Στα 12α γενέθλια του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Χανίων

Από το αεροδρόμιο των Χανιών έως το παλιό βενετσιάνικο λιμάνι, την παραλία του Κουμ Καπί έως την, υπό ανακατασκευή, Δημοτική Αγορά της πόλης συναντάς κόσμο με το διακριτικό καρτελάκι διαπίστευσης του Chania Film Festival περασμένο στο λαιμό. Ακόμα και οι τουρίστες δείχνουν ενδιαφέρον να μάθουν τι εκπροσωπούν όλοι αυτοί οι περαστικοί, αφού οι δράσεις είναι εξαπλωμένες στο ιστορικό κέντρο της πόλης και η διάχυση των επισκεπτών ανάλογη.

Βράδυ Τετάρτης 16 Οκτωβρίου και το 12ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων ξεκινάει πανηγυρικά στο, ασφυκτικά γεμάτο, Πνευματικό Κέντρο του και όλα γύρω εκπέμπουν τον παλμό της διοργάνωσης: Η live μετάδοση του τοπικού ραδιοφωνικού σταθμού «Δίκτυο» από τον προαύλιο χώρο του Πνευματικού Κέντρου με συνεντεύξεις στους συμμετέχοντες σκηνοθέτες, οι δεκάδες εθελοντές να κατατοπίζουν το κοινό διανέμοντας το πρόγραμμα του 12ήμερου φεστιβάλ, τα μέλη των αυτοδιοικητικών φορέων να συγχρωτίζονται με τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες αλλά και εκπρόσωπους άλλων φεστιβάλ από όλη την Ελλάδα και οργανισμών οπτικοακουστικών μέσων που στηρίζουν την προσπάθεια.

Κατάμεστη η κεντρική αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Χανίων, κατά την πρεμιέρα – προβολή της ταινίας ντοκιμαντέρ “Οι πειρατές της Γραμβούσας”.

Η πρεμιέρα της διοργάνωσης έχει μια extra σημειολογική αξία: Η ταινία – ιστορικό ντοκιμαντέρ «Οι πειρατές της Γραμβούσας» σε σκηνοθεσία της Δήμητρας Μπαμπαδήμα και σε παραγωγή της Cosmote TV έχει θεματικό επίκεντρο το μικρό νησί στα βορειοδυτικά του Νομού Χανίων: Βενετσιάνικο οχυρό του 16ου αιώνα και ορμητήριο πειρατών στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, λαμβάνει μιαν άλλη διάσταση κάτω από το φακό της Μπαμπαδήμα.

Το ντοκιμαντέρ της Cosmote TV (με ήρωα της δραματοποιημένης αφήγησης τον ηθοποιό Δημήτρη Γκοτσόπουλο και τη συνδρομή ακαδημαϊκών αναλυτών) επιχειρεί να λύσει μια ιστορική παρεξήγηση: Στον τραχύ βράχο της Γραμβούσας, δημιουργήθηκε μια αυτοσχέδια ναυτική πολιτεία κι ένα πειρατικό κέντρο για δύο χρόνια, όχι με σκοπό τον ληστρικό πλουτισμό αλλά την απόδραση από την ανείπωτη φτώχεια και το κυριότερο την εξασφάλιση πόρων για τη συνέχιση του επαναστατικού αγώνα. Αποκαθιστώντας τους ατρόμητους Κρητικούς πειρατές, από καιροσκόπους σε αγωνιστές.

Η σκηνοθέτρια των “Πειρατών της Γραμβούσας” Δήμητρα Μπαμπαδήμα, ο αφηγητής της Δημήτρης Γκοτσόπουλος με τον καλλιτεχνική διευθυντή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων, Ματθαίο Φραντζεσκάκη.

Η δεύτερη, κιόλας, ημέρα του Φεστιβάλ βρίσκει τα σχολεία του νομού να ‘εισβάλλουν’ στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων για να παρακολουθήσουν προβολές και να συμμετέχουν σε εργαστήρια. Συμβαίνει και το ανάποδο: Οι προσκεκλημένοι κινηματογραφιστές επισκέπτονται σχολεία σε όλο το νομό Χανίων «από την πρωτεύουσα μέχρι την Παλαιοχώρα», όπως επισημαίνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης, Ματθαίος Φραντζεσκάκης. Κι αν σε άλλα φεστιβαλικά παραδείγματα, οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες ήρθαν σύνοδες του κινηματογραφικού προγράμματος, εδώ συνέβη το εντελώς αντίθετο.

Ματθαίος Φραντζεσκάκης: Είμαστε ένα Φεστιβάλ που δημιουργήθηκε από τα κάτω. Κανένας φορέας δεν μας ανέθεσε τη διοργάνωση του

Αυτό που ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης ονομάζει «πάθος για την κινηματογραφική εκπαίδευση» και ξεκίνησε πριν από 23 χρόνια, ήταν ο κινητήριος μοχλός που τροφοδότησε τον εγκιβωτισμό μιας ετήσιας δραστηριότητας στις σχολικές εστίες εντός ενός φεστιβάλ. «Είμαστε ένα Φεστιβάλ που δημιουργήθηκε από τα κάτω. Κανένας φορέας δεν μας ανέθεσε τη διοργάνωση του, ήταν μια πρωτοβουλία της Πολιτιστικής Εταιρείας Κρήτης, η οποία διαδόθηκε πολύ γρήγορα όπως πολλαπλασιάστηκε και η δυναμική της, διευρύνθηκε το κοινό της κι όλα αυτά τελικά έφεραν κοντά μας τους θεσμούς – από το Δήμο και την Περιφέρεια Χανίων μέχρι το Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Πολιτισμού που μας επιτρέπουν και μας εμπιστεύονται εν λευκώ να συνεχίζουμε ένα φεστιβάλ όπως το ονειρευτήκαμε», εξηγεί ο κ. Φραντζεσκάκης, ψυχή της διοργάνωσης.

Μεγάλο αφιέρωμα στην πορεία του διεθνούς διευθυντή φωτογραφίας, Γιώργου Αρβανίτη.

Πράγματι, ένας περίπατος στην πόλη αποκαλύπτει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων της που, όπως τόνιζε στην εναρκτήρια εκδήλωση ο δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Συμανδράκης, «ξεπερνάει την πόλη και συχνά ξεπερνάει την Κρήτη». Στο πρώτο τριήμερο των εκδηλώσεων ο χάρτης του Chania Film Festival οδηγεί τα βήματα μας σχεδόν παντού: Εκτός από το Πνευματικό Κέντρο Χανίων που είναι η έδρα της διοργάνωσης, προβολές γίνονται και «εκτός των τειχών» στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου που στεγάζεται στο εντυπωσιακό πετρόχτιστο Μεγάλο Αρσενάλι του 1600 μ.Χ. (εκεί μόλις άνοιξε και η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση «Αρχιτεκτονικής διάλογοι» με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων της ίδρυσης Σχολής των Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών στα Χανιά), στο Βενιζέλειο Ωδείο, καθώς και σε εκθέσεις φωτογραφίας. Εδώ ξεχωρίζουμε τις «Γυναίκες» με φωτογραφίες του διεθνούς διευθυντή φωτογραφίας και τιμώμενου προσκεκλημένου της διοργάνωσης Γιώργου Αρβανίτη, όπως και την έκθεση φωτογραφίας και οπτικοακουστικού υλικού «Κύπρος, 50 χρόνια μετά».

Γιώργος Αρβανίτης, Ματθαίος Φραντζεσκάκης, στο περιθώριο της διοργάνωσης.

Τα βράδια πλημμυρίζουν από παλλόμενες εικόνες στην οθόνη. Πενήντα ταινίες – οι περισσότερες ντοκιμαντέρ, μικρού και μεγάλου μήκους- προβάλλονται το πρώτο τριήμερο. Κι αν οι προβολές δεν συνέβαιναν παράλληλα σε άλλες αίθουσες και venues θα μπορούσε κανείς να παρακολουθήσει περισσότερες από δέκα. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι προβολείς ανάβουν για την ταινία του Ντίνου Κατσουρίδη «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση», ένα φιλμ του 1971, κινηματογραφημένο στα χρόνια της βαθιάς Δικτατορίας με το διευθυντή φωτογραφίας της, Γιώργο Αρβανίτη να την παρακολουθεί, 53 χρόνια μετά.

Γιώργος Αρβανίτης: Ο κινηματογράφος σου προσφέρει τη μνήμη

Ο αγώνας ενός φτωχοδιάβολου στην Κατοχή να επιβιώσει, τον βάζει σε απερίγραπτες περιπέτειες καθώς τον μπερδεύουν με έναν διαβόητο αντιστασιακό και κινδυνεύει να εκτελεστεί. «Ο κινηματογράφος σου προσφέρει τη μνήμη», θα πει μετά το τέλος της προβολής της, ο σπουδαίος Γιώργος Αρβανίτης σε μια σύντομη συζήτηση με το Ματθαίο Φραντζεσκάκη έχοντας αποδώσει μια επίμονα λευκή φωτογραφία στο φιλμ του Κατσουρίδη με σκοπό «να δώσουμε την εποχή. Ο φωτισμός πρέπει να οδηγεί το βλέμμα του θεατή στο συμβάν. Εξάλλου, εγώ δεν φωτίζω πρόσωπα, φωτίζω χαρακτήρες» σημειώνει. Η υπαρξιακή ερμηνεία του Θανάση Βέγγου και η πολιτική βαρύτητα της ταινίας (που φυσικά ‘εδειχνε’ προς με το χουντικό καθεστώς) την καθιστούν αγέραστη: Ακόμα αστεία, ακόμα σπαρακτική, ακόμα επίκαιρη.

12 χρόνια συμπληρώνει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων.

Το προηγούμενο βράδυ, ήταν αφιερωμένο σε νεότερους κινηματογραφιστές και δύο εξαιρετικές στιγμές της νέας φουρνιάς του ντοκιμαντέρ: Το «Tack» της Βάνια Τέρνερ σε παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση και το «ΑΚΟΕ/ΑΜΦΙ-Η ιστορία μιας επανάστασης» σε σκηνοθεσία και σενάριο του Ιωσήφ Βαρδάκη. Διόλου τυχαία που και τα δύο, καταπιάνονται με την έμφυλη βία και τα έμφυλα δικαιώματα, μια μεγάλη μαύρη τρύπα στην ελληνική κοινωνική δομή. Η μεν Τέρνερ στο «Tack» προκαλεί ασφυξία φωτίζοντας την πραγματικότητα «ενός βιαστή ανάμεσα μας». Η απόφαση της Αμαλίας, μιας νεαρής ιστιοπλόου να καταγγείλει τον προπονητή της για την πολυετή σεξουαλική της κακοποίηση φέρνει απρόσμενα στο πλευρό της την Ολυμπιονίκη Σοφία Μπεκατώρου, επίσης θύμα βιασμού από στέλεχος της Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας στα χρόνια των «χρυσών» της επιτυχιών. Αυτός ο δεσμός και στο πίσω πλάνο η ανθρωποφαγική κοινωνία και το ανάλγητο δικαστικό σύστημα αποθεώνουν τη σημασία για τα θύματα να σπάσουν τον κύκλο της σιωπής. Ο αφηγηματικός ρυθμός της Τέρνερ αγγίζει τα όρια του ψυχολογικού θρίλερ κι όμως αντικατροπτρίζει την καθημερινότητα ενός θύματος βιασμού.

Ο σκηνοθετής Ιωσήφ Βαρδάκης μετά την προβολή του «ΑΚΟΕ/ΑΜΦΙ-Η ιστορία μιας επανάστασης»

Πριν πάρεις ανάσα, ο Ιωσήφ Βαρδάκης κάνει μια βαθιά, ενδελεχή και κινηματογραφικά ευφάνταστη αναδρομή στα χρόνια ίδρυσης του ΑΚΟΕ, του Aπελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας, της πρώτης συντονισμένης ακτιβίστικης ενέργειας να συσπειρωθούν τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και να αμφισβητήσουν σθεναρά το ανδρικό σχήμα. Μέσα από κύκλους διανοούμενων και ανερχόμενων καλλιτεχνών της εποχής έως νεαρούς ομοφυλόφιλους και τραβεστί που τότε έβρισκαν τη δημόσια, αγωνιστική φωνή τους, το ΑΚΟΕ έγινε καταφύγιο για χιλιάδες ομοφυλόφιλους της εποχής – μιλάμε για τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Και μαζί με την έκδοση του ιστορικού εντύπου «Αμφί» διατύπωσαν την πιο αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, πως «κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να υπάρχει και να μεταχειρίζεται το σώμα του καλύτερα».

Η κάμερα του Βαρδάκη καταγράφει τις λαγαρές και δονούμενες αναμνήσεις ανθρώπων όπως η Μπέτυ Βακαλίδου, ο Μάρκελλος Νύκτας, ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος και ο Άγγελος Παπαδημητρίου που πρωτοστάτησαν και στις δύο προσπάθειες, δημιουργώντας ένα ποπ περιβάλλον αναπαράστασης χάρη στη συνεργασία της animator Αφροδίτης Μπιτζούνη και τη μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα σκιαγραφώντας την απαρχή της ομοφυλόφιλης απελευθέρωσης στην Ελλάδα· κάνοντας ακόμα πιο διαυγή το σημερινό αγώνα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας για ορατότητα.

Μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων των Χανίων κατακλύζουν τα πρωϊνά της αίθουσες του Πνευματικού Κέντρου Χανίων.

Η έγνοια του Ματθαίου Φραντζεσκάκη καθώς συνθέτει τον πολυποίκιλο προγραμματισμό, από το φως στην τοπική ιστορία έως το φως σε μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, «είναι να αναδεικνύονται οι επαγγελματίες του κινηματογράφου. Πολλά φεστιβάλ σαν το δικό μας λειτουργούν ως ένα παράλληλο δίκτυο διανομής. Ξέρετε, το 95% των ταινιών που προβάλλονται εδώ δεν θα καταφέρει να βρει πουθενά αλλού διανομή, γι’ αυτό και μας αγκαλιάζουν οι δημιουργοί». Ομολογεί, εξάλλου, χωρίς αναστολές πως δεν επιθυμεί το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων να ξεχωρίζει από τα άλλα του είδους του. «Δεν θέλω να διαφέρουμε και δεν πιστεύω στις παρθενογενέσεις. Και δικός μας στόχος είναι να αναδεικνύουμε το καλό σινεμά· το καταφέρνουμε άλλοτε λιγότερο, άλλοτε περισσότερο. Πάντως, έχουμε τη διάθεση, το πάθος και την ετοιμότητα να αναζητούμε το περισσότερο», σημειώνει.

Πλάνο από το εργαστήριο κόμικ με την βοήθεια της ΑΙ.

Φυσικά, αναγνωρίζει πως το Chania Film Festival έχει μια διακριτή προτεραιότητα να μυήσει περισσότερο τους θεατές της Κρήτης στην τέχνη του σινεμά – εξ ου και ο τομέας των εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι πυρηνικός. Όσην ώρα μιλάμε στο γραφείο του στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων σε μικρές και μεγάλες αίθουσες – ακόμα και στην ταράτσα συμβαίνουν εργαστήρια για μαθητές σχολείων. Στην κεντρική αίθουσα προβάλλεται η υπέροχη μαθητική ταινία μικρού «Τα κορδόνια του», κατά την οποία μαθητές του Γυμνασίου Αλικιανού αφηγούνται την ιστορία του συμμαθητή τους Μιχάλη, ένα παιδί με σύνδρομο ΄Ασπεργκερ που σήμερα φοιτά στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Σε διαδοχή με το ντοκιμαντέρ «Creta Stories: Αγγίζοντας τον αυτισμό» όπου έξι θαρραλέοι γονείς του νησιού με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού τολμούν να υπερβούν την καταπίεση της τοπικής κοινωνίας και να μοιραστούν – μαζί με τα παιδιά τους, το βίωμα τους.

Στους πάνω ορόφους γίνεται εργαστήριο κόμικ με την χρήση ΑΙ (εδώ τα αγόρια που έχουν δηλώσει ενδιαφέρον υπερψηφούν), εργαστήρι πάνω στο Θέατρο Σκιών ενώ σε ένα μικρό αίθριο οι μαθητές του 5ου Γυμνασίου Χανίων που εκδίδουν την ψηφιακή εφημερίδα «Τα λόγια του θρανίου» παίρνουν επαγγελματικού επιπέδου συνέντευξη από τον ενθουσιώδη Γιώργο Αρβανίτη.

Οι επόμενες γενιές θεατών κινηματογράφου στο πρώτο πλάνο της διοργάνωσης.

Δεν είναι τυχαίο που το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων συμπληρώνει φέτος τα 12 του χρόνια, παρότι ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει πως η διοργάνωση έχει μπει ήδη στην πρώτη της εφηβεία. «Όπως και για τους ανθρώπους έτσι και για τις διοργανώσεις θεωρώ πως το στοίχημα είναι να ζουν την ηλικία τους. Επιδιώκω, λοιπόν, το Φεστιβάλ να εξελιχθεί, ξέροντας πως θα έχει τα πάνω και τα κάτω του, όπως κάθε οργανισμός σε ανάπτυξη. Για την ώρα, το Chania Film Festival είναι στην ορμητική εφηβεία κι αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να γνωρίσει καλύτερα τον κόσμο, να αναπτύξει μεγαλύτερη διάδραση με το χώρο του κινηματογράφου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Και όπως πάντα θα στοχεύει να βοηθήσει τις επόμενες γενιές προκειμένου να γίνουν κριτικοί θεατές, να τονώσει τον κοινωνικό χαρακτήρα της θέασης και γιατί όχι αν ανακαλύψει ταλέντα στα εργαστήρια μας να τους δώσει το βήμα να προχωρήσουν παραπέρα».

Ματθαίος Φραντζεσκάκης: Επιδιώκω το Φεστιβάλ να εξελιχθεί, ξέροντας πως θα έχει τα πάνω και τα κάτω του, όπως κάθε οργανισμός σε ανάπτυξη. Για την ώρα, το Chania Film Festival είναι στην ορμητική εφηβεία

Κι όλα αυτά εκτονώνονται σε ανύποπτο χρόνο – όταν για παράδειγμα στις πρόσφατες θερινές προβολές που διοργάνωνε ο Δημοτικός Κινηματογράφος Χανίων για τον «Μελισσοκόμο» του Θόδωρου Αγγελόπουλου (και πάλι σε φωτογραφία του Γιώργου Αρβανίτη), η προσέλευση ήταν τέτοια, ώστε έμειναν έξω περισσότερα από 200 άτομα.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης δεν ξεχνάει πως το κινηματογραφικό παρόν των Χανίων έχει ένα μακρύ παρελθόν. Υπενθυμίζει πως στην πόλη ιδρύθηκε το πρώτο θερινό σινεμά της χώρας, πως από την δεκαετία του ’70 τα Χανιά είχαν μια κινηματογραφική λέσχη με ισχυρή ταυτότητα και πως ο Δημοτικός Κινηματογράφος οργανώνει σταθερά ένα ποιοτικό και συνεπές προγραμματισμό.

Για την ανάγκη μιας σταθερής – κι όχι ακαθόριστης – χρηματοδότησης του Φεστιβάλ κάνει λόγο ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης.

Στο κατώφλι του γραφείου του στέκεται ένας Βρετανός επισκέπτης, όχι από το απλό ενδιαφέρον για να παρακολουθήσει το πρόγραμμα της διοργάνωσης αλλά γιατί είναι, μεταξύ άλλων, ένας από τους παραγωγούς οκτώ ταινιών James Bond που θέλησε να συμβάλλει «με κάποιο τρόπο» στη διοργάνωση. «Αυτή η συνάντηση, δεν πληρώνεται αλλά κεφαλοποιείται» σχολιάζει ο κ. Φραντζεσκάκης· μολονότι δεν κρύβει την ανάγκη μιας καλύτερης και στέρεας χρηματοδότησης από όλους τους εμπλεκόμενους τοπικούς φορείς και τα αρμόδια υπουργεία. «Έχουμε δείξει τι κάνουμε και τι μπορούμε να κάνουμε. Το Φεστιβάλ ολοένα και μεγαλώνει, αλλά εμείς συνεχίζουμε να πορευόμαστε μα ακαθόριστους, μη σταθερούς πόρους. Κάθε χρόνο ξεκινάμε από το μηδέν γι’ αυτό και έχουμε την ανάγκη ενός σαφούς οικονομικού πλαισίου, ώστε να μπορέσουμε να επικεντρωθούμε περισσότερο στο περιεχόμενο της διοργάνωσης».

Το 12ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Χανίων συνεχίζει με τον ίδιο αμείωτο ρυθμό προβολών, εκπαιδευτικών δράσεων και παράλληλων εκδηλώσεων μέχρι την προσεχή Κυριακή 27 Οκτωβρίου.