο συνεχούς δραστηριότητας στο νησί. Στόχος μου ήταν πάντα να φέρω τη σύγχρονη τέχνη κοντά στο ευρύ κοινό. Έχουμε παρουσιάσει καταξιωμένους δημιουργούς, όπως οι Joan Jonas, Vanessa Beecroft, Grace Wales Bonner, Mats Ek, αλλά και ανερχόμενα ταλέντα. Μόλις ολοκληρώθηκε μια ανατρεπτική έκθεση του Κωστή Σταφυλάκη, που έσπασε ρεκόρ επισκεψιμότητας, ενώ προετοιμάζουμε μια έκθεση φωτογραφίας της Anne Morgenstern για το Δεκέμβρη, που έρχεται από το Centre de la photographie Genève.

Αν και η γεωγραφική θέση της K-Gold καθορίζει πολλές από τις κινήσεις μου, στην πραγματικότητα κινούμαι με τον ίδιο τρόπο που εφαρμόζω σε πολιτιστικούς φορείς στα μεγάλα κέντρα. Σκέφτομαι δηλαδή την εξασφάλιση πρόσβασης στη γνώση και την εφαρμογή της τέχνης ως εργαλείου εκπαίδευσης. Την εξωστρέφεια, την αξιοποίηση των τοπικών φορέων και τη σύνδεσή τους με εθνικά και διεθνή δίκτυα. Τέλος, την τουριστική προβολή της Λέσβου ως σύγχρονου πολιτιστικού προορισμού.