Πήγαμε στο 8o Chaniartoon και αγαπήσαμε τα comics – και τους ανθρώπους τους

Ως Κρητικιά, και Ηρακλειώτισσα, είχα πάντα να προσάψω στην Κρήτη την – σχεδόν παντελή – έλλειψη οποιασδήποτε καλλιτεχνικής σκηνής. Το προηγούμενο τριήμερο (27/9-29/9) βρέθηκα στα Χανιά και ένα φεστιβάλ κόμικς και animation μου έδωσε την ευκαιρία να καταλάβω πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα πράγματα. Το Chaniartoon είναι από τα φεστιβαλικά παραδείγματα που διαψεύδουν απόλυτα την παραπάνω εντύπωσή μου — με μεγάλη μου χαρά.

Το Παλιό Λιμάνι των Χανίων φιλοξενεί τα τελευταία χρόνια το Φεστιβάλ του Chaniartoon.Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Δώστε μου όμως λίγο χρόνο να στήσω και το σκηνικό. Για 8η συνεχόμενη χρονιά το Chaniartoon, ένα φεστιβάλ κυρίως κόμικς και animation, γεμίζει την πόλη των Χανίων με καλλιτέχνες, δράσεις, εκθέσεις, ομιλίες, συναυλίες και πολλά πολλά ακόμα. Ο Μάριος Ιωαννίδης και η Κατερίνα Νανούρη, οι εθελοντές (και όχι μόνο) βάζουν όλο το μεράκι, την όρεξη και τη δουλειά της γης για να φτιάξουν ένα πρόγραμμα τόσο πλούσιο σε περιεχόμενο που δεν έχει να ζηλέψει από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ της χώρας. Πήγα λοιπόν, μετά από αρκετά χρόνια, στα Χανιά, και γνώρισα υπέροχους ανθρώπους, θαύμασα απίστευτα ταλέντα, άκουσα ωραία μουσική — αλλά κυρίως ένιωσα πολύ υπερήφανη που όλα αυτά φιλοξενούνται για λίγες μέρες σε εκείνο το νησί που εγώ αποκαλώ σπίτι μου. Ας γίνω όμως ακόμα πιο περιγραφική…

Το προαύλιο του θεάτρου “Μίκης Θεοδωράκης” ήταν η «σκηνή» των καλλιτεχνών και η καρδιά του Φεστιβάλ. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Αν και οι δράσεις του φεστιβάλ διαρκούσαν αρκετές μέρες (20/9-29/9), και απλώνονταν σε διάφορα σημεία της πόλης των Χανίων, η «καρδιά» του φεστιβάλ το τριήμερο ήταν το θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης” και η Πλατεία Κατεχάκη, στο κέντρο του Παλιού Λιμανιού των Χανίων. Το σκηνικό ήταν πολύ όμορφο και γραφικό, καθώς οι πάγκοι των καλλιτεχνών είχαν πιάσει όλο τον προαύλιο χώρο. Στα αριστερά της εισόδου του θεάτρου υπήρχε ένα μεγάλο stage και ακριβώς απέναντι από τους καλλιτέχνες, τι άλλο, η θάλασσα (I’m sold). Και το πρωί της Παρασκευής (27/9) με βρήκε ακριβώς εκεί. Την ώρα που οι καλλιτέχνες προετοιμάζονταν να στήσουν τους πάγκους τους για το “Artists Alley” — ίσως το πιο πληθωρικό μέρος του φεστιβάλ, με πάνω από 70 καλλιτέχνες (διαφορετικού στυλ και είδους) να συμμετέχουν και να παρουσιάζουν τη δουλειά τους —  και οι (εξαιρετικοί) εθελοντές έτρεχαν να βοηθήσουν τους πάντες, εγώ μπήκα μέσα στο κτήριο για να “συστηθώ” με τις εκθέσεις του φεστιβάλ.

Μέσα στο “Artists Alley”. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Ένα πολύ σημαντικό μέρος του φεστιβάλ κάθε χρόνο αποτελούν οι εκθέσεις του. Φέτος υπήρχε η έκθεση “Horror Thematic Exhibition”, λόγω του θέματος του φεστιβάλ για φέτος – Horror Edition, με έργα αυτόνομα ή και από βιβλία, όπως το βιβλίο “Στη σκιά του Ολύμπου” του Θανάση Καραμπάλιου και του Νίκου Σταυριανού ή το comic “Του Νεκρού Αδερφού” της Εύας Πουλοπούλου. Στον ίδιο χώρο υπήρχαν εκθέσεις-αφιερώματα στους τρεις επίσημους καλεσμένους του φεστιβάλ: Massimo De Vita, Shintaro Kago και Ilan Manouach. Για τον τελευταίο, η έκθεση για τα “Παράξενα βιβλία” του αφορούσε 12 εννοιολογικά έργα – βιβλία comics των τελευταίων ετών -, υπό την επιμέλεια του Δρα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, Γιάννη Κουκουλά.

Μέρος της έκθεσης “Τα χάρτινα ταξίδια του Massimo De Vita”. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Το “Αφιέρωμα στο Ποπάυ” με το έργο του Bud Sagendorf, το “Αφιέρωμα στον Hugo Pratt” και ο “Ζορμπάς” του Soloup ήταν επίσης εξαιρετικά. Ωστόσο, οφείλω να παραδεχτώ πως οι αγαπημένες μου εκθέσεις ήταν εκείνες, στις οποίες περιηγήθηκα στο τέλος. Η πρώτη ήταν σχετική με το “Ανάμεσα μας” — την πρώτη εκδοτική δουλειά του Φεστιβάλ, που καταπιάνεται με 11 διαφορετικές ιστορίες τρόμου από 13 καλλιτέχνες – θα μιλήσουμε για αυτό αναλυτικότερα παρακάτω, στην Day 2. Η δεύτερη ήταν μία επετειακή έκθεση για τα “10 χρόνια Καρέ-Καρέ” — ένθετο της Εφημερίδας των Συντακτών αφιερωμένο αποκλειστικά στα comics. Ο καυστικός σχολιασμός της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας, η κριτική μέσω της τέχνης και η ευρηματικότητα του περιεχομένου, των σειρών και των καλλιτεχνών με ενθουσίασε. Αν και κάποια σχέδια μου ήταν γνώριμα, δεν είχα ιδέα για το ένθετο και ειδικά για το γεγονός ότι αποτελεί το τελευταίο έντυπο ένθετο για τα comics. Ακόμη ένας καλός λόγος να παίρνει κανείς εφημερίδα.

Στον πάγκο του καλλιτέχνη @jimmhy_chris_ag κάνοντας παρέα με την Ντένη Μαρκορά. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Περνώντας λοιπόν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας μου μέσα σε έναν κλειστό χώρο, ήταν η ώρα να περιηγηθώ και λίγο στον εξωτερικό χώρο. Οι καλλιτέχνες συνέχιζαν να στήνουν, και εγώ, κάνοντας βόλτα, κατόρθωσα να μιλήσω με μερικούς από αυτούς για τη δουλειά τους, το φεστιβάλ και γενικά την εμπειρία τους. Η ζέστη όμως ήταν αφόρητη και η ώρα περνούσε, οπότε, μετά από μια γρήγορη αλλαγή outfit (φυσικά!) και ενώ είχε βραδιάσει, ξαναβρέθηκα στην “αυλή” του φεστιβάλ, περιμένοντας εναγωνίως να ξεκινήσουν οι «Σκιτσομαχίες». Μια παράδοση που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και συμπεριλαμβάνει 4 καλλιτέχνες, χωρισμένους σε δύο ομάδες, να συναγωνίζονται σε αλλόκοτες σχεδιαστικές δοκιμασίες. Φέτος οι ομάδες ήταν ο Σταύρος Κιουτσιούκης και ο Νίκος Καμπασελέ (aka “τα χαζά κουρέματα”) και ο Αντώνης Βαβαγιάννης και η Δήμητρα Αδαμοπούλου (aka “οι φίλοι του Πετρόπουλου”). Ενορχηστρωτής της όλης συνθήκης ήταν, για πρώτη χρονιά φέτος, ο Θανάσης Πετρόπουλος, ο οποίος, κατά την ταπεινή μου γνώμη, πρέπει να κάνει stand up. Πολύ γέλιο, πολύ ταλέντο και ανατροπή στο αποτέλεσμα είχε η βραδιά, καθώς μετά από τρία χρόνια, ο Κιουτσιούκης με τον Καμπασελέ σήκωσαν το τρόπαιο. Αμέσως μετά ακολούθησε live των “Lostre” και, ακόμη πιο μετά, κρασί και μπύρα για τα σου-σου της πρώτης μέρας.

Το πρωί του Σαββάτου (29/9) με βρήκε πάλι στο γνωστό προαύλιο, αυτή τη φορά λίγο αργότερα, για να παρακολουθήσω μια ομιλία πάνω στην τέχνη των ιαπωνικών comics, τα Manga, με ομιλήτρια τη Μυρτώ Τσελέντη. Μπήκα σε αυτή την αίθουσα ως ένας άνθρωπος που ήξερε κάτι λιγότερο από τα βασικά για τη συγκεκριμένη μορφή τέχνης, και μέσα σε περίπου μία ώρα δήλωνα εντυπωσιασμένη – για άλλη μια φορά – με την εφευρετικότητα και κυρίως με τη σταθερή και τεράστια παραγωγικότητα των Ιαπώνων καλλιτεχνών. Η Μυρτώ Τσελέντη μάς έκανε μία ιστορική αναδρομή στον κόσμο των Manga, φτάνοντας μέχρι το σήμερα και τις επιρροές αυτών στην ελληνική comic σκηνή και στους Έλληνες καλλιτέχνες – όπως ο Mangaka Ody. Η μέρα συνεχίστηκε με τα Workshops του Φεστιβάλ που ήταν κάτι παραπάνω από αρκετά και είχαν ξεκινήσει από το Σάββατο (21/9). Υπήρχαν δράσεις αποκλειστικά για παιδιά (π.χ. “Συνταγή για κόμικ..μόνο για παιδιά”) αλλά και εργαστήρια για τις αυτοεκδόσεις καθώς και για τα mix-and-match book και πώς αυτά φτιάχνονται.

Οι υπέροχες Μαρία (@artworkbymaria) και Ελένη (από τους @loudmousecrew) στο Artists Alley. Φωτοφραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Όλα αυτά μέχρι το απόγευμα, που μετά από ένα μικρό διάλειμμα ξαναβρέθηκα στο Αμφιθέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» για να παρακολουθήσω την παρουσίαση του βιβλίου “Ανάμεσα μας”. Πρόκειται για την πρώτη εκδοτική δουλειά του Chaniartoon, η οποία, σύμφωνα με τον Μάριο, δημιουργήθηκε ως ένας εναλλακτικός «κατάλογος» της έκθεσης, συν το ότι ήθελαν να συγκεντρώσουν κάπου τις δουλειές μερικών πολύ ταλαντούχων καλλιτεχνών του φεστιβάλ. Ακολούθησε μια παρουσίαση της κάθε ιστορίας, με τον εκάστοτε καλλιτέχνη να μας μιλάει για το “Τι σημαίνει τρόμος για εσένα;”. Μια πολύ ενδιαφέρουσα και πολύπλευρη δουλειά που ακόμα και σε κάποιον που δεν διαβάζει comics έχει κάτι να πει. Η βραδιά συνεχίστηκε με την παρουσίαση του Shintaro Kago, την υπογραφή των βιβλίων του, καθώς και τη δημιουργία πορτρέτων εκείνη τη στιγμή για όποιον ήθελε, πάντα με το ιδιαίτερο και σουρεαλιστικό του στυλ. Η βραδιά έκλεισε με live του ρεθυμνιώτικου band GEMMA – αν δεν τους έχετε ακούσει, χάνετε, σας παρακαλώ ακούστε το “Φωτιά στο Λιμάνι”.

Οι Gemma πάνω στην σκηνή του Chaniartoon. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Η τρίτη και τελευταία μέρα του Chaniartoon με βρήκε λίγο πιο μακριά από την αυλή του «Μίκης Θεοδωράκης». Κάποιος μπορεί να πει πως μια βουτιά στα (πολύ) παγωμένα νερά των Χανίων δεν έχει σχέση με ένα Φεστιβάλ comics. Είμαι εδώ για να διαψεύσω αυτή την άποψη. Το Φεστιβάλ διαδραματίζεται σε ένα από τα ομορφότερα παραθαλάσσια μέρη της χώρας και μάλιστα στην πόλη που – κατ’ εμέ τουλάχιστον – έχει τα καλύτερα νερά της Κρήτης. Επιπλέον, το ημερολόγιο έδειχνε τέλος Σεπτεμβρίου, και όλοι ξέρουμε πως αυτή είναι η καλύτερη περίοδος για μπάνιο. Τα νερά λοιπόν ήταν κρύα και υπέροχα, και μια βουτιά σε αυτή την ομορφιά ήταν ο καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει η τελευταία μέρα του Φεστιβάλ που αποδείχθηκε και η πιο συναισθηματική απ’ όλες.

Κατεβαίνοντας λοιπόν για μία τελευταία φορά στην Πλατεία Κατεχάκη και στο Artists Alley βρήκα τους ανθρώπους που μετά από ένα τριήμερο τόσο γεμάτο, είχαμε γίνει παρέα. Όπως ανέφερα και παραπάνω, μίλησα σχεδόν με όλους τους καλλιτέχνες (παλιούς και καινούριους) στο Φεστιβάλ. Μετά από τρεις μέρες, όλοι είχαν να μου πουν το ίδιο πράγμα: κάθε χρόνο ανυπομονούν να γυρίσουν στα Χανιά και στο Chaniartoon. Είναι από εκείνες τις διοργανώσεις που προσέχουν τους καλλιτέχνες τους, τους φροντίζουν και τους κάνουν να αισθάνονται άνετα και να θέλουν να επιστρέφουν ξανά και ξανά. Η σχέση των καλλιτεχνών μεταξύ τους ήταν γλυκιά και ειλικρινής. Η σχέση των διοργανωτών και των εθελοντών μαζί τους ήταν τρομερά ελπιδοφόρα και σε γέμιζε έμπνευση.

Ο Μάριος και η Κατερίνα ή “The Heart and Soul of Chaniartoon”. 

Για όλα αυτά, και μερικά άλλα, κατόρθωσα να κλέψω για λίγο τον Μάριο και την Κατερίνα και να τους ρωτήσω δυο-τρία πραγματάκια. Τρεις μέρες εκεί, με εξέπληξε ευχάριστα η δυναμική τους με τους καλλιτέχνες, η οργάνωση, και βασικά η συνεχής παρουσία τους στον χώρο, με την θετική τους διάθεση και ηρεμία. Η πρώτη μου ερώτηση ήταν απλή. “Γιατί στα Χανιά;”. Κανένας από τους δύο δεν ήταν από εκεί, κι όμως είχαν επιλέξει για 8 χρόνια να στήσουν μία διοργάνωση που χρειάζεται πολύ δουλειά και χρόνο.

Ο Μάριος μου λέει πως ζει στα Χανιά τα τελευταία 10 χρόνια και πως εξ αρχής έκανε εκθέσεις με τους μαθητές του, μέχρι που αποφάσισε να το “ανοίξει” περισσότερο μετά και από πρόταση φίλων του κομιξάδων (ή κομίστες – κανείς δεν ξέρει ποιο είναι το σωστό, υπήρξε τριήμερο debate). Η Κατερίνα μου λέει πως είναι «ερωτικός μετανάστης» και πως δεν είχε καμία επαγγελματική σχέση με τα comics, αλλά κατέβηκε στα Χανιά και πλέον είναι μέρος τους. Τους ζητάω να χωρέσουν σε λίγες λέξεις όλες τις ελπίδες, τα όνειρα και τους στόχους που έχουν για το Chaniartoon. Η Κατερίνα μού λέει πως για εκείνη όλα έχουν να κάνουν με την έμπνευση και πως το καλύτερο για εκείνους είναι να έρχονται άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τον χώρο ή ξέρουν πάρα πολλά για αυτόν και να βρίσκουν έμπνευση εδώ. Το Φεστιβάλ να λειτουργεί ως μία άλλη αφετηρία. Ο Μάριος μας κοιτάει και απλά λέει «Ανγκουλέμ». Για όσους δεν ξέρουν τι ακριβώς σημαίνει αυτό, είναι μια πολύ μικρή πόλη στη Νοτιοδυτική Γαλλία που έχει ένα πολύ γνωστό και μεγάλο Φεστιβάλ Comics, το οποίο γίνεται κάθε χρόνο. Για να το παρακολουθήσεις, θα πρέπει να μείνεις εκτός της πόλης, καθώς δεν υπάρχουν επιλογές διαμονής. Δηλαδή, πρέπει να προσπαθήσεις και να “ταλαιπωρηθείς” για να βρεθείς εκεί. Αυτό είναι το όνειρο του Μάριου για το Chaniartoon – να είναι τόσο μεγάλο και σημαντικό που να θέλεις να βρίσκεσαι εκεί, ανεξαρτήτως συνθηκών.

Το απόγευμα παρακολούθησα μία ομιλία για τα 10 χρόνια «Καρέ-Καρέ», το ένθετο της Εφημερίδας των Συντακτών για τα comics. Με συνεπήρε η ιστορία τους και η επιμονή των συντελεστών στον έντυπο τύπο και στον σχολιασμό της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Μίλησαν παλιοί και καινούργιοι συντελεστές και συνεργάτες της εφημερίδας για τη δουλειά τους και πόσο τους χαροποιεί η δυνατότητα να μπορούν να την δουν τυπωμένη στο χαρτί, ειδικά στις μέρες μας. Με αυτή την ομιλία έκλεισε και το επίσημο πρόγραμμα του φεστιβάλ και, αφού βοηθήσαμε όλοι τους καλλιτέχνες να μαζέψουν τα πράγματά τους, κατευθυνθήκαμε προς τα σκαλάκια του Αγίου Μάρκου για το πάρτυ της λήξης, με πολύ μπύρα και πολύ ABBA.

Το αντίο ήταν “sparkly” και γλυκό, κυρίως επειδή γνώρισα τόσο όμορφους και ταλαντούχους ανθρώπους. Φωτογραφία: Μαρία Βαλτζάκη

Μπορεί να είμαι Κρητικιά, αλλά η σχέση μου με την Κρήτη δεν είναι πολύ έντονη τα τελευταία χρόνια, αν και μεγάλωσα εκεί. Το Chaniartoon και οι τρεις μέρες μου στα Χανιά με έκαναν να δω αυτό το νησί πολύ διαφορετικά. Με έκαναν να δω τα comics με το πάθος και την ματιά των καλλιτεχνών τους και μου γνώρισαν ζεστούς και τρομερά φιλόξενους ανθρώπους. Στα όνειρα και τους στόχους που μου εκμυστηρεύτηκαν ο Μάριος και η Κατερίνα, έχω να τους ευχηθώ καλή επιτυχία – αν και δεν θα την χρειαστούν. Γιατί είναι πολύ ελπιδοφόρο και, δυστυχώς, σπάνιο να βλέπεις μία τόσο οργανωμένη προσπάθεια που στο κέντρο της έχει τους καλλιτέχνες. Ραντεβού, λοιπόν, του χρόνου τον Σεπτέμβριο – με σίγουρα περισσότερη ανάγνωση comics στο βιογραφικό μου.

Υ.Γ. Θέλω να ευχαριστήσω τον Γιάννη, την Κατερίνα, τον Μάριο, την Εύα, την Ελένη, τη Μαρία, τον Ντάνιελ, τον Δημήτρη, τον Σταύρο, τον Νίκο – και πολλούς ακόμα (δεν θυμάμαι όλα τα ονόματα και ζητώ συγγνώμη), για τη φιλοξενία, το γέλιο, το ταλέντο, τα σχέδια και το κρασί. Εις το επανιδείν!