Ο Βαγγέλης Αυγουλάς γεννήθηκε ολικά τυφλός αλλά «βλέπει» φτιάχνοντας εικόνες με τις υπόλοιπες αισθήσεις του

Υπάρχουν άνθρωποι που αποτελούν πηγή έμπνευσης και δύναμης για όλους μας. Ο Βαγγέλης Αυγουλάς είναι δικηγόρος και άνθρωπος που μάχεται ενεργά για την προσβασιμότητα και τα δικαιώματα των αναπήρων και έχει γεννηθεί ολικά τυφλός.  Τον Νοέμβριο του 2021 έγινε ο πρώτος στην ιστορία ανάπηρος δικηγόρος που εξελέγη στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Το βιογραφικό του είναι πολύ μεγάλο για να το συνοψίσω εδώ με λίγες προτάσεις. Τον ευχαριστώ για τη συνέντευξη που ακολουθεί και θα πω ότι είναι μάλλον η πιο ενδιαφέρουσα της δημοσιογραφικής μου καριέρας.

Κατ’ αρχήν σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια για την εκδήλωσή μας. Το Δείπνο στο Σκοτάδι αποτελεί ένα διαδραστικό, πολύ όμορφο ταξίδι στον κόσμο των αισθήσεων, μία μοναδική βιωματική εμπειρία που θα μείνει πραγματικά αξέχαστη σε όσους θα έχουν την ευκαιρία να παραβρεθούν. Ξυπνά κι οξύνει τις υπόλοιπες αισθήσεις, πλην της οράσεως, ενώ βοηθά επίσης τον κόσμο να ευαισθητοποιηθεί και να κατανοήσει καλύτερα την κατάσταση και την καθημερινότητα μιας μεγάλης ομάδας συνανθρώπων μας. Σημειώνεται ότι, οι σερβιτόροι που καθοδηγούν και σερβίρουν τους συμμετέχοντες είναι ειδικά εκπαιδευμένοι τυφλοί και βλέποντες εθελοντές. Οι παρευρισκόμενοι, καλούνται να δειπνήσουν στο απόλυτο σκοτάδι αφήνοντας για λίγο στην άκρη την όραση τους. Μέχρι σήμερα, τη διοργάνωση έχουν απολαύσει πάνω από 3.500 άτομα σε 20 δείπνα ανά την Ελλάδα!

Ως προς το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, επειδή δεν θέλω να μηδενίζω τις προσπάθειες που γίνονται, επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι η Ελλάδα διαθέτει, πλέον, αναθεωρημένη Εθνική Στρατηγική για τα ΑμεΑ έως το 2030, ενώ, και στον ιδιωτικό τομέα, κατ’ απαίτηση της νομοθεσίας, γίνονται βήματα για τη συμπερίληψη και προσβασιμότητα. Παρ’ όλα αυτά, καθημερινά, τα ανάπηρα άτομα εξακολουθούμε να βιώνουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό από κάθε πλευρά της συλλογικής ζωής του τόπου. Το ποσοστό ανεργίας των ΑμεΑ στην Ελλάδα είναι τρομακτικό, απουσιάζουν τα εξειδικευμένα προγράμματα ψηφιακής κατάρτισης, στην Ειδική Εκπαίδευση υπάρχει έλλειψη προσωπικού, εξειδικευμένου εξοπλισμού και χρηματοδότησης, ενώ μεγάλο ποσοστό των ΑμεΑ και των οικογενειών τους ζουν σήμερα στο όριο της φτώχειας. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, να χτίσουμε την αλυσίδα προσβασιμότητας, δηλαδή κάθε καλό βήμα που γίνεται θα πρέπει να συνδέεται με το προηγούμενο και με το επόμενο για να μην αποτελεί πυροτέχνημα. Επίσης, θα πρέπει να θεσπιστούν ουσιαστικά μέτρα στήριξης που θα αντιμετωπίζουν το επιπρόσθετο -λόγω αναπηρίας- κόστος διαβίωσης.

Από μικρό παιδί θυμάμαι τις σχολικές χρονιές να μην ξεκινούν την ίδια μέρα για μένα, συγκριτικά με τους μη ανάπηρους συμμαθητές μου. Θυμάμαι να διεκδικώ τα βιβλία μου σε προσβάσιμη μορφή και τον τεχνολογικό εξοπλισμό που χρειαζόμουν για να μην αποκλείομαι από την εκπαιδευτική διαδικασία. Μεγαλώνοντας θυμάμαι να διεκδικώ ισότιμη αντιμετώπιση και όχι στείρα χάδια κατανόησης και συμπαράστασης.

Κάπου εκεί κατάλαβα ότι οι διεκδικήσεις αυτές δεν θα πρέπει να είναι ατομικές αλλά θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα συλλογικό πλαίσιο προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι ξεκίνησα να υπηρετώ το αναπηρικό κίνημα από 18 ετών και, παράλληλα, αποφάσισα να σπουδάσω την κατ’ εξοχήν Επιστήμη διαφύλαξης και προαγωγής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη Νομική. Τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια, επίσης,  δουλεύω συστηματικά για την εξάλειψη των στερεοτύπων προσεγγίζοντας τις νέες γενιές. Τα παιδιά είναι διαχρονικά η ελπίδα μας για έναν καλύτερο κόσμο, πιο συμπεριληπτικό και πιο προσβάσιμο. Γι’ αυτό και με άδεια του Υπουργείου Παιδείας ανάπηρα άτομα υλοποιούμε αφιλοκερδώς εκπαιδευτικά προγράμματα εξοικείωσης με την αναπηρία στα σχολεία όλης της χώρας.

Το 2018 ίδρυσα την ΑΜΚΕ “Με Άλλα Μάτια” με όραμα την εξάλειψη της υποεκπροσώπησης των ανάπηρων ατόμων στη δημόσια σφαίρα. Οι αξονες δράσης της περιλαμβάνουν: Κατάρτιση Στρατηγικών Συμπερίληψης, παροχή Συμβουλευτικής Προσβασιμότητας, Ενδυνάμωση κοινωνικών ομάδων που βιώνουν συνθήκες αποκλεισμού, Υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων συμπερίληψης, Αξιολόγηση προσβασιμότητας, Συμπεριληπτικές πολιτιστικές δράσεις, καμπάνιες ενημέρωσης και τη λειτουργία του προσβάσιμου portal meallamatia.gr. Τα τελευταία χρόνια έχουμε υλοποιήσει περισσότερα από 775 εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με τη συμπερίληψη, την αναπηρία και την προσβασιμότητα σε 47.000 μαθητές/-τριες, 4.000 εκπαιδευτικούς και 12.700 εργαζόμενους/-ες. Η καμπάνια μας #SpeakUp, με βίντεο από την καθημερινότητα ανάπηρων ατόμων συγκεντρώνει πάνω από 17,5 εκατομμύρια προβολές. Αντιμετώπιζα και αντιμετωπίζω δυσκολίες, τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Μεγαλώνω και δραστηριοποιούμαι σε ένα περιβάλλον που το νιώθω αφιλόξενο και γεμάτο εμπόδια από κάθε άποψη. Νιώθω, όμως, ότι δεν πρέπει να τα παρατήσω. Το χρωστάω στα ανάπηρα άτομα που η φωνή τους δεν μπορεί να ακουστεί δυνατά, ξεπερνώντας τα κλειστά τείχη στα οποία εγκλωβίζονται.

Βαγγέλης Αυγουλάς

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο παραδοσιακός τρόπος γραφής και ανάγνωσης των τυφλών είναι η ανάγλυφη μορφή Braille. Παρ’ όλα αυτά δεν την συναντάμε ούτε στις τιμές και στις ημερομηνίες λήξης των προϊόντων ούτε στα συστατικά ούτε στις παρενέργειες των φαρμάκων, όπου αναγράφεται ανάγλυφα μόνο το όνομα και η ποσότητα. Λείπουν χρήσιμες πληροφορίες και έτσι υπάρχει μία αυξημένη επικινδυνότητα.

Ακόμα τα άτομα με προβλήματα όρασης είμαστε εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες. Έχουμε ένα πρόγραμμα ανάγνωσης που ό,τι δείχνει η οθόνη το ακούμε είτε στα κινητά μας είτε στον υπολογιστή μας φωνητικά. Επομένως θα μπορούσαν πολλές πληροφορίες να προσφέρονται μέσω ενός QR code, ώστε να το σκανάρουμε και να ενημερωνόμαστε φωνητικά. Γιατί ο κόσμος στις επαγγελματικές του κάρτες ή σ’ ένα διαφημιστικό φυλλάδιο δεν βάζει το QR έτσι ώστε να έχουμε και εμείς πρόσβαση; Ακόμα, ενώ είναι υποχρεωτικό εδώ και κάποια χρόνια, οι καφετέριες και τα εστιατόρια να έχουν καταλόγους στην γραφή των τυφλών, δεν το έχουν εφαρμόσει όλοι. Έτσι δεν μπορώ και εγώ ισότιμα να πάω και να ξέρω τις επιλογές που έχω, πόσο κοστίζουν και τι μπορώ να διαλέξω για να παραγγείλω σ’ ένα κατάστημα εστίασης.

Ακόμα υπάρχουν στερεότυπα, τα οποία αναπαράγει η κοινωνία. Όταν κάποιος συναντά ένα ανάπηρο άτομο, το πρώτο πράγμα που του έρχεται στο νου είναι το τι δεν μπορεί να κάνει αυτός ο άνθρωπος εξαιτίας της αναπηρίας, ενώ αν υπήρχε η εξοικείωση θα είχαμε την αντίθετη σκέψη γιατί θα είχαμε την αντίθεση εικόνα, το τι μπορεί να κάνει παρά την όποια βλάβη. Τα στερεότυπα αυτά αναπαράγονται ακόμα στο ότι χρησιμοποιούνται μειωτικοί χαρακτηρισμοί βγαλμένοι μέσα από τη ζωή των αναπήρων, όπως για παράδειγμα αν τσακωθούμε στο δρόμο θα πούμε “στραβός είσαι, δεν βλέπεις που πας;” ή “κουφός είσαι, δεν ακούς τι σου λέω τόση ώρα;”. Ακόμα και στον πολιτικό δημόσιο λόγο μιλάνε για αυτιστικά κόμματα καμιά φορά. Έτσι λοιπόν χρησιμοποιείται μία κατάσταση ζωής που είναι η αναπηρία σαν μειωτικός χαρακτηρισμός και αυτό δεν παράγει καθόλου παιδεία και κοινωνική μόρφωση.

Είμαι ολικά τυφλός. Έχω γεννηθεί με συγγενή μικροανοφθαλμία, δηλαδή, δεν κατασκευάστηκαν ποτέ -και έτσι δε δουλεύουν- τα μάτια μου στον οργανισμό! Φτιάχνω εικόνες με όλες τις άλλες αισθήσεις! Για μένα βλέπω, σημαίνει ακούω, αγγίζω, γεύομαι ή μυρίζω κάτι. Παρακολουθώ διεθνώς τις ιατρικές εξελίξεις, ωστόσο για τη δική μου περίπτωση δεν προβλέπεται, προς το παρόν, κάποια θεραπεία. Μη φανταστείτε, όμως, ότι ξυπνάω κάθε μέρα στεναχωρημένος που δεν βλέπω. Με στεναχωρεί, σίγουρα, το ότι δεν μπορώ να οδηγήσω αυτοκίνητο για να έχω ακόμα περισσότερες δραστηριότητες, αλλά, κατά τα άλλα, το έχω συνηθίσει και σε μεγάλο βαθμό -ως εμπόδιο- το έχω ξεπεράσει.

Εδώ και 36 χρόνια, δεν έχω δει ποτέ τίποτα. Ούτε το φως, ούτε ένα ηλιοβασίλεμα, ούτε τα πρόσωπα των αγαπημένων μου, ούτε τα χρώματα, ούτε τον εαυτό μου στον καθρέφτη! Αλλά δε με νοιάζει αυτό. Το συνήθισα. Και «βλέπω» με το δικό μου τρόπο. Βλέπω και μέσα από τις περιγραφές των γονιών μου, των αδερφών μου, των συνεργατών μου, των φίλων μου και των χιλιάδων παιδιών που έχω συναντήσει τόσα χρόνια στα σχολεία ανά την Ελλάδα και έχουμε συζητήσει πολύ για το μότο ζωής μου, το «Με Άλλα Μάτια»! Έτσι λοιπόν, μάζεψα 36 χρόνια χιλιάδες περιγραφές, τις διασταύρωσα, τις φίλτραρα και τις προσάρμοσα λίγο στα γούστα μου! Να, λοιπόν, ενδεικτικά, μερικές δικές μου εικόνες:

Πράσινο: Το αγουρέλαιο που βγάζεις όταν βάζεις τις ελιές στο λιοτρίβι τον Οκτώβρη.

Γαλάζιο: Ένα μωράκι που κοιμάται γαληνεμένο στην αγκαλιά της μητέρας του.

Κόκκινο: Όχι απλά το καρπούζι, αλλά μια φέτα καρπούζι που δαγκώνει το κατακαλόκαιρο ένα έφηβο αγόρι, σαν μικρό διάλειμμα από το ξέγνοιαστο παιχνίδι του και γεμίζει ολόκληρος ζουμιά!

Κόκκινη κι η ντομάτα. Αυτές που μας έστελναν απ’ την Κρήτη μας, πριν αρχίσουν να μαθαίνουν τις ορμόνες, τότε που είχαν άρωμα, και τις άγγιζες, στρογγυλές, σκληρές, τις δάγκωνες, κι αυτές ζουμερές και… κόκκινες! Θυμάσαι;

Κόκκινο είναι και το αίμα, όμως βαθύ κόκκινο, σαν αυτό που έχει ένα δυνατό καλό κρασί Βουργουνδίας. Λένε ότι το κόκκινο είναι το χρώμα του πάθους. ίσως γι αυτό φαντάζομαι μια μελαχρινή όμορφη Λατίνα –σαν εκείνη που είχα γνωρίσει σε ένα Erasmus στο Παρίσι-, να χορεύει ταγκό φορώντας ένα κατακόκκινο φόρεμα από μετάξι και το κορμί της να καίει τον παρτενέρ της. κόκκινο σαν την κόλαση, απαλό το μετάξι, καθόλου απαλό το κόκκινο… λένε σαν τη φωτιά, όμως καταλήγω ότι η φωτιά δεν είναι τελικά κόκκινη. Ίσως τελικά το κόκκινο, να σημαίνει απλά ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ!

Διάφανο: Όταν η θάλασσα είναι ολοκάθαρη και λάδι και μπαίνοντας μέσα της καθρεφτίζεσαι στον βυθό της και διακρίνεις ακόμη και τον κόκκο της άμμου κάτω.

Κίτρινο: Λεμόνι, καναρίνι, μπανάνα, γκρέιπφρουτ. Μείγματα από γεύση και ακοή. Ή απλά η αίσθηση της ζεστασιάς και το μειδίαμα που σου βγαίνουν όταν αγγίζεις βελούδο.

Άσπρο: Οι γνωρίζοντες λένε πως τα τρία χρώματα, κόκκινο πράσινο και μπλε, σε ίσες ποσότητες δίνουν λευκό. Όμως εγώ, θα σου έλεγα πως το λευκό είναι κάτι παχύρευστο και αδιάφανο σαν το γάλα, όμορφο, αλλά δεν μπορείς να δεις ανάμεσά του. Γλυκό σαν τη ζάχαρη, γλύψε τα χείλη σου, εκεί κολλάει και σ’ αρέσει… παιχνιδιάρικο σαν το αλεύρι αν σ’ αρέσει να το πιάνεις στα δάχτυλά σου. Πάντως λευκό για μένα ήταν και ένα στιγμιότυπο πριν χρόνια, ακριβώς εκείνο το δευτερόλεπτο που έβαζα μια γαρδένια ανάμεσα στα μακριά μαλλιά μιας κοπέλας, που μόλις είχε βγει από τη θάλασσα.

Μπλε: Όταν κρυώνουμε. Τα στρουμφάκια που ακόμα τα βλέπω όποτε τα πετύχω!

Θες να σου πω και την καλύτερη μου περιγραφή; Είναι το Ροζ: Ένα κοριτσάκι -5χρονών- να τρώει μαλλί της γριάς!

Χρυσό: Μια γυναίκα που βγαίνει περιποιημένη μετά από ώρες απ’ το κομμωτήριο.

Ώχρα: Τρώγοντας πικάντικη μουστάρδα. Είπα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας τις δικές μου εικόνες για τα χρώματα και σε τι αντιστοιχούν στο μυαλό και στην ψυχή μου. Μπορεί σε κάποια να συμφωνείτε μαζί μου. Ίσως και να πέφτω σε όλα έξω. Παίζει και να μην τα δω και ποτέ για να καταλάβω τελικά αν είχα δίκιο ή όχι. Δεν πειράζει!

Εύχομαι όλα τα ανάπηρα άτομα να βγουν από τα ιδρύματα και να ζήσουν τη ζωή που τους αξίζει με υποστήριξη και ενταγμένοι στην κοινότητα. Σε όσους δεν έχουν αναπηρία εύχομαι όποια δυσκολία κι αν έρθει στη ζωή σας, όποια εμπόδια κι αν συναντάτε να μη χάνετε τις δυνάμεις σας και να παλεύετε να βρείτε τον τρόπο να τα ξεπερνάτε. Θέλω να βλέπετε κάθε δυσκολία «Με Άλλα Μάτια», αυτό είναι το δικό μου μότο ζωής.