ΠΕΜΠΤΗ
21
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
Υπάρχουν μερικά θέματα που είναι δύσκολο να μιλήσεις για αυτά. Με τον φόβο να πέσεις σε κλισέ, να μην πεις όλα όσα θέλεις ή να γίνει μελό. Αλλά ο μεγαλύτερος “φόβος” απ’ όλους είναι πως δεν θα έχεις πει αρκετά, πως οι λέξεις είναι λίγες και δεν φτάνουν – όσο και να θέλεις. Αυτά τα θέματα είναι τρομακτικά, αλλά τόσο καθαρτικά και αναγκαία, και για εσάς που τα διαβάζετε αλλά βασικά για εμάς που τα γράφουμε. Το θέμα των Τεμπών είναι για μένα ένα από αυτά. Είναι από εκείνα τα θέματα που δεν θέλεις κατά κάποιο τρόπο να πιάσεις γιατί το βάρος θα σε καταβάλει και ίσως σε καταπιεί. Την Παρασκευή (11/10) το βράδυ όμως στο Καλλιμάρμαρο έγινε κάτι μοναδικό. Πάνω από 45.000 άνθρωποι σηκώσαμε μαζί αυτό το βάρος και κάπως αντέξαμε, δεν μας κατάπιε. Είμαι εδώ για να γράψω για το πώς 45.000 άνθρωποι ήταν και πάλι λίγοι – γιατί έλειπαν 57. Αλλά ταυτόχρονα ήταν σαν να ήταν εκεί μέσα ολόκληρη η γη.
Στην Συναυλία για τα Τέμπη στο Καλλιμάρμαρο στις 11/10/2024
«Όρκο βαρύ σου δίνουμε να ακούσουν οι ουρανοί, πως θα δικαιωθούμε ό,τι και να γενεί».
Οι δρόμοι είχαν παραλύσει ήδη 2 ώρες πριν την έναρξη της συναυλίας στις 19:00. Όταν έφτασα στο Καλλιμάρμαρο με μία φίλη, ήταν ήδη 18:30 και ναι, περίμενα πολύ κόσμο απ’ έξω, αλλά σε καμία περίπτωση αυτό που συνέβαινε. Άνθρωποι με πανό, από οργανώσεις, φοιτητικούς συλλόγους ή απλώς άνθρωποι που είχαν έρθει μέχρι εκεί γιατί ήταν το λιγότερο που μπορούσαν να κάνουν και ήλπιζαν να βρουν εισιτήρια. Καταφέραμε να μπούμε και διαλέξαμε την αρένα για τη θέση μας, μέσα σε ένα στάδιο βέβαια που είχε ήδη πολύ κόσμο. Πολλοί άνθρωποι! Όλων των ηλικιών, των φύλων, των ιδιοτήτων ίσως και των τάξεων. Μία πληθώρα ενός πολυμορφικού κοινού, που για τις επόμενες 4 και κάτι ώρες θα ήταν όλοι ίδιοι και ίσοι, τιμώντας 57 ψυχές και εκείνους που άφησαν πίσω τους. Η συναυλία ξεκίνησε ακριβώς στην ώρα της και την εμφάνιση του στη σκηνή έκανε πρώτος ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. Και εκείνη η μαντινάδα που απηύθυνε στον ουρανό κοιτώντας ψηλά συγκροτούσε μέσα της το τι σκέφτονταν και οι 45.000 άνθρωποι που βρίσκονταν εκεί. «Όρκο βαρύ σου δίνουμε να ακούσουν οι ουρανοί, πως θα δικαιωθούμε ό,τι και να γενεί». Εκείνος έφυγε, οι Κοινοί Θνητοί, και ο Δημήτρης Μυστακίδης ήρθαν και τραγούδησαν και μίλησαν για τα άδικα αυτού του κόσμου, για τα παιδιά αυτού του κόσμου, για τον πόλεμο δίπλα μας και για την αθλιότητα ενός κράτους που δολοφονεί. Οι άνθρωποι συνέχιζαν να έρχονται και η αίσθηση που επικρατούσε στο κοινό, αν και όλοι γνωρίζαμε πως τα τραγούδια σήμερα δεν ήταν για τη χαρά μας, αλλά για τον πόνο μας, ήταν τόσο όμορφη και γαλήνια κατά κάποιο τρόπο. Εκείνη την Παρασκευή τραγουδούσαμε με όλη μας τη δύναμη κάποια από τα αγαπημένα μας τραγούδια, όχι για εμάς, αλλά για εκείνους.
Η νύχτα πλέον είχε έρθει και το στάδιο ήταν κατάμεστο. Όταν πήρα το βλέμμα μου από τη σκηνή και κοίταξα πίσω μου, με έπιασε ένα ρίγος. Δεν έχω ξαναβρεθεί στο Καλλιμάρμαρο και η αίσθηση, πέρα από την εικόνα, ήταν σοκαριστική. Η αίσθηση πως είσαι ένα τόσο μικρό μέρος ενός όλου, πως υπάρχουν άλλοι τόσοι άνθρωποι γύρω σου και νιώθουν όπως εσύ, είναι απελευθερωτική. Κάπου εκεί εμφανίστηκε και ο Φοίβος Δεληβοριάς στη σκηνή. Οι φακοί των κινητών έκαναν την εμφάνισή τους, το «Εκείνη» ειπώθηκε και τραγουδήθηκε με πάθος, και ο Φοίβος μας επιφύλασσε μία, τουλάχιστον συγκινητική, έκπληξη. Είχε γράψει ένα τραγούδι το προηγούμενο βράδυ και θέλησε να το “χαρίσει” στους γονείς των Τεμπών, μαζί με όλο το κουράγιο της γης. Και αν πίστευα πως δεν θα κλάψω υπάρχοντας σε εκείνο το στάδιο την Παρασκευή, αυτή ήταν η πρώτη στιγμή που διαψεύστηκα.
Ο Φοίβος, μετά από την συγκινητική του εμφάνιση, παρέδωσε τη σκηνή στην πάντα “κυρία” Τάνια Τσανακλίδου, η οποία εμφανίστηκε φορώντας ένα ασπρόμαυρο kufiyah (παλαιστινιακό μαντήλι) γύρω από το λαιμό της, έντονο κόκκινο κραγιόν, πράσινη μπλούζα και ένα βραχιόλι με μικρά κομματάκια καρπούζι! Μακάρι να υπήρχε μια λέξη μεγαλύτερη από το “κυρία” για αυτή τη γυναίκα. Μας τραγούδησε τον “Ανθρωπάκο”, τις “Μοίρες” και τη “Σιωπή”. Αλλά κυρίως μας είπε: «Ας γίνουμε εμείς το φως… και ας μην αφήσουμε κανέναν να μας πείσει ότι δεν μπορεί να γίνει καλύτερο». Μας άφησε με ανατριχίλα και ελπίδα…
Η υπέροχη Τάνια Τσανακλίδου!
Ο Σωκράτης Μάλαμας, πριν τραγουδήσει, έδωσε το μικρόφωνο στην κυρία Μαρία Καρυστινού, η οποία με δάκρυα στα μάτια ευχαρίστησε κάθε άνθρωπο που έκανε εκείνη τη βραδιά πραγματικότητα. Στο βλέμμα της έβλεπες τον πόνο και το βάρος ενός ανθρώπου που του έχουν κλέψει κάτι πολύτιμο, αλλά ταυτόχρονα και την ελπίδα ότι δεν θα χάσει, γιατί όπως είπε, «Έχουμε όλοι την ίδια ευχή!» – και δεν μπορεί, θα πιάσει. Ο Σωκράτης επέστρεψε, μαζί με την Ιουλία Καραπατάκη, και ξαφνικά η ατμόσφαιρα άλλαξε. Το πάθος που χαρακτηρίζει τις συναυλίες του Μάλαμα και του Θανάση είχε καταβάλει όλο το στάδιο. Τα παιδιά τραγουδούσαν, τα παιδιά έκλαιγαν, τα παιδιά φώναζαν (μαντέψτε ποιος είναι “τα παιδιά”). Ερμήνευσε όλα τα γνωστά τραγούδια του όπως και η Ιουλία. Είπε και την «Κοιλάδα των Τεμπών». Και κάπου εκεί συνέβη κάτι μαγικό. Όταν ο Σωκράτης άρχισε να τραγουδάει «Το Γράμμα», τα δάκρυα απλά άρχισαν να κυλούν, όχι μόνο για μένα. Χωρίς να το καταλάβουμε, εκείνη τη στιγμή ζούσαμε το τραγούδι του. Μπορεί να μην ήταν Κυριακή βράδυ, αλλά τα χρόνια αυτά είχαν τη «σκοτεινιά» που περιγράφει – και είχε απόλυτο δίκιο: «χωρίς αυτή την σκοτεινιά, τα χρόνια μένουν άδεια».
Οι στίχοι από «το Γράμμα» του Σωκράτη ήταν όλα όσα νιώσαμε εκείνο το βράδυ.
Και πριν το καταλάβουμε, η ώρα είχε πάει σχεδόν 23:00 και είχε μείνει ένας καλλιτέχνης που δεν είχε εμφανιστεί – ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Το ότι “έτριξε” το στάδιο μάλλον είναι το λιγότερο που μπορώ να πω για εκείνη τη στιγμή. Ο Θανάσης είχε πει πως δεν θα ξανατραγουδήσει σε συναυλία – τουλάχιστον για αρκετό καιρό – και όταν ανακοινώθηκε το όνομά του για τη βραδιά στο Καλλιμάρμαρο, ο κόσμος (του) νομίζω τρελάθηκε. Τραγούδησε τόσο μόνος του αλλά και μαζί με τη Μάρθα Φριντζήλα και τον Αλέξανδρο Κτιστάκη. Από το «Σιμούν» και το «Ζητιανόξυλο» μέχρι τον «Καβαλάρη στο άλογο» και τα «Έρημα Κορμιά». Για τον τέλος της βραδιάς, άφησαν την «Ανδρομέδα», που τραγούδησε μαζί με τον Γιάννη Μάλαμα. Εκείνη τη στιγμή, το στάδιο ήταν λες και είχε καρδιά και οι παλμοί της ήταν 45.000 το λεπτό.
Η πιο όμορφη στιγμή σε κάθε συναυλία: «Να σε σηκώσω για να δεις;»
Έχουν περάσει τρεις ημέρες από εκείνη τη νύχτα στο Καλλιμάρμαρο και 594 ημέρες από εκείνη τη μέρα στα Τέμπη. Αλήθεια, οι λέξεις μου φαντάζουν μικρές και τιποτένιες, και είμαι ένας άνθρωπος που τις αγαπώ και τις εκτιμώ βαθιά. Πιστεύω όμως πως όλα όσα μπορούν να ειπωθούν, τα έχουν πει ήδη. Όλα τα λόγια συμπόνιας, οργής και θλίψης. Το μόνο που έχει μείνει να ειπωθεί είναι η συγγνώμη. Το μόνο που έχει μείνει να επέλθει είναι η «Νέμεσις», όπως είπε και ο Φοίβος. Οι μόνοι που έχουν μείνει σιωπηλοί είναι εκείνοι που ευθύνονται – αλλά για πόσο ακόμα; Οι 57 εκείνοι άνθρωποι δεν θα γυρίσουν πίσω – ποτέ. Και πολλοί από τους δικούς τους, που τους έχασαν, επίσης – θα είναι για πάντα μισοί.
Η αλήθεια είναι πως δεν φημίζομαι για την αισιοδοξία μου και την πίστη μου στο ανθρώπινο είδος. Δύσκολα πλέον απογοητεύομαι από τους ανθρώπους – πείτε το απόκτημα της εποχής μας. Εκείνη την Παρασκευή το βράδυ, όμως, όσο μελό και αν ακουστεί αυτό, ένιωσα τρομερά περήφανη για τους ανθρώπους. Ένιωσα πως κάπου ανήκω και πως ίσως ο κόσμος, και η Ελλάδα, να μην είναι τόσο σκοτεινή, βρώμικη και κακιά. 45.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι άγνωστοι μεταξύ τους, έδωσαν τα χρήματά τους και την παρουσία τους για να μπορέσουν κάποιοι να συνεχίσουν να παλεύουν για την αλήθεια και το δίκιο τους. Γιατί θα μπορούσα να ήμουν εγώ σε εκείνο το τρένο, εσύ ή το παιδί σου (μπορεί ακόμα να συμβεί). Σε μία σπάνια στιγμή στον χρόνο, μπήκαμε στη θέση του άλλου και γεμίσαμε ένα Παναθηναϊκό στάδιο. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι που μπορώ να πω σε εκείνες τις οικογένειες που θα τους πάρει έστω και λίγο πόνο, αλλά ο Φοίβος είπε πως «κυλάει στα μάτια η δικαιοσύνη» και εκείνοι έχουν τα πιο καθαρά μάτια που έχω δει.
Όταν είπα σε έναν φίλο μου πως δεν ήξερα αν θα προλάβαινα να πάω εκείνο το απόγευμα στη συναυλία, εκείνος γύρισε και μου είπε: «Σε παρακαλώ να πας στο Καλλιμάρμαρο. Είναι Ιστορία», και είχε δίκιο. Το μόνο που ελπίζω από τα βάθη της καρδιάς μου είναι να έχει διαφορετικό τέλος αυτή τη φορά.
