ΤΡΙΤΗ
01
ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Το Βαθύ, απείχε από το λιμάνι του Πισαετού, στο οποίο αποβιβαστήκαμε, σχεδόν ένα τέταρτο με το αμάξι. Εκεί, στην γραφική πρωτεύουσα του νησιού, μάς περίμενε ένα χορταστικό 6ήμερο στο πλαίσιο του Θεατρικού Φεστιβάλ Ιθάκης, το οποίο γενναιόδωρα μας προσκάλεσε να γίνουμε μέρος των δράσεών του. Και ως μια ήρεμη δύναμη όπως θα συνειδητοποιούσα λίγες μέρες αργότερα, το Βαθύ μάς υποδέχτηκε έτοιμο, τέλειο σκηνικό για να φιλοξενήσει, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, το θεατρικό φεστιβάλ του, από τις 17 έως και τις 22 Σεπτεμβρίου.
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Πίσω στο 1975, ο τότε δήμαρχος Σπύρος Αρσένης θα σύστηνε ένα νέο φεστιβάλ στο νησί της Ιθάκης, έχοντας ως στόχο την ανάδειξη της θεατρικής δημιουργίας και την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση, προκρίνοντας ερασιτεχνικούς θιάσους και πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς και δίνοντάς τους την ευκαιρία να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο ευρύ κοινό αλλά και να βρεθούν δίπλα σε μεγάλα ονόματα που έγραφαν τότε ιστορία στην θεατρική σκηνή της χώρας. Και κάπως έτσι το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης πήρε σάρκα και οστά, με την βαθιά επιθυμία των ανθρώπων του να μπει δυναμικά στον πολιτιστικό χάρτη και να αναδειχθεί σε σημαντικό πόλο έλξης για τους ανθρώπους του θεάτρου όλης της χώρας.
Η θέα στο Βαθύ. Φωτογραφία: Ευδοκία Βαζούκη
Ο σπόρος φυτεύτηκε και τελικά καρποφόρησε με το φεστιβάλ να καταφέρνει να μετρά 21 χρόνια υπέροχης πορείας. Προσωπικότητες όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Αλέξης Μινωτής, ο Ιάκωβος Καμπανέλης, ο Κάρολος Κουν, ο Ευγένιος Ιονέσκο, η Μελίνα Μερκούρη και άλλοι πολλοί σπουδαίοι που ταξίδεψαν στο νησί, τιμήθηκαν για την πολύτιμη συνεισφορά τους στα γράμματα και τις τέχνες, συμμετείχαν σε συζητήσεις με τους νέους ηθοποιούς – ορισμένοι από τους οποίους θα διαδραμάτιζαν στην πορεία σημαντικό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας – αλλά και με το διψασμένο για Τέχνη κοινό του νησιού. Και κάπως έτσι, έβαλαν το δικό τους λιθαράκι ώστε το φεστιβάλ να γίνει θεσμός και να ακουστεί παντού.
Τελικά, το 1998 το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης έριξε αυλαία, έχοντας πια κατοχυρώσει άξια μια θέση στην τεράστια ελληνική πολιτιστική και θεατρική παρακαταθήκη. Ωστόσο το αποτύπωμά του στην τοπική κοινωνία – και όχι μόνο – ήταν σαν φλόγα που συνέχιζε να καίει, με τους σχεδόν 2000 κατοίκους του νησιού να προσπαθούν να κρατήσουν τη θεατρική διαδικασία ζωντανή όπως μπορούσαν. Και κάπως έτσι η προσπάθεια επανεκκίνησης του θεσμού ήταν μονόδρομος, με την Αθηνά Αρσένη αυτή τη φορά να παίρνει τη σκυτάλη από τον ιδρυτή πατέρα της και να γίνεται η άξια συνεχίστρια αυτής της μεγάλης γιορτής της θεατρικής τέχνης.
Τα ραντεβού δίνονταν καθημερινά στο Μορφωτικό Κέντρο Ιθάκης. Φωτογραφία: Ευδοκία Βαζούκη
Για τρίτη, λοιπόν, συνεχόμενη χρονιά φέτος, το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης μάς προσκάλεσε σε ένα μαγικό ταξίδι προβληματισμού και γέλιου, αφού κεντρικό θέμα της φετινής διοργάνωσης ήταν η κωμωδία ως αντίδοτο στην παρακμή. Κι έτσι μέσα από μια σειρά δράσεων θα είχαμε την ευκαιρία να θυμηθούμε τα οφέλη που φέρνει στις ζωές μας το γέλιο – και δη στην εποχή μας που η βία και η αποξένωση πρωτοστατούν. Μια ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε τα πράγματα ασκώντας διαφορετικά κριτική στα κακώς κείμενα της κοινωνίας που συχνά μας απογοητεύει, να δούμε αν θες με μια διαφορετική οπτική τα προβλήματα της καθημερινής μας ζωής, παίρνοντας τελικά μια βαθιά ανάσα (χαμο)γελώντας σε αυτά. Έστω γι΄αυτές τις 6 ημέρες του φεστιβάλ.
Έμψυχο δυναμικό και αναπόσπαστο κομμάτι του φεστιβάλ εκτός από την Αθηνά Αρσένη, είναι και ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Κώστας Γάκης, που και οι δύο μαζί εκτός από την εύρυθμη λειτουργία της όλης διοργάνωσης συμμετείχαν πολύ ενεργά με δικά τους σεμινάρια και workshops, ενσωματώνοντας σε μια νέα, μικρή κοινότητα μέσα στην κοινότητα όλους εμάς που βρεθήκαμε στο νησί με αυτή την υπέροχη αφορμή. Δίνοντάς μας να καταλάβουμε πόσο αναγκαίο και ισχυρό εργαλείο σύνδεσης των ανθρώπων μπορεί να είναι η τέχνη του θεάτρου, το γέλιο, το μοίρασμα γενικότερα είτε αυτό γίνει σε μια q&a συζήτηση μετά το πέρας μιας παράστασης, είτε στο ταβερνάκι του Μπάτη με αμφιθεατρική θέα το γραφικό Βαθύ. Κι εμείς σίγουρα κάναμε και τα δύο.
Τα παιδιά του διαγωνιστικού πλαισιώνουν την παράσταση «Οι κομπάρσοι» από την ομάδα θεάτρου Speed-a. Μια συλλογική προσπάθεια, αποτέλεσμα του workshop με τον Κώστα Γάκη. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης χωρίζεται σε τρία διαφορετικά μέρη: τα «Παρασκήνια», την «Αυλαία», και την «Σκηνή». Στα «Παρασκήνια», θεατρικά εκπαιδευτικά σεμινάρια πραγματοποιούνταν καθημερινά με στόχο να εντάξουν όλη την κοινότητα και ανθρώπους κάθε ηλικίας στον παλμό του φεστιβάλ. Με το «Κωμικό πυροτέχνημα» του Κώστα Γάκη στήθηκε μέσα σε μόλις 5 μέρες μια ξεκαρδιστική παράσταση κωμωδίας με συμμετέχοντες όλους όσοι είχαν βρεθεί στην Ιθάκη με την αφορμή του φεστιβάλ. Με το «Παίζω και γράφω, γράφω και γελώ» η Αθηνά Αρσένη μάς χάρισε το πιο απελευθερωτικό συναίσθημα γράφοντας κωμικές ιστορίες, παίζοντας με το σώμα και τη φωνή μας κι όλα αυτά στο πλαίσιο μιας ομάδας που αποζητούν όλοι το ίδιο απελευθερωτικό συναίσθημα. Ανάμεσά μας και μια Κύπρια ταξιδιώτισσα που ταξιδεύοντας 5 μήνες με το ιστιοφόρο της έκανε στάση στην Ιθάκη και συμμετείχε το workshop για να βιώσει ακριβώς αυτό.
Η Ελένη Αϊβαλιώτου και ο Θανάσης Πεθεριώτης από την ομάδα Μπαρκαλεόνε κάνουν μια ηχηρή δήλωση για την Παλαιστίνη, στο πλαίσιο της παρουσίασης της 10λεπτης παράστασής τους. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Με το «Θεατρομυθικά» της Μαρίας Χριστοδούλου αναλύσαμε εκτενώς την Κωμωδία, το σατυρικό δράμα και τη σάτιρα της τραγωδίας, έχοντας την ευκαιρία να απολαύσουμε μια «διαβασμένη» θεατρολόγο που αποδείχθηκε μια φανταστική ομιλήτρια. Τέλος, στο ανοιχτό τραπέζι – συζήτηση «Περί Κωμωδίας» τέθηκαν ζητήματα περί κωμωδίας στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, αλλά και ενδιαφέροντες προβληματισμοί όπως πχ γιατί δεν γράφονται καλές κωμωδίες σήμερα και πώς αυτό σχετίζεται με την έννοια της συλλογικότητας που τείνει να χαθεί σήμερα.
Όλα μαζί τα παιδιά του διαγωνιστικού μαζί με τον Κώστα Γάκη και την Αθηνά Αρσένη. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Ακολουθεί η «Αυλαία», που αποτελεί το διαγωνιστικό μέρος του φεστιβάλ, το οποίο επικεντρώνεται στην ανάδειξη νέων καλλιτεχνών και πρωτότυπων θεατρικών παραστάσεων. Κεντρικός άξονας της «Αυλαίας» είναι το τεράστιας λογοτεχνικής αξίας σε παγκόσμιο επίπεδο – καθώς και σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη Ιθάκη – έπος της Οδύσσειας του Ομήρου. Φέτος, με την θεματική του φεστιβάλ να συνοψίζεται στη φράση «Κωμωδία…αντίδοτο στην παρακμή», οι οκτώ (8) θεατρικές ομάδες (ΤΗΛΕperformance, KUNST, Ταξιδιώτες, Cro(c)sover, Μπαρκαλεόνε, Ροδύσσεια, Catdams, ΏμεγαΨυΧη) από όλη την Ελλάδα που συμμετείχαν στο διαγωνιστικό μέρος, είχαν την ελευθερία να διασκευάσουν τμήματα από τις ραψωδίες της ομηρικής Οδύσσειας και με σύγχρονες θεατρικές πρακτικές να παρουσιάσουν, σε δεκάλεπτης διάρκειας ντουέτα, κάτι νέο, φρέσκο και με κωμικά στοιχεία φυσικά.
Το ενδιαφέρον κομμάτι του διαγωνιστικού ήταν ότι η Αθηνά Αρσένη και ο Κώστας Γάκης έκαναν τα πάντα για να δημιουργήσουν ένα όμορφο ευ αγωνίζεσθαι κλίμα μεταξύ των 16 συνολικά νέων παιδιών, που έφτασαν στο νησί από την πρώτη κιόλας μέρα του φεστιβάλ και είχαν μπροστά τους μία ολόκληρη εβδομάδα να γνωριστούν, να έρθουν πιο κοντά, να κάνουν μαζί πρόβα τα έργα τους, να συμμετέχουν σε workshops, να γεμίσουν εμπειρίες.
Τα παιδιά από τις ομάδες Catdams και ΏμεγαΨυΧη επί σκηνής μαζί με τον Κώστα Γάκη. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Φτάνοντας στην προτελευταία μέρα του φεστιβάλ, θα κρίνονταν για την παρουσίαση τους – με το ντουέτο της πρώτης θέσης να αποσπά και το χρηματικό έπαθλο των 1.000€ – όμως θα αποδεικνυόταν πως το «κέρδος» από την όλη συμμετοχή τους στο φεστιβάλ θα ήταν πολύ μεγαλύτερο. Μέλη της κριτικής επιτροπής ήταν ο Γιώργος Πεφάνης (Πρόεδρος και καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α, Κριτικός θεάτρου), ο Ανδρέας Φλουράκης (Θεατρικός Συγγραφέας, Διδάσκων στο ΠΜΣ “Δημιουργική Γραφή και Πολιτισμικές Βιομηχανίες” του Τμήματος
Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου), ο Χάρης Ρώμας (Ηθοποιός – Σεναριογράφος – Συγγραφέας) και φυσικά, ο Κώστας Γάκης και η Αθηνά Αρσένη. Όλη αυτή την εβδομάδα, η κοινότητα είχε αγκαλιάσει τα παιδιά του διαγωνιστικού και έτσι δεν γινόταν να μην συμμετέχει στην ψηφοφορία για την ανάδειξη του νικητήριου ντουέτου, αλλά και των νικητών για τα βραβεία Α’ ανδρικού και Α’ γυναικείου ρόλου. Χαρτιά μοιράστηκαν σε όλο το παρευρισκόμενο κοινό, που με την ψήφο του συμμετείχε στο 25% της τελικής απόφασης. Μια διασκεδαστική διαδικασία που έβαλε στο παιχνίδι όλη την κοινότητα, αλλά που μικρή σημασία είχε στο τέλος για τα ίδια τα παιδιά που έφτιαξαν τη δική τους «φυλή» στην Ιθάκη.
Ο Αβραάμ Σεϊρεκίδης και ο Στέλιος Βελκόπουλος από την ομάδα ΏμεγαΨυΧη ήταν οι νικητές του πρώτου βραβείου για την καλύτερη παρουσίαση της Οδύσσειας, καθώς και νικητές του βραβείου Α’ Ανδρικού ρόλου με ισοψηφία. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Επιπλέον, κάθε ντουέτο επέλεξε διαφορετικά νοηματοδοτημένα σημεία του νησιού και φίλμαρε την παράστασή του, την Οδύσσεια δηλαδή, ειπωμένη με μια νέα γλώσσα. Μια ιδέα που ανήκει στον Κώστα Γάκη με σκοπό αυτά τα νέα έργα να μείνουν για πάντα στην πολιτιστική κληρονομιά της Ιθάκης.
«Ο φίλος μου ο Ντοστογιέφσκι», ένας γεμάτος χιούμορ και αληθινή συγκίνηση μονόλογος από τον Παύλο Λουτσίδη, σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Στο τελευταίο μέρος του Θεατρικού Φεστιβάλ Ιθάκης, τη «Σκηνή», είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε οκτώ μοναδικές παραστάσεις αυτή τη φορά από επαγγελματικούς θεατρικούς θιάσους, με έργα μεγάλης διάρκειας και στόχο την ανάδειξη της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας, του ελληνικού θεατρικού έργου και των νέων Ελλήνων καλλιτεχνών.
«Προσοχή εκτελούνται έργα», μια devised παράσταση από τη θεατρική ομάδα Τροχιές. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Οι παραστάσεις αυτές ήταν «Τα ραδίκια ανάποδα», ένας θεατρικός μονόλογος του Γιώργου Γαλίτη, το «Προσοχή εκτελούνται έργα», μια devised παράσταση από τη θεατρική ομάδα Τροχιές, «Οι τρελοί της Βαλένθια» του Λόπε ντε Βέγκα από την Αθηναϊκή Σκηνή, «Ο φίλος μου ο Ντοστογιέφσκι» της Δήμητρας Παπαδοπούλου σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη, οι «Μικρόκοσμοι» ένα Improv Show από την ομάδα Σέλας, «Οι κομπάρσοι» από την ομάδα θεάτρου Speed-a, «Ο Βασιλιάς με το Δέντρο στην Καρδιά», ένα ηπειρώτικο παραμύθι για παιδιά από την ομάδα θεάτρου Μπαγαμπόντο και τέλος, «Ο Ιππότης της αγάπης» της Νατάσας Φαίης Κοσμίδου από την ομάδα Θεάτρου Εν Πλώ. Όλα διαφορετικά είδη κωμωδίας από άξιους σύγχρονους εκπροσώπους της που θέλησαν να ξεδιψάσουν με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο την ανάγκη επαφής των συχνά απομονωμένων νησιωτών με το θέατρο. Και το κατάφεραν. Θα κρατήσω τα λόγια μιας γιαγιάς που καθισμένη δίπλα μου στο κοινό και στο διάλειμμα της παράστασης μονολόγησε: «Ήρθαμε εδώ να διασκεδάσομε λίγο. Σε έναν τόπο όταν γίνεται κάτι, ότι κι αν είναι, καλό είναι».
Η ξεκαρδιστική κωμωδία που έρχεται από τον Χρυσό Αιώνα της Ισπανικής Αναγέννησης, «Οι τρελοί της Βαλένθια» του Λόπε ντε Βέγκα από την Αθηναϊκή Σκηνή. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Σε αυτά τα καθημερινά ραντεβού μας στο Δημοτικό Μορφωτικό Κέντρο Ιθάκης, που δίνονταν κάθε βράδυ, παρακολουθήσαμε και τη βράβευση του Γιώργου Γαλίτη, του Χάρη Ρώμα αλλά και της Ιθακήσιας ηθοποιού Αλίνας Κωτσοβούλου, για την καλλιτεχνική τους πορεία και τη συνολική προσφορά τους στον χώρο του θεάτρου.
Ο Γιώργος Γαλίτης βραβεύτηκε για την καλλιτεχνική του πορεία και τη συνολική προσφορά του στον χώρο του θεάτρου. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Ο Χάρης Ρώμας παραλαμβάνει το βραβείο του από τον Δήμαρχο Ιθάκης Διονύση Στανίτσα. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Αυτές οι 6 μέρες στο νησί του Οδυσσέα είχαν κάτι το αναζωογονητικό για εμάς που βρεθήκαμε εκεί και που γίναμε μέρος του προγράμματός του θέλοντας να πάρουμε κάτι από την θεραπευτική δύναμη της τέχνης του θεάτρου βιωματικά. Βουτήξαμε στα υπέροχα πράσινα νερά των θαλασσών του νησιού, φάγαμε πεντανόστιμο φαγητό, γνωρίσαμε ανθρώπους που ζουν με και για την Τέχνη, είδαμε καλό θέατρο, ανταλλάξαμε απόψεις, μοιραστήκαμε εμπειρίες. Η ανάγκη του ανθρώπου να έρχεται σε επαφή, να εκτίθεται αλλά και να εκφράζεται μέσα από την Τέχνη, σε κάθε έκφανσή της, είναι μια ανάγκη διαχρονική και τα οφέλη που ο ίδιος μπορεί να αποκομίσει στη σκέψη, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, τη μνήμη, την πνευματική ισορροπία, την διευρυμένη αντίληψη για τον κόσμο – και τόσα άλλα που μπορούμε να ξοδέψουμε αμέτρητες προτάσεις εδώ πέρα για να τις απαριθμούμε – είναι αναμφισβήτητα ευεργετικά. Αρκεί να σκεφτείς τα συναισθήματα που γεμίζεις όταν βλέπεις μια ταινία, όταν χαζεύεις έναν πίνακα, όταν παρακολουθείς μια θεατρική παράσταση, όταν διαβάζεις ένα βιβλίο, και θα έχεις τη δική σου απάντηση.
Η παράσταση «Ο Ιππότης της αγάπης» της Νατάσας Φαίης Κοσμίδου από την ομάδα Θεάτρου Εν Πλώ παρουσιάστηκε για τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Σταυρού στη Β. Ιθάκη. Φωτογραφία: Τηλέμαχος Μαρκαντώνης
Το σίγουρο είναι ότι το Θεατρικό Φεστιβάλ Ιθάκης άφησε για ακόμη μία χρονιά έναν ηχηρό κραδασμό στην κοινότητα από τη δύναμη του οποίου ξεκλέψαμε κι εμείς λίγο πριν αποχαιρετίσουμε το νησί και ευχηθούμε να επιστρέψουμε σε αυτό ξανά του χρόνου. Ως τότε απέκτησε ξεκάθαρο νόημα για εμάς πως σημασία έχει πάντα το ταξίδι μέχρι τελικά να βρεις την «Ιθάκη» σου.
