Οι “εΣερευνητές” του Πάνου Καμπύλη είναι μια βουτιά στο μέσα μας

Γνώρισα τον Πάνο Καμπύλη πριν κάποια χρόνια όταν ακόμη μοίραζε τη μέρα του μεταξύ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του τμήματος Fine Arts & New Media στον ΑΚΤΟ Art &Design College, ενώ όσο χρόνο του περίσσευε μίλαγε αχόρταγα για βιβλία, θέατρο, σινεμά, κόμικς και γενικώς για τέχνη σε κάθε της μορφή. Γούσταρε από τότε, όντας ακόμη φοιτητής, να γίνει ζωγράφος αλλά έκανε πάντα πλάκα με τους μεγάλους ζωγράφους που αναγνωρίστηκαν μετά θάνατον. Ήταν από εκείνους τους τύπους που ξεχειλίζουν ευφυΐα και ταλέντο, στοιχεία που περισσότερο αναγνωρίζουν οι άλλοι σε εκείνους παρά οι ίδιοι. Οι δρόμοι μας χωρίστηκαν στο μεταξύ, αλλά εγώ δεν θα ξεχνούσα ποτέ το πάθος του για τη ζωγραφική που συχνά ανέφερε ως κομμάτι του εαυτού του, την αγάπη του για τους κλασικούς Ρέμπραντ και Γκόγια ή για τον πιο σύγχρονο Ρούπρεχτ φον Κάουφμαν που έμελλε να επηρεάσουν βαθιά την τέχνη του. Μαζί με τον Αχιλλέα Πιστώνη, τον καθηγητή του στη σχολή, φυσικά.

Πάνος Καμπύλης

Αργότερα, το 2021, στις δυστοπικές εκείνες εποχές της καραντίνας ο Πάνος έκανε το πρώτο βήμα στην εξωστρέφεια της τέχνης του στήνοντας την πρώτη του ατομική έκθεση ζωγραφικής, με τίτλο «Here’s to a Brave New World», μαζί με έναν ακόμη νέο καλλιτέχνη και συμφοιτητή του στη σχολή, τον Γιώργο Παπασταθόπουλο. Οι συνθήκες τότε δεν ήταν και οι ιδανικότερες όπως μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί και η τέχνη δεν είχε τον χώρο να ανθίσει όπως της πρέπει.

Πέρασαν 3 χρόνια από τότε. Στο μεταξύ ο Πάνος Καμπύλης εξέλιξε αισθητικά τη ζωγραφική του με σαφείς επιρροές από τις ταινίες φαντασίας μέχρι τα εικονογραφικά ταξίδια του Κόρτο Μαλτέσε. Και πιο διαμορφωμένα πλέον, μάς προσκαλεί στο νέο του εγχείρημα, μία νέα έκθεση που φιλοξενείται στο Κέντρο Τεχνών Μετς και τιτλοφορείται «εΣερευνητές». Παρακινούμενη από τον ίδιο τον τίτλο που σου μαρτυρά το ενδιαφέρον μπλέξιμο της εξερεύνησης του ‘έσω’, βρέθηκα στα εγκαίνια της έκθεσης και συνάντησα τον καλλιτέχνη -πια- Πάνο στο φυσικό του περιβάλλον. Ανάμεσα στα έργα του.

«Χαίρομαι που ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να δει τα έργα μου και όσα έχω στο μυαλό μου. Γνωρίζω και μαθαίνω συνεχώς νέα πράγματα και ανθρώπους και χαίρομαι που μου επικοινωνούν οπτικές για τα έργα μου, που εγώ μπορεί να μην είχα σκεφτεί», μου είπε λίγες μέρες αργότερα, φανερά χαρούμενος για τα την πορεία της έκθεσης μέχρι και σήμερα, στην οποία ο ίδιος βρίσκεται πάντα εκεί (και μέχρι τις 19 Οκτωβρίου, δηλαδή, που διαρκεί η έκθεση θα τον πετύχετε εκεί σίγουρα).

Δεν γινόταν να μη ρωτήσω πώς προέκυψε η ιδέα για μια έκθεση με τίτλο «εΣερευνητές» και ποια είναι εκείνα τα θέματα που απασχολούν περισσότερο στα έργα που συνθέτουν την έκθεση. Μου απάντησε τότε πως ήρθε σε επικοινωνία με το Κέντρο Τεχνών Μετς και την επιμελήτρια Νιόβη Κρητικού για μια πιθανή συνεργασία σε ατομική έκθεση. «Το θέμα που επέλεξα ήταν η εσωτερική εξερεύνηση του εαυτού και οι διαφορετικές ψυχικές καταστάσεις που μπορεί να βρεθεί ο καθένας μας». Και κάπως έτσι προέκυψε και ο τίτλος, «η εξερεύνηση του έσω», όπως σωστά είχα καταλάβει. «Κάθε έργο κάπως αντικατοπτρίζει έναν διαφορετικό ψυχισμό, μια ξεχωριστή συνθήκη. Θλίψη, πόνος, θυμός, άγχος, μοναξιά, self hate, εξουθένωση, αγανάκτηση, τύχη, χαρά και άλλα. Πράγματα, δηλαδή, πανανθρώπινα», μου εξήγησε.

Η παρατήρηση του σύγχρονου κόσμου, προσωπικά του βιώματα και εμπειρίες και συζητήσεις έδωσαν τότε το έναυσμα για τη δημιουργία των έργων που θα συνέθεταν την έκθεση και θα ικανοποιούσαν ταυτόχρονα και μια προσωπική ανάγκη του ίδιου του Πάνου για εσωτερική εξερεύνηση. «Ο περισσότερος κόσμος αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα με τεράστιο αντίκτυπο πάνω του και σωματικά και ψυχικά, ενώ πολλά προβλήματα προέρχονται από θέματα πυρήνα που δεν έχουν επιλυθεί. Ειδικά οι μικρότερες ηλικίες δυσκολεύονται ψυχολογικά όλο και περισσότερο και πιέζονται. Αυτή είναι μια κατάσταση που και εγώ έχω βιώσει και συνεχίζω και βιώνω, οπότε κάπως ήθελα να το αποτυπώσω και να το επικοινωνήσω στο κοινό. Δεν είναι ένα πρωτότυπο θέμα, καθώς ο ανθρώπινος ψυχισμός αποτελεί βασικό αντικείμενο μελέτης στον καλλιτεχνικό χώρο, αλλά θεωρώ πως γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αξίζει να παρουσιάζεται με διαφορετικές οπτικές γιατί παίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου καθημερινά».

Η πλειοψηφία των έργων δημιουργήθηκε σε ένα διάστημα 1-1.5 χρόνου, όπως μου αποκάλυψε. Θέλησα τότε να μάθω περισσότερα για τις διαφορετικές μορφές που πρόσεξα να βρίσκονται στο επίκεντρο των περισσότερων έργων αυτής της σειράς και αν επιδιώκει το αυτοβιογραφικό στοιχείο να υποβόσκει με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο στην τέχνη του. «Οι μορφές είναι πάντα κυρίαρχο στοιχείο στα έργα μου καθώς μου αρέσει η ζωγραφική με κέντρο της τον άνθρωπο. Τώρα από εκεί και πέρα σε κάποια έργα η αναπαράσταση είναι άμεσος αντικατοπτρισμός του εαυτού μου και σε κάποια πιο έμμεση, μέσω τρίτων προσώπων. Η συγκεκριμένη σειρά έργων ήθελα να είναι τόσο προσωπική όσο και αφηγηματική γι’ αυτό και θα έλεγα ότι ήθελα να φαίνεται αυτή η σύνδεση στα έργα μου». 

Τα έργα του είχαν επιπλέον και μια ονειρική διάθεση καθώς και ένα πιο σουρεαλιστικό ύφος, συνδυάζοντας έντονα το εξπρεσιονιστικό στοιχείο. Ο ίδιος μου είπε τότε πως ήταν εξαρχής η ιδέα του αυτή, να αντλήσει στοιχεία από τα κόμικς και τον κινηματογράφο που αγαπά ιδιαίτερα και απολαμβάνει να εμπνέεται, αναδεικνύοντας και μέσα από τη ζωγραφική του την βαθύτερη και προσωπική σύνδεση που έχει και με αυτές τις διαφορετικές μορφές τέχνης. Η επιλογή της χρωματικής παλέτας και η όλη ατμόσφαιρα των έργων πέτυχε ακριβώς αυτή τη διάθεση, προσκαλώντας μας σε ένα συνεχές παιχνίδι μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. «Προσπαθώ να συνδυάζω τις επιρροές μου με τις προσλαμβάνουσες που έχω από το περιβάλλον μου αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Έτσι φαντάζομαι και τις φιγούρες στα έργα μου ως χαρακτήρες και αντι-ήρωες σε κάποια ιστορία της οποίας την αφήγηση απεικονίζω σε καμβά, χαρτί ή ό,τι άλλο μέσο με εμπνεύσει».

Στη συνέχεια μιλήσαμε για τα δύο επίπεδα παρατήρησης των έργων. Σε ορισμένα έργα, ο θεατής παραμένει αποστασιοποιημένος, σαν να παρακολουθεί από μακριά μια σκηνή. Σε άλλα έργα, ο θεατής γίνεται αναπόσπαστο μέρος της σύνθεσης, καλούμενος να μπει ενεργά στον κόσμο του καλλιτέχνη. Ορισμένες μορφές δίνουν την αίσθηση πως μάς κοιτούν ευθεία μέσα στα μάτια, απαιτώντας τη δική μας αντίδραση και θέση, ενώ άλλες αποκαλύπτονται σαν να τις κοιτάμε κρυφά, μέσα από την «κλειδαρότρυπα», φωτίζοντας πιο προσωπικές και κρυφές πτυχές του δημιουργού. «Δεν είναι κάτι που θεωρώ ότι κάνω ηθελημένα. Κάπως γίνεται ασυναίσθητα όταν δημιουργώ τα έργα. Αλλά παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον γιατί ο άνθρωπος που έρχεται να δει την έκθεση με κάποια έργα συνδέεται περισσότερο ως αποτέλεσμα της άμεσης πρόσκλησης των μορφών και των βλεμμάτων και με άλλα κρατάει μια απόσταση παρατηρώντας πιο συνολικά την εικόνα, διατηρώντας μια ασφαλή συνθήκη για τον ίδιο ενώ παρακολουθεί την αφήγηση. Έτσι επιτυγχάνεται μια εναλλαγή ρόλων του θεατή από απλός παρατηρητής σε πρωταγωνιστή και το αντίστροφο» μου εξήγησε ο ίδιος περισσότερο.

Με ενδιέφερε τότε να μάθω τι άλλο επιζητά να εκφράζει γενικότερα μέσω της τέχνης του, ποια είναι εκείνα τα θέματα που τον παρακινούν περισσότερο να τα εκφράσει εικαστικά. «Ο άνθρωπος, ο πυρήνας του, ο χαρακτήρας του, πώς ο καθένας αντιμετωπίζει τις καταστάσεις που του εμφανίζονται», είναι όσα τον απασχολούν γενικότερα. Θεωρεί πως υπάρχουν «κόκκινες γραμμές» στην τέχνη; Όχι, μου απάντησε. «Κάθε άτομο εκφράζεται διαφορετικά και παρουσιάζει την οπτική του. Πάνω σε αυτό άλλωστε κρίνει και κρίνεται».

Ο Πάνος παραμένει προσγειωμένος κι έτσι όταν τον ρωτάω αν η απομυθοποίηση του σύγχρονου κόσμου μας είναι ανάμεσα στις προθέσεις του μέσω της ζωγραφικής, η απάντηση που μου δίνει είναι επίσης γειωμένη. «Η απομυθοποίηση περισσότερο έρχεται μέσω της ζωγραφικής μου ως άμεση έκφραση παρά ως κάτι που είναι εξ’ αρχής το ζητούμενο. Άλλωστε όλοι είμαστε ‘προϊόντα’ της εποχής μας». Και παραμένει προσγειωμένος όταν για μια ακόμη φορά θα πιάσουμε το θέμα της καθημερινότητας – για την ακρίβεια της επιβίωσης ενός καλλιτέχνη στην Ελλάδα του σήμερα. Μου μίλησε για την ακρίβεια που δεν αφήνει ανεπηρέαστη τη δημιουργία, για τους ρυθμούς ζωής και την εντατικοποίηση της εργασίας που αφήνουν όλο και λιγότερο ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθεί κάποιος με αυτό που αγαπά. Τα έσοδα, φυσικά, από την τέχνη που δεν επιτρέπουν μια αξιοπρεπή επιβίωση και η ανάγκη για παράλληλη εργασία, συχνά σε τεχνοκρατικούς κλάδους που «σκοτώνουν» την έμπνευση. Αυτό το τελευταίο το σχολίασα εγώ. «Θέλει πάρα πολύ μεγάλη υπομονή, επιμονή, θυσίες αλλά και σκληρή δουλειά για να καταφέρεις κάτι και χωρίς κανείς να σου εγγυάται το αποτέλεσμα», είπε κλείνοντας.

Μη χάσετε πραγματικά να κάνετε μια βόλτα από το Κέντρο Τεχνών Μετς και την έκθεση «εΣερευνητές» του Πάνου Καμπύλη. Και ετοιμαστείτε γι’ αυτό το προσωπικό ταξίδι «προς τα μέσα», μέσα από μια ταυτόχρονη πορεία σε φανταστικούς, μακρινούς και ξένους τόπους, οι οποίοι ανήκουν σε άλλες εποχές. Κάθε έργο κι ένα βήμα προς τη συνειδητοποίηση, όχι μόνο για τον ίδιο τον καλλιτέχνη αλλά και για εμάς.