ΤΕΤΑΡΤΗ
25
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
Δεν μπορώ να θυμηθώ πόσες φορές ράγισε η φωνή τους, μιλώντας ο ένας για τον άλλον. Πόσες φορές δάκρυσαν και αγκαλιάστηκαν, μπροστά στο μεγάλο κοινό του 65ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είτε στις κλειστές συναντήσεις με την παρουσία δημοσιογράφων. Ίσως ευθύνεται η επανασύνδεση τους στο «Return» του Ουμπέρτο Παζολίνι . Ίσως, η αναπόληση που τους προκάλεσε η προβολή του «Άγγλου ασθενή», της εμβληματικής ταινία του 1996 από τον Άντονι Μιγκέλα. Πάντως, ο Ρέιφ Φάινς και η Ζιλιέτ Μπινός καλλιέργησαν μια βαθιά φιλία μέσα στα χρόνια και, όπως υπογραμμίζει ο τίτλος της νέας τους συνεργασίας, επιστρέφουν σε αυτήν. «Ίσως να είναι η τελευταία μας κοινή ταινία», αναφέρει η Ζιλιέτ Μπινός, ξανά συγκινημένη.
«Ίσως να είναι η τελευταία μας κοινή ταινία», αναφέρει η Ζιλιέτ Μπινός συγκινημένη, έχοντας στο πλάϊ της τον Ρέιφ Φάινς.
Στο «Return» θα τους δούμε, ζευγάρι και πάλι – και δη ένα από τα διασημότερα ζευγάρια της παγκόσμιας λογοτεχνίας – ως Οδυσσέα και Πηνελόπη, ωστόσο έξω από το κάδρο του μύθου, αλλά με το αρχετυπικό βάρος των ηρώων να τους ακολουθεί, τη στιγμή που ο Οδυσσέας έχει επιτέλους φτάσει στην Ιθάκη του. «Είχα διαβάσει από καιρό το σενάριο» – λέει ο Ρέιφ Φάινς αποκαλύπτοντας πως η αρχική σκέψη ήταν να το σκηνοθετήσει ο ίδιος και όχι ο Ουμπέρτο Παζολίνι. «Είχα από παιδί την εξοικείωση με το έπος της Οδύσσειας, αλλά μπαίνοντας σε αυτό το ρόλο, ένιωσα πως έπρεπε να κάνω ένα εσωτερικό ταξίδι. Να συναντήσω έναν άνδρα που επιστρέφει στο σπίτι του, πλην όμως, δεν ξέρει αν ανήκει πια σε αυτό. Νιώθει άδειος μετά από το βίωμα των καταστροφών, των τραγωδιών του πολέμου στις οποίες έχει ο ίδιος συμμετέχει και συνειδητοποιεί πως αν θέλει να επαναδιεκδικήσει όσα είναι δικά του, πρέπει να ξαναμπεί στον ίδιο κύκλο βίας να επαναλάβει ό,τι έχει μισήσει. Κι αυτό δεν είναι μόνο ένα ταξίδι μέσα του, αλλά και η διαδρομή προς την Πηνελόπη. Οι δυο τους βρίσκονται μπροστά στην τραγική αδυναμία να επανασυνδεθούν μετά από τόσο πόνο».
Για τον ρόλο του Οδυσσέα: «Είχα από παιδί την εξοικείωση με το έπος της Οδύσσειας, αλλά μπαίνοντας σε αυτό το ρόλο, ένιωσα πως έπρεπε να κάνω ένα εσωτερικό ταξίδι».
Η Ζιλιέτ Μπινός, συμφωνεί απόλυτα με την έμφαση στην εσωτερικότητα των προσώπων, αφού υποδύεται μια ηρωίδα «σε απόγνωση, ζει σε ένα περιβάλλον βίας, έχει την ευφυΐα να το τιθασεύει και να αντέξει τη σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου. Νομίζω πως βλέπουμε πολλά περισσότερα σε αυτήν την Πηνελόπη, είναι πολύ πιο περίπλοκη από την εικόνα της αφοσιωμένης συζύγου που περιμένει τον άνδρα της να γυρίσει. Είναι φορέας μιας πίστης που υπερβαίνει τη δυσκολία. Και παρότι είναι οργισμένη με τον Οδυσσέα είναι εκείνη που τελικά τον πείθει να δράσει. Ναι, είναι ένα κλασικό θέμα αυτό για το οποίο μιλάμε, αλλά στην δική μας ανάγνωση μπορείς να το αναγνωρίσεις μέσα από πολλά επίπεδα».
Πράγματι, στα πλάνα του «Return», δεν αποτυπώνεται το επικό στοιχείο, αλλά η ψυχολογική ένταση των χαρακτήρων που έχουν απεκδυθεί από καθετί το ηρωϊκό. Τα σκληρά κοντινά του Παζολίνι στο πρόσωπο του Ρέιφ Φάινς αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο που έχει χάσει τον εαυτό του – αν δεν τον έχει αποκηρύξει μετά την εμπειρία του πολέμου. Η δε Ζιλιέτ Μπινός ενδύεται μια γυναίκα που αντιστέκεται λυσσαλέα στο τέλμα.
Ρέιφ Φάινς, Ζιλιέτ Μπινός, Ουμπέρτο Παζολίνο και στο κέντρο ο παραγωγός της ταινίας, Κωνσταντίνος Κοντοβράκης.
Ο Ιταλός σκηνοθέτης Ουμπέρτο Παζολίνι κυοφορούσε την ιδέα της «Επιστροφής» για πάνω από 30 χρόνια και γελάει παρομοιάζοντας την υλοποίηση της με την οδυσσεϊκή περιπέτεια. «Ήταν μια τρελή ιδέα να επιστρέψουμε στον Όμηρο, να μην τον θεωρήσουμε κάτι ιερό και να μην αφήσουμε μόνο τους ακαδημαϊκούς να ασχολούνται μαζί του», παραδέχεται, όπως και οι πρωταγωνιστές του, σημειώνει πως το μυθικό, θεϊκό κομμάτι έχει αποσιωπηθεί και εδώ διαπραγματεύονται την πνευματική οδύσσεια των ανθρώπων.
«Είναι πραγματικά πρόσωπα, όχι μυθολογικές φιγούρες», ξεκαθαρίζει. Παρότι έχει ολοκληρώσει το «Return» με όλες τις «Σκύλες» και τις «Χάρυβδες» που συναντά ένας κινηματογραφιστής στην προσπάθεια να ολοκληρώσει μια ταινία, δεν ονομάζει το έργο του ως Ιθάκη αλλά «την ευκαιρία να δουλέψω μαζί με αυτούς τους ηθοποιούς, να μου προσφέρουν περισσότερα από όσα τους ζήτησα, να επιτύχουν τόσο βαθιές, μεταξύ τους, συνδέσεις για τις οποίες μόνο ευλογημένος μπορώ να νιώθω».
Μπροστά στην αφίσα του 65ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Ο Ρέιφ Φάινς αναφέρθηκε στην οντολογική έννοια της επιστροφής ως «κάτι που κάθε άνθρωπος κουβαλάει μέσα του για όσο ζει», σχολιάζοντας παράλληλα το ιδανικό περιβάλλον δημιουργίας στο οποίο εργάστηκαν. «Δεν είχα πάντα την ίδια πίστη και τις ίδιες αγωνίες για να φτιάχνω ταινίες όσο ήμουν νέα. Αργότερα άρχισα να συνειδητοποιώ τι σημαίνει τελικά αυτή η διαδικασία», ομολογεί η Μπινός. «Και στη δική μας περίπτωση, η ανάγκη να ειπωθεί η ιστορία και αυτό το όνειρο του Ουμπέρτο μας συγκίνησε πολύ. Αυτό εύχεσαι τελικά ως ηθοποιός: να συναντηθείς μαζί με άλλους, με ανθρώπους εκτιμάς μέσα σε μια επιθυμία. Γι’ αυτό και κάθε φορά που ξεκινάς το ταξίδι μιας ταινίας πρέπει να νιώθεις άδειος, ώστε να μπορέσεις να χωρέσεις όσα έχουν να σου χαρίσουν τέτοιοι σπουδαίοι συνεργάτες». Η όπως αργότερα θα συμπλήρωνε «το καλύτερο μέρος για να επιστρέφεις είναι η καρδιά».
Η συγκίνηση περίσσευε στη βράβευση τους στο Ολύμπιον, όπου και οι δύο οσκαρικοί ηθοποιοί αναλύθηκαν σε δάκρυα.
Φορτισμένοι από το κοινό παρελθόν τους – που εγκαινιάστηκε, πριν από 32 χρόνια, το 1992 με τα «Ανεμοδαρμένα ύψη», τη μεταφορά του εμβληματικού μυθιστορήματος της Έμιλι Μπροντέ από τον Πίτερ Κοσμίνσκι – η Ζιλιέτ Μπινός και ο Ρέιφ Φάινς πιστεύουν πως ήταν πεπρωμένο να ξανασυναντηθούν· μολονότι δεν έχει ακόμα διευκρινίσει ποιος ήταν εκείνος που την πρότεινε για το ρόλο της Πηνελόπης στην «Επιστροφή»: «Όταν ρώτησα το Ρέιφ μου είπε πως με ζήτησε ο Ουμπέρτο· όταν πάλι ρώτησα τον Ουμπέρτο, επέμενε πως η ιδέα ήταν του Ρέιφ», λέει η Μπινός χαμογελώντας.
Σε κάθε περίπτωση, οι δυο τους συνιστούν ένα από τα σπάνια κινηματογραφικά ζευγάρια που έχουν συντηρήσει τέτοιους δεσμούς, ώστε διαρκώς ν’ αναζητούν τρόπους για να δουλεύουν μαζί. Ήδη στη διάρκεια του press conference αποκάλυψαν πως εδώ και καιρό συζητούν την ιδέα να μοιραστούν όχι μόνο το ίδιο σετ αλλά και την ίδια θεατρική σκηνή που, αμφότεροι, τόσο αγαπούν.
Στο κόκκινο χαλί του 65ου ΦΚΘ, με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης Ορέστη Ανδρεαδάκη και την Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό.
Το προηγούμενο βράδυ, στη σκηνή του «Ολύμπιον», ακούγοντας τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης Ορέστη Ανδρεαδάκη και την Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ελίζ Ζαλαντό να απαριθμούν τα προσωπικά (όσο και κοινά) τους επιτεύγματα, ο δείκτης της συγκίνησης ξεπέρασε τους όρους της αβρότητας. Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης εξήρε την ερμηνευτική τόλμη της Μπινός και τις κορυφαίες συνεργασίες της με σκηνοθέτες (όπως ο Λεό Καράξ, ο Κριστόφ Κισλόφσκι, ο Μίκαελ Χάνεκε και ο Ζαν Λικ Γκοντάρ) που κατέληξαν σε «ταινίες στο ύψος του αριστουργήματος» και την μοναδική ευελιξία του Φάινς «να αναπνέει μέσα σε κάθε ρόλο και να μην φοβάται τις συνεχείς μεταμορφώσεις»: Δυο «θαρραλέοι εξερευνητές του ανθρώπινου συναισθήματος και πρωτοπόροι της τέχνης τους», είπε.
Μετά τη βράβευση.
Πιθανώς αυτή να ήταν και η σπίθα ώστε οι δύο ηθοποιοί, αφού κατέβηκαν καταχειροκροτούμενοι το κόκκινο χαλί -περνώντας από δεκάδες οπαδούς που είχαν στηθεί από νωρίς στην είσοδο του «Ολύμπιον» για μια φωτογραφία τους – μίλησαν με τόση θέρμη ο ένας για τον άλλον. Ο μεν Ρέιφ Φάινς να αναφέρεται «στη συνεργασία με την Ζιλιέτ είναι σαν όνειρο». «Είναι μια υπέροχη καλλιτέχνης να περνάς το χρόνο σου μαζί της, είναι μια θαυμάσια γυναίκα, είναι σπάνια η ενέργεια της, σε εμπνέει να δουλεύεις μαζί της. Δίνεται με έναν τρόπο που δεν έχω βιώσει με κανέναν άλλο ηθοποιό. Είμαι πολύ φορτισμένος γιατί την αγαπώ πάρα πολύ» είπε, χωρίς να πάρει το βλέμμα του από πάνω της και αναλύθηκε σε δάκρυα, μέσα στην αγκαλιά της. Εξίσου δοτική, κι εκείνη, ομολόγησε στον Φάινς πως «το να συμπρωταγωνιστώ μαζί σου είναι μια επιβράβευση από μόνη της, πλουτίζει την καρδιά μου και το μυαλό μου τόσο πολύ. Νιώθω σαν να σε ξέρω και παρόλα αυτά θέλω να σε γνωρίσω κι άλλο. Είσαι ένα μυστήριο, γεμάτο αντιφάσεις και γι’ αυτό σ’ αγαπώ. Έχουμε έναν κοινό τόπο όπου μεταμορφωνόμαστε, όπου μπορούμε να δείξουμε πως μια πληγή μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή ευτυχίας, πως ο φόβος μπορεί να γίνει ένα ειρηνικό σπίτι. Όταν παίζουμε μαζί δεν έχουμε πουθενά να κρυφτούμε, οπότε το να εκθέτουμε τον εαυτό μας ο ένας στον άλλον είναι η καλύτερη επιλογή».
Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης απέμεινε και στους δυο τον Χρυσό Αλέξανδρο ως ελάχιστη ένδειξη για την συνολική τους προσφορά στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Η ταινία τους «Return» θα βγει στις ελληνικές αίθουσες στις 28 Νοεμβρίου κάνοντας πανευρωπαϊκή πρεμιέρα.
