«Ιφιγένειες» του Γκλουκ: Μεγάλη διάκριση για την νέα συμπαραγωγή της ΕΛΣ στα International Opera Awards

Η πολυαναμενόμενη διεθνής συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Φεστιβάλ του Αιξ αν Προβάνς και την Εθνική Όπερα του Παρισιού τιμήθηκε με το βραβείο «Καλύτερη νέα παραγωγή της χρονιάς» στα International Opera Awards 2024.

Οι δύο διάσημες όπερες του Γκλουκ πάνω στον αρχαιοελληνικό μύθο της Ιφιγένειας –η Ιφιγένεια εν Αυλίδι και η Ιφιγένεια εν Ταύροις– παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε μία ενιαία παράσταση, σε σκηνοθεσία και σκηνικά του κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη Ντμίτρι Τσερνιακόφ και μουσική διεύθυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Γκλουκ Μίχαελ Χόφστεττερ.

Η πολυαναμενόμενη διεθνής συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζεται στις 10, 13, 16, 19, 22, 27 και 30 Οκτωβρίου 2024 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο ΚΠΙΣΝ. Τον ρόλο της Ιφιγένειας και στις δύο όπερες ερμηνεύει η σπουδαία Αμερικανίδα σοπράνο Κορίν Γουίντερς, η οποία έλαβε διθυραμβικές κριτικές από τα μεγαλύτερα διεθνή ΜΜΕ. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Η παράσταση, «που ακολουθεί τα ίχνη του αίματος, μέσα από το αποτύπωμα του πολέμου, τον φόρο σε νεκρούς, το βαθύ τραύμα, τον ακρωτηριασμό της σάρκας και το ξέσκισμα της ψυχής» (Le Monde), έκανε την εξαιρετικά επιτυχημένη πρεμιέρα της τον περασμένο Ιούλιο στο Φεστιβάλ του Αιξ αν Προβάνς στη νότια Γαλλία, ενθουσιάζοντας το κοινό, που την επιβράβευσε με ένα παρατεταμένο standing ovation. Σύμφωνα με την κριτική των New York Times, «η βαθιά μελαγχολική παραγωγή του Τσερνιακόφ αναδεικνύει τη νηφαλιότητα της μουσικής του Γκλουκ […] προάγοντας έναν ζοφερό αναστοχασμό πάνω στο μούδιασμα που προκαλεί η ατέρμονη σύγκρουση». Ο διεθνής αντίκτυπος και η θετική υποδοχή της παραγωγής επιβεβαιώθηκαν το βράδυ της 2ας Οκτωβρίου 2024 στο Μόναχο, όπου οι Ιφιγένειες του Τσερνιακόφ κέρδισαν το υψηλού κύρους βραβείο για την «Καλύτερη νέα παραγωγή της χρονιάς» στα International Opera Awards 2024.

Επιπλέον, στα International Opera Awards 2024, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) τιμήθηκε με το κορυφαίο βραβείο «Philanthropy» για την πολυετή στήριξή του στη διεθνή εξωστρέφεια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Μαζί με τη νέα διετή δωρεά των 11.000.000 ευρώ, οι δωρεές του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) προς την ΕΛΣ έως το 2026 θα έχουν αγγίξει τα 39.000.000 ευρώ, παράλληλα με τη δημιουργία των νέων της εγκαταστάσεων στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).

Ο μεγάλος οραματιστής συνθέτης του 18ου αιώνα Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ συνέθεσε τις δύο σπουδαίες όπερες πάνω στην κατάρα του Οίκου των Ατρειδών, μελοποιώντας γαλλικά κείμενα του 18ου αιώνα που βασίζονται στις ομώνυμες τραγωδίες του Ευριπίδη. Στο νέο του φιλόδοξο εγχείρημα ο Ντμίτρι Τσερνιακόφ παρουσιάζει μαζί τις δύο όπερες για την κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, μέσα στον κύκλο της ατελείωτης βίας του Τρωικού Πολέμου. Και το ερώτημα που θέτει είναι: «Πώς μπορεί η Ιφιγένεια στην Αυλίδα να είναι το θύμα και μερικά χρόνια αργότερα το ίδιο πρόσωπο να γίνεται ο δήμιος στην Ταυρίδα;». Οι απαντήσεις αναζητούνται στην οικογενειακή εστία που στοιχειώνεται από τους νεκρούς της, μέσα από μια αδυσώπητα εξελισσόμενη διαδικασία απανθρωποποίησης, παρόμοια με αυτή που ο κόσμος ζει σήμερα. Για να εικονογραφήσει την τραγική μοίρα των Ατρειδών που έχει καταστήσει την οικεία βία ένα παγκόσμιο βίωμα, ο Τσερνιακόφ δημιούργησε επί σκηνής ένα άχρονο σπίτι – ένα κουφάρι που άλλοτε μοιάζει αδιαφανές και άλλοτε απολύτως διάφανο.

Στην όπερα «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» η θεά Άρτεμη απαιτεί τη θυσία της Ιφιγένειας, της κόρης του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα, προκειμένου οι άνεμοι να γίνουν ούριοι και ο ελληνικός στόλος να μπορέσει να ξεκινήσει το ταξίδι του για την Τροία.

Ο Ντμίτρι Τσερνιακόφ στις πρόβες των Ιφιγενειών στην ΕΛΣ – φωτό Α. Σιμόπουλος

Στην όπερα «Ιφιγένεια εν Ταύροις» –σχεδόν είκοσι χρόνια μετά– η Ιφιγένεια βλέπει σε εφιάλτη τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα να δολοφονεί τον Αγαμέμνονα και την ίδια να σκοτώνει τον αδελφό της Ορέστη. Όταν καταφθάνει ο βασιλιάς των Σκυθών Θόας, θορυβημένος από τον χρησμό που του είχε προφητεύσει ότι ένας ξένος θα προκαλούσε τον θάνατό του, διατάζει να θανατώνεται όποιος ξένος φτάνει στην Ταυρίδα.

Η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» (1774) και η «Ιφιγένεια εν Ταύροις» (1779) ανέδειξαν τον Γκλουκ ως «μεταρρυθμιστή» της όπερας και θεωρούνται δύο από τις κορυφαίες όπερες του κλασικισμού. Ο συνθέτης εισήγαγε ένα νέο, δραματικό ύφος στο οποίο το κείμενο και η εκφορά του αποκτούν κυρίαρχη σημασία. Αναβαθμισμένος είναι ο ρόλος της ορχήστρας, η οποία δεν αρκείται στη συνοδεία των φωνών, αλλά φωτίζει το περιεχόμενο του λόγου, υπογραμμίζοντας τα συναισθήματα των βασικών χαρακτήρων. Τα δύο έργα στηρίζονται σε γαλλικά κείμενα του 18ου αιώνα: η Ιφιγένεια εν Αυλίδι σε έργο του Ρακίνα και η Ιφιγένεια εν Ταύροις σε τραγωδία του Κλωντ Γκυμόν ντε λα Τους.

Στον ρόλο του Αγαμέμνονα ντεμπουτάρει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος. Την Κλυταιμνήστρα ερμηνεύει η σπουδαία Γαλλίδα υψίφωνος Βερονίκ Ζανς, η οποία θεωρείται μια από τις κορυφαίες ερμηνεύτριες του Μότσαρτ και του γαλλικού ρεπερτορίου. Τον ρόλο του Ορέστη θα ερμηνεύσει για πρώτη φορά ο διακεκριμένος βαρύτονος της ΕΛΣ Διονύσης Σούρμπης. Τον ρόλο του Θόα ερμηνεύει ο Γάλλος βαρύτονος Αλεξάντρ Ντυαμέλ, ο οποίος έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και ταλαντούχους τραγουδιστές της γενιάς του. Στον ρόλο του Πυλάδη ο διεθνώς αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος Γάλλος τενόρος Στανισλάς ντε Μπαρμπεράκ. Ο Άγγλος τενόρος Άντονυ Γκρέγκορι, που έχει διακριθεί για το μοναδικό του ηχόχρωμα, τη σκηνική παρουσία και τη μουσικότητά του, κρατάει τον ρόλο του Αχιλλέα.

Το εξαιρετικό καστ συμπληρώνουν καταξιωμένοι και ανερχόμενοι τραγουδιστές της όπερας, οι Πέτρος Μαγουλάς, Μαρία Μητσοπούλου, Νικόλας Ντούρος, Γιώργος Παπαδημητρίου, Σούλα Παρασίδη.

Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.