Το Θέατρο Σταθμός συμπληρώνει οκτώ χρόνια πυκνής θεατρικής ζωής

Αν χρειαστεί να γυρίσει πίσω στο φθινόπωρο του 2017, οπότε το θέατρο «Σταθμός» ανακοίνωνε τα εγκαίνια του, τότε ο Μάνος Καρατζογιάννης θα πρέπει να ανακαλέσει μια περίοδο μεγάλου πένθους με τη διπλή απώλεια του πατέρα και του παππού του. Δίπλα στο θάνατο, όμως, γεννιόταν και κάτι καινούργιο που, όπως λέει, σήμερα «έπρεπε να συντονιστεί σε μια ταυτότητα».

Οκτώ χρόνια παρουσίας στα θεατρικά πράγματα μετά (ίσως κι ένα πιο θαλερό βήμα προς την συμπλήρωση της δεκαετίας) ο «Σταθμός» έχει καθιερωθεί, πλέον, ως μια στάση ανάμεσα στα θέατρα μικρής κλίμακας και με μια ξεχωριστή ποιότητα ήθους στις ρεπερτοριακές επιλογές του. Αν δε, πρέπει να μιλήσουμε με όρους αγοράς, το μεγαλύτερο ποσοστό των εισιτηρίων για τις φετινές παραγωγές του μέχρι το τέλος του 2024 έχει, ήδη, διατεθεί.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Σταθμού, Μάνος Καρατζογιάννης. @Θανάσης Καρατζάς

Πίσω στο 2017, χρειάστηκαν αρκετοί μήνες για να εκπέμψει το πρώτο σταθερό σήμα και, σχεδόν, ολόκληρη η πρώτη σεζόν λειτουργίας του κύλησε «με πίστη και ψυχραιμία μέχρι να στεριώσει κάτι από τη νέα προσπάθεια. Είχαμε αναλάβει μια μεγάλη οικονομική ευθύνη μα κάθε φορά που αναλογίζομαι αυτό το ρίσκο, καταλήγω στο πόσο σημαντικό είναι να ενθαρρύνουμε τους νεότερους δημιουργούς για να στεγάσουν τα όνειρα τους. Προκειμένου να συμβεί αυτό υπάρχει η ανάγκη του χρόνου, της ωρίμανσης μιας κατάστασης καθώς στο μεσοδιάστημα κλονίζονται οι πεποιθήσεις και η ψυχραιμία μας», εξηγεί, εκ πείρας, ο Μάνος Καρατζογιάννης.

Βασίλης Παπαβασιλείου και Μάνος Ελευθερίου στο φουαγιέ του θεάτρου.

Στο δικό του ξεκίνημα υπήρξαν προσωπικότητες των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών που σύστησαν το θέατρο με την παρουσία τους σε μικρές αναγνωστικές εκδηλώσεις. Γιατί ποιος μπορεί να φανταστεί καλύτερα ποδαρικά από αυτά της Άλκης Ζέη, της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ, του Βασίλη Παπαβασιλείου, της Κικής Δημουλά, της Νένας Μεντή, του Μάνου Ελευθερίου, της Ξένιας Καλογεροπούλου, της Ρούλας Πατεράκη, του Ηλία Λογοθέτη, της Μάνιας Παπαδημητρίου. Πάνω σε αυτά τα πρώτα ίχνη ξεκίνησε να θεμελιώνεται και το ρεπερτόριο του θεάτρου βασισμένο μέχρι και σήμερα στους άξονες της ετερότητας και του νεοελληνικού έργου.

Σκηνές από της “Φυλές” σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. @Πάτροκλος Σκαφίδας

Δεν ήταν τυχαία η πρώτη μεγάλη ανταπόκριση στις «Φυλές» της Νίνα Ρέϊν σε σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά που, σχολιάζοντας με διεισδυτικότητα το ζήτημα της αναπηρίας, έφεραν πολλούς νέους θεατές στο στενάκι της Βίκτωρος Ουγκώ στο Μεταξουργείο. «Στηρίξαμε τη δημιουργικότητα μας σε αυτές τις δύο έννοιες: Από τη μια στην ετερότητα (όταν ακόμα τα μεγάλα θέατρα δεν την διαπραγματεύονταν καν) πιστεύοντας στην αξία του σεβασμού προς την προσωπική ιστορία του καθενός μας – αφού εκεί χτίζεται η Δημοκρατία. Και από την άλλη, εξελίσσοντας την σκέψη του Καρόλου Κουν πως «δεν υπάρχει ελληνικό θέατρο αν δεν υπάρχει νεοελληνικό έργο» παρατηρεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Σταθμού. Και, πράγματι, αυτές τις επτά σεζόν που έχουν μεσολαβήσει, ανέβηκαν κείμενα του Ιάκωβου Καμπανέλη, του Γιάννη Τσίρου, του Βασίλη Κατσικονούρη, του Μάριου Ποντίκα, της Λούλας Αναγνωστάκη, του Παντελή Χορν «αντιμετωπίζοντας τα ως μικρά κλασικά, με την έννοια της έρευνας για το ποιους πειραματισμούς αντέχουν σε μια σκηνή 5×8». Πάνω σε αυτόν τον άξονα διαπλέκονταν κι άλλα μικρότερα συναφή εγχειρήματα: Η ιστορική μνήμη μέσα από ένα σύγχρονο βλέμμα («Μάρτυρες των Αθηνών», «Για την Ελένη», «Passport») και το συνειδητό βήμα σε πρωτοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες και ηθοποιούς.

Παράλληλα, στερεωνόταν και η άλλη κεντρική θεματική ενότητα, της ετερότητας η οποία εκτός από τις «Φυλές», παρουσίαζε το «Μικρό Πόνι» του Μάρκο Μπεθέρα σε σκηνοθεσία της Σοφίας Καραγιάννη, το «Όπως πάει το ποτάμι» του Μάρτιν Σέρμαν σε σκηνοθεσία Γιάννη Λεοντάρη, «Η χώρα που ποτέ δεν πεθαίνεις» του Ένκε Φεζολάρι, το «Χάπι» του Έντα Γουόλς σε σκηνοθεσία του ίδιου του Καρατζογιάννη και πιο πρόσφατα «Το γάλα» και το «Όταν θα μεγαλώσω θα γίνω Νανά Μούσχουρη».

“Όπως πάει το ποτάμι” του Μάρτιν Σέρμαν σε σκηνοθεσία του Γιάννη Λεοντάρη. @Νίκος Πανταζάρας

Φυσικά, εκεί που το νεοελληνικό έργο διασταυρωνόταν με την κοινωνικο-ιστορική συνείδηση, τη διαφορετικότητα και πάντρευε όλες τις χαραγμένες προβληματικές της θεατρικής αυτής πράξης ήταν το κεφάλαιο «Λούλα Αναγνωστάκη». Μια δημιουργός ταυτισμένη (πλέον) με την περίπτωση του Μάνου Καρατζογιάννη με διάφορους τρόπους: Ο τελευταίος έκανε την πρώτη του εμφάνιση στο θέατρο παίζοντας στην «Κασέτα», πραγματοποίησε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με το «Σ’ εσάς που με ακούτε», δούλεψε πρώτη φορά ως δραματουργός για τα «Δωμάτια μνήμης», και φέτος ολοκληρώνει το διδακτορικό του πάνω στο έργο της, ώστε να μπορεί να λέει πια με σιγουριά πως «η Αναγνωστάκη με καθόρισε σε ο,τιδήποτε κι αν καταπιάστηκα».

«Μίλησε όσο κανείς άλλος για τα δεινά της δημόσιας ζωής, αποτύπωσε απόλυτα το μεταπολεμικό δράμα· αλλά έχοντας το προνόμιο της προσωπικής σχέσης μαζί της, υπήρξε για μένα ένα σχολείο με το υπαινικτικό, λοξό της χιούμορ, με την τόλμη και τον αξιακό της κώδικα. Την διακατείχε ένα βαθύ αίσθημα δικαίου και πιστεύω ακράδαντα πως χωρίς το παράδειγμα της, δεν θα έκανα τις ίδιες επιλογές στη ζωή και στη δουλειά μου. Το αποτύπωμα της σε μένα δεν είναι άσχετο με τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό του θεάτρου», λέει συγκινημένος.

Ανακεφαλαιώνοντας ο κοινωνικός χαρακτήρας του ρεπερτορίου ήταν και θα παραμείνει ο λειτουργικός πυρήνας αυτής της σκηνής «γιατί πιστεύουμε πως αυτός εντάσσει ένα θέατρο στην πραγματικότητα και στη διαμόρφωση του δημόσιου λόγου» συνεχίζει ο Μάνος Καρατζογιάννης.

Η Κατερίνα Χέλμη από την παράσταση “Πατρίδα Τώρα – 8 ώρες και 35 λεπτά”. @Καρυοφίλλης Γκροζούδης

Φαίνεται πως σε αυτό ανταποκρίθηκε και το κοινό του «Σταθμού» που ενώ είχε αρχίσει να πυκνώνει και να διαμορφώνεται κατά τη δεύτερη περίοδο λειτουργίας του, καθορίστηκε μέσα σε ένα περιβάλλον παραδοξότητας: Κατά την πανδημία, αντί να χαλαρώσουν οι δεσμοί των θεατών με το θέατρο, τονώθηκαν μέσα από την έντονη διαδικτυακή δραστηριότητα που αποφάσισε να αναπτύξει. «Το κυριότερο είναι πως αποκτήσαμε και ιδιωτικές σχέσεις με τους θεατές μας, τους γνωρίσαμε με το μικρό τους όνομα. Μέχρι που βρέθηκαν άνθρωποι οι οποίοι προσέφεραν χρήματα στο θέατρο και, σε συνεργασία με το ΣΕΗ, διατέθηκαν για την στήριξη καλλιτεχνών σε ανάγκη».

Η Νένα Μεντή σε σκηνή από την παράσταση “Ο ουρανός και το παντελόνι του”.

Έχοντας μόλις εγκαινιάσει την όγδοη σεζόν του «Σταθμού», ο Καρατζογιάννης συνειδητοποιεί πως «μοιάζει να έχω μάθει τα πάντα εδώ μέσα, έχω δοκιμαστεί σε όλα τα πόστα, από την ταξιθεσία και το ταμείο μέχρι την καθαριότητα των χώρων του θεάτρου. Ωστόσο, είναι πιο σημαντικά αυτά που δεν έχω μάθει. Το μόνο που σκέφτομαι είναι πως αν στην ομάδα του θεάτρου είμαστε υγιείς, θα συνεχίσουμε να δημιουργούμε συλλογικά και αρμονικά. Κι εφόσον φτάσαμε στην όγδοη χρονιά, κοιτάζοντας λοξά αυτόν τον αριθμό, μπορούμε να κοιτάζουμε και προς το άπειρο».

Η φετινή σεζόν έχει ήδη ξεκινήσει με τις επαναλήψεις της «Κασέτας» και του «Τσιτάχ» και την παρουσίαση της πρώτης νέας παραγωγής με τίτλο «Η τελευταία απολογία του Νίκου Κοεμτζή». Συνολικά θα ανέβουν 16 παραστάσεις, οκτώ περσινές επιτυχίες και οκτώ νέες παραγωγές – ανάμεσα τους και πρωτοεμφανιζόμενα νέα ελληνικά κείμενα.