Μία Κρητικιά (22), ένας Κρητικός (24), μία Τρικαλινή (25) και μία Κύπρια (23) κάθονται σε έναν καναπέ σε ένα σπίτι στην Κάτω Τούμπα. Όχι, αυτό δεν είναι η αρχή ενός ανέκδοτου – αν και πολύ εύκολα θα μπορούσε – είναι οι τοπογραφικές συστάσεις των ανθρώπων της παρακάτω συζήτησης. Η Μαρία, ο Γιώργος, η Ελένη και η Σταυρίνα είναι τέσσερις άνθρωποι, που έγιναν φίλοι, λατρεύουν να συζητούν για τέχνη και συναντήθηκαν τυχαία (ή και όχι) στη Θεσσαλονίκη όσο συμβαίνει το 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Οι συζητήσεις πολλές, τα σου-σου ακόμα περισσότερα, και κάπου εκεί, ενδιάμεσα στο κρασί και στις λέξεις, σε ένα σεισμό και ένα μετασεισμό, άνοιξα την εφαρμογή ηχογράφησης στο κινητό μου. Γιατί δεν γινόταν όλα αυτά να μην γραφτούν κάπου.
Ως κάτοικοι Θεσσαλονίκης για 5+ χρόνια, οι τρεις από τους τέσσερις, στην πραγματικότητα το Φεστιβάλ κάπως τους έπλασε, τους διαμόρφωσε και λίγο τους άλλαξε – τον καθένα διαφορετικά. Η τέταρτη (εγώ) είμαι κάτοικος Αθήνας και έρχομαι πρώτη φορά στο Φεστιβάλ και βασικά αυτό που ήθελα, πριν ακόμα έρθω, ήταν να δω το Φεστιβάλ μέσα από τα μάτια των ανθρώπων αυτής της πόλης και εκείνη η συζήτηση ήταν η ευκαιρία. Μία κάπως ανορθόδοξη “συνέντευξη” θα απλωθεί παρακάτω, αλλά εν τέλει πιστεύω πως αυτό που ήθελα το κατάφερα. Είδα το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τριών (ή τεσσάρων) διαφορετικών ανθρώπων και ήταν ακριβώς όσο υπέροχο πίστευα.
H Θεσσαλονίκη αλλάζει χρώματα τον Νοέμβρη.
Μαρία (Μ): Για πείτε. Γιατί περιμένετε το Φεστιβάλ κάθε χρόνο;
Σταυρινή (Σ): Κοίταξε, εγώ νιώθω ότι είναι μία ανάσα για την πόλη κάθε χρόνο που έρχεται το Φεστιβάλ. Δείχνει, δηλαδή, όλα αυτά που θα μπορούσε η Θεσσαλονίκη να είναι, αλλά είναι μόνο για μερικές μέρες το Νοέμβριο.
Γιώργος (Γ): Συμφωνώ. Γίνεται δηλαδή ένας πυλώνας πολιτισμού και κουλτούρας. Έρχονται άνθρωποι από όλα τα πολιτιστικά υπόβαθρα – ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, άνθρωποι που απλώς αγαπούν τον κινηματογράφο, και κάπως η πόλη στολίζεται, ρε παιδί μου.
Ελένη (Ε): Ακριβώς όπως το λέει η Σταυρινή το σκέφτομαι κι εγώ.
Γ: Με αγνόησε εμένα!
(γέλια)
Ε: Ακόμα και οι λέξεις που χρησιμοποίησε…
(κάνει σεισμό)
Μ: ΟΧΙ, ΟΧΙ!
Γ: Δεν το πιστεύω ότι κάνει σεισμό στη Θεσσαλονίκη! Έχει να κάνει δεκαετίες!
Σ: Δεν το πιστεύω ότι το έχεις σε ηχογράφηση!
(κάπου εδώ επικρατεί ένα παραλήρημα για τους σεισμούς στην Κρήτη και την Κύπρο, τον προηγούμενο σεισμό στη Θεσσαλονίκη και τους αντισεισμικούς νόμους…καμία ψυχραιμία)
Μ: Ωραία! Ελένη μου, τι έλεγες;
Ε: Ότι η Θεσσαλονίκη αλλάζει χρώματα τον Νοέμβρη.
Σ: Τέλειο αυτό!
Βασικά όλο το Φεστιβάλ είναι μια παρηγοριά για μένα. Μου δείχνει πως δεν έχουμε κλείσει την πόρτα στην τέχνη τελείως, όσο και αν πολλοί προσπαθούν.
Ε: Σαν να φωτίζεται όλη η πόλη αλλιώς, μόλις ανάβουν τα φώτα στο λιμάνι.
Σ: Ξέρεις τι; Νομίζω πως η πόλη αποκτά τις αποχρώσεις του Θερμαϊκού όταν πέφτουν τα φώτα και η θάλασσα είναι ήσυχη, και μπλέκονται όλα και γίνεται κάτι πολύ ιμπρεσιονιστικό εκεί πέρα…
Μ: Δεν το πιστεύω πόσο ρομαντικοί είμαστε…
Σ: Ε, μα για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου μιλάμε! Πώς θα μπορούσε αλλιώς;
Μ: Σωστή! Πότε ήταν το πρώτο σας Φεστιβάλ;
Σ: Εμένα ήταν το 60ο, το 2019.
Ε: Εμένα το 2017, που ήταν η πρώτη μου χρονιά στη Θεσσαλονίκη. Αλλά δεν θυμάμαι σχεδόν τίποτα! Θυμάμαι απλώς να είμαι εντυπωσιασμένη από τα πάντα, συνέχεια.
Γ: Και εμένα ήταν το ’19.
Σ: Εγώ είχα σοκαριστεί στο πρώτο, γιατί ήταν η πρώτη μου επαφή με τον “κουλτουριάρικο” κινηματογράφο. Θυμάμαι μια συγκεκριμένη ταινία που είχα δει τότε και ήμουν σε φάση «πότε θα τελειώσει αυτό που βλέπω, να φύγουμε;». Αν την έβλεπα τώρα, θα έλεγα ότι είναι συγκλονιστική ταινία!
Μ: Ακριβώς αυτό νομίζω ότι είναι και ο στόχος του Φεστιβάλ. Δηλαδή, εγώ που έρχομαι πρώτη φορά φέτος, και μπορεί να έχω διαβάσει για αυτό, αλλά παρόλο που ανεβαίνω συχνά Θεσσαλονίκη δεν το είχα βιώσει. Ίσως να δίνει σε ένα πιο mainstream κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει μια πλευρά του κινηματογράφου που, αν δεν υπήρχε αυτή η προώθηση, δεν θα είχε τόσο κοινό. Ή είναι πολύ, ας πούμε, περιορισμένη αυτή η οπτική για τον στόχο του Φεστιβάλ; Γιατί γίνεται και 65 χρόνια τώρα…
Δηλαδή και εγώ που έρχομαι πρώτη φορά, νιώθω λίγο outsider στην εξίσωση. Αλλά υπάρχει ο χώρος για να γίνω insider.
Σ: Νιώθω ότι έχει περισσότερα από ένα κανάλια. Γιατί μπορεί να απευθύνεται και στο κοινό – να έχει στόχο δηλαδή να δώσει ερεθίσματα στον κόσμο, σε ένα μεγαλύτερο φάσμα. Όμως θεωρώ ότι έχει και στόχο να αναδείξει τη δουλειά καλλιτεχνών, και εγχώριων και του εξωτερικού, και να τους δώσει ένα πλαίσιο συμπεριληπτικό, μέσα στο οποίο να μπορούν να υποβάλουν τις ταινίες τους και να δείξουν τη δουλειά τους. Δηλαδή, πιστεύω ότι είναι ΠΟΛΥ σημαντικός θεσμός για το χώρο του κινηματογράφου.
(κάνει μετασεισμό…)
Μ: Ωστόσο, θα ήθελα να μου πείτε τι είναι αυτό που θυμάστε από το πρώτο σας Φεστιβάλ. Βασικά, το ένα πράγμα που θυμάστε και το χρώμα που είχε για εσάς.
Γ: Έκανε πολύ κρύο εκείνο τον Νοέμβριο του ’19 και δεν θυμάμαι χρώμα. Θυμάμαι όμως να πηγαίνουμε να δούμε ταινίες με κρύο! Ήμασταν όλοι πολύ όμορφα ντυμένοι – προσέχαμε πάρα πολύ πώς θα ντυθούμε για να πάμε στις ταινίες. Βλέπαμε τον κινηματογράφο ευλαβικά – σαν κάτι που πρέπει να το προσέξεις!
Μ: Το ’19 εμείς ήμασταν 18 χρονών, έτσι; (εκτός από την Ελένη)
Γ: Ναι, ναι!
Σε καλεί να ανακαλύψεις πράγματα και να ανακαλύψεις τον εαυτό σου μέσα από τις ταινίες.
Μ: Είναι σοκαριστικό, έτσι; Για μένα είναι λίγο σοκαριστικό, δηλαδή, ότι δεκαοχτάχρονα παράτησαν τα club, τα κρασιά, τη σχολή… Καλά, τη σχολή πες εντάξει, την παρατούσαν…
(γέλια)
Μ: …για να πάνε να δουν κινηματογράφο!
Γ: Και όχι μόνο αυτό. Και να γίνουν μέρος του, να γίνουν κριτικοί κατά κάποιο τρόπο. Δηλαδή, έβγαινες και σχολίαζες την ταινία, σχολίαζες τους συντελεστές. Έβλεπες μετά από κάθε ταινία τους ανθρώπους πίσω από την ταινία.
Σ: Αυτό ήταν πολύ ωραίο!
Γ: Δηλαδή μέχρι το Φεστιβάλ, δεν πήγαινες σινεμά και έλεγες «το cinematography ήταν πάρα πολύ ωραίο!» ή ας πούμε «η μουσική της ταινίας ήταν καταπληκτική!». Όταν πας πλέον στον κινηματογράφο, ή ειδικά στο Φεστιβάλ, για να παρακολουθήσεις μία ταινία ως αποκύημα του κινηματογράφου, τα παρακολουθείς και αυτά! Βοηθάει, βέβαια, και πάρα πολύ που είναι και οι συντελεστές παρόντες στο Φεστιβάλ. Θα κάτσουν να σου μιλήσουν μετά, θα δεχτούν ερωτήσεις ή ακόμη και μόνο που είναι εκεί πέρα, δεν είναι πια μια απρόσωπη ταινία. Είναι ένα έργο εκείνης της κυρίας σκηνοθέτιδας, που έγραψε εκείνος ο κύριος σεναριογράφος. Τους βλέπεις, τους προσωποποιείς. Συμμετέχεις.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ε: Το βλέπεις τελείως αλλιώς εξ αρχής. Πιάνω τον εαυτό μου πολλές φορές, ειδικά όταν έχει Q&A μετά, να προσπαθώ να βρίσκω κομμάτια που θα ήθελα να μάθω πέρα από τη στιγμή που έχω τους συντελεστές εκεί να μου απαντήσουν. Απορίες που πιθανότατα αλλιώς δεν θα είχα – βλέποντας την ίδια ταινία.
Σ: Είναι ένα “behind the scenes” που σου δίνει bonus το Φεστιβάλ. Βέβαια, για μένα το 2019 το Φεστιβάλ ήταν το βάπτισμα σε όλη αυτή τη νέα οπτική του «πώς μπορείς να κοιτάξεις τον κινηματογράφο και τι μπορείς να προσέξεις σε μία ταινία;». Δεν πήγα δηλαδή έχοντας ήδη καλλιεργήσει αυτή τη ματιά απέναντι στον κινηματογράφο. Νιώθω ότι είναι ένας θεσμός μέσα στον οποίο έμαθα να κοιτάω τις ταινίες αλλιώς.
Μ: Αυτό το καταλαβαίνω πολύ! Δηλαδή και εγώ που έρχομαι πρώτη φορά και είμαι εδώ κάποιες μέρες, νιώθω λίγο outsider στην εξίσωση. Αλλά υπάρχει ο χώρος για να γίνω insider. Βέβαια, το γεγονός πως οι ταινίες βγήκαν τόσο γρήγορα sold out, από την πρώτη κιόλας μέρα, περιορίζει λίγο την κατάσταση.
Ε: Αυτό το παρατηρώ, η αλήθεια είναι, πρώτη φορά.
Μ: Ναι, δηλαδή αν δεν κλείσεις εισιτήριο για κάτι πριν την έναρξη του Φεστιβάλ, δεν θα καταφέρεις να το δεις, ίσως ούτε σε μία δεύτερη προβολή.
Γ: Εγώ το θυμάμαι και από το προπέρσινο, να είναι προβολές τόσο νωρίς sold out. Μετά από τον COVID – ειδικά πέρυσι με την Bellucci.
Ε: Ναι, αλλά ακόμα και πέρυσι θυμάμαι να βρίσκω εισιτήριο για ταινίες που ήθελα την ημέρα της προβολής – όχι μόνο σε μία, σε πολλές. Φέτος, ακόμα και ταινίες που δεν έχουν κάποια βράβευση ή δεν είναι μέρος κάποιου αφιερώματος, είναι απλά ταινίες του Φεστιβάλ, είναι sold out.
Μ: Αυτό ωστόσο, όσο θετικό και αν είναι για το ίδιο το Φεστιβάλ, δεν έρχεται λίγο σε σύγκρουση με εκείνο τον αυθορμητισμό και την αμεσότητα που ξέρω ότι σας τράβηξε εξ αρχής στο Φεστιβάλ;
Σ: Δεν ξέρω αν έρχεται σε αντίθεση, γιατί υπάρχουν τόσες πολλές άλλες επιλογές ακόμα και με τα sold out. Είναι ένα θέμα ότι πολλές από τις ταινίες που είναι πιο γνωστές γίνονται πολύ γρήγορα sold out, αλλά δεν έχει λειτουργήσει αρνητικά προς το παρόν σε μένα. Αλλά φαντάζομαι πως αν αυτή είναι μία μόνιμη συνθήκη για κάποιον που το βιώνει σε κάθε Φεστιβάλ, κάποια στιγμή ίσως όντως τον ξενερώσει.
Ε: Εγώ το θεωρώ και λίγο αναπόφευκτο πλέον. Φέτος, ας πούμε, ένιωσα ένα 10% παραπάνω αγχωμένη για να κάνω σωστό προγραμματισμό, να προλάβω, να μην πέφτουν η μία πάνω στην άλλη… όλα αυτά.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Γ: Εγώ πιστεύω πως όλα αυτά εξισορροπούνται με το γεγονός πως το Φεστιβάλ είναι μία πολιτιστική ενέργεια για την πόλη. Επειδή οι άνθρωποι της πόλης, οι εθελοντές, είναι το Φεστιβάλ, δεν θεωρώ ότι ξεφεύγει τόσο πολύ. Ναι, ίσως λίγο ξεφεύγει στις προβολές – χάνεις κάποιες ταινίες. Αλλά από πέρυσι εγώ κάπως ξέφυγα από το τρυπάκι του να προλάβω τα πάντα. Ήταν πιο εύκολο να επιλέξω φέτος ποια ταινία θα δω, πού θα δώσω τον χρόνο μου. Του έδωσα άλλη βάση. Βοηθάει και ο τοπικός χαρακτήρας του για να μην ξεφύγει – είναι στη Θεσσαλονίκη, είναι όλα κοντά, γύρω από τη θάλασσα. Αφίσες παντού, οι κίτρινες τσάντες παντού… Δεν νομίζω πως ξεφεύγει τόσο πολύ.
Μ: Εσένα Ελένη μου, πως ήταν το δικό σου Φεστιβάλ;
Ε: Ήταν πολύ κίτρινο! (γέλια) Κίτρινο γιατί το συνδέω με τα φώτα, και ήταν όντως πολύ εντυπωσιακό στο μυαλό μου. Νομίζω πως η ταινία έναρξης τότε ήταν το Marriage Story, που πάλι δεν γνωρίζω αν ήταν η πρώτη φορά που ήρθαν Χολιγουντιανοί συντελεστές παραγωγής ή αν έρχονταν και τα προηγούμενα χρόνια. Δεν είχα δει την ταινία στο Ολύμπιον, αλλά ήμουν απ’ έξω όσο συνέβαινε αυτό, οπότε έχω αυτή την ανάμνηση – τα φλας, το κόκκινο χαλί, ο κόσμος, οι φωνές – πολύ έντονα.
Μ: Σαν ταινία!
(όλοι): Ναι!
Μ: Είναι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου σαν ταινία;
Σ: Για μένα, σίγουρα!
Ε: Ναι, καλέ!
Γ: Είναι λες και η αρχή της ταινίας είναι η εβδομάδα πριν το φεστιβάλ – όταν όλοι το περιμένουν – και φτάνει στην κορύφωσή της όταν ξεκινάει το φεστιβάλ. Και μετά περιμένεις μια spin-off σειρά για να δεις και τις επόμενες ημέρες!
Μ: Εσένα Σταυρίνα;
Σ: Για μένα, αν ήταν χρώμα, το πρώτο Φεστιβάλ θα ήταν το μενεξεδί – τότε που πέφτει ο ήλιος και ανάβουν τα γράμματα του Φεστιβάλ στο λιμάνι και ξέρεις ότι έχει αρχίσει – θα πας το βράδυ για ταινία! Η πιο έντονη ανάμνηση τώρα είναι μετά από κάποια προβολή στις αίθουσες του Φεστιβάλ, να βρίσκομαι γύρω από άγνωστους ανθρώπους, να πίνω μπύρα και να μιλάμε για αυτό που είδαμε. Ούσα φρέσκια στην πόλη και φοιτήτρια τότε, κατάλαβα πως είχα έρθει στο σωστό μέρος – έκανα καλή επιλογή με την πόλη.
Γ: Για μένα είναι και τα μηνύματα που προωθεί – και με τις ταινίες και με την τέχνη γενικότερα. Τη συμπεριληπτικότητα, την προβολή “εαυτού” σε κάθε ταινία, οι θεματικές του (π.χ. φέτος το “We The Monster”). Σε καλεί να ανακαλύψεις πράγματα και να ανακαλύψεις τον εαυτό σου μέσα από τις ταινίες. Δηλαδή θυμάστε την αφίσα του ’22 που ήταν εκείνη η θηλυκή φιγούρα, ουσιαστικά επουράνια;
Σ: Ναι, ναι!
Μ: Και φέτος! Δηλαδή εμένα μου αρέσει πάρα πολύ το artwork φέτος, και τα χρώματα και αυτό το σουρεαλ που υπάρχει. Μου βγάζει κάτι πάρα πολύ φρέσκο και νέο – και ας είναι το Φεστιβάλ 65 χρονών. Αλλά ξέρω ότι εσένα (Σταυρίνα) δεν σε τρέλανε…
(γέλια)
Σ: Ε, μένα δεν με τρέλανε, είναι μία αλήθεια αυτή. Αλλά σήμερα που είδα των προηγούμενων χρόνων, κατάλαβα πως μπορεί να φταίει πως συγκριτικά είναι μία αφίσα που θεματικά και σε χρώματα είναι πολύ φωναχτή, πολύ έντονη.
Μ: Δεν είναι τόσο κλασικά σχεδιαστική και “ευθεία” – αν αυτό βγάζει νόημα.
Σ: Δεν νομίζω πως έχει σχέση αυτό – απλά τελικά, προσωπικά, αυτά τα συγκεκριμένα χρώματα μου προκαλούν πολύ ένταση.
Μ: Εγώ αυτό λατρεύω!
Ε: Αυτό προσπαθεί να κάνει κιόλας.
Σ: Πιθανότατα.
Μ: Αυτό το κίτρινο και το φούξια το θεωρώ τέλειο!
Μ: Φέτος ποια είναι η ταινία που ανυπομονείτε να δείτε;
Ε: Εσύ πρώτη.
Μ: Εγώ, για πρώτη φορά, βασικά θέλω να δω όσες περισσότερες ταινίες μπορώ – και να ανακαλύψω αν αυτό είναι και το νόημα του Φεστιβάλ. Αλλά κυρίως ανυπομονώ να δω το “The Philosopher” – Έχω κάτι να πω…
Σ: Αυτό και εγώ!
Μ: … και το Cafe 404, και το Dodo – με το αφιέρωμα στο Πάνο Χ. Κούτρα.
Σ: Θα ήθελα να δω όλες αυτές που είπες, αλλά εμένα η φάση μου είναι λίγο διαφορετική. Δεν το ψάχνω από πριν. Παίρνω στα χέρια μου το πρόγραμμα και εκείνη την στιγμή αποφασίζω. Βέβαια αυτό είναι ρίσκο, όπως είπαμε και πριν, αλλά για μένα είναι κομμάτι της γοητείας του Φεστιβάλ. Τύπου, σου δίνω άπειρα ερεθίσματα και επιλογές και φτιάξε εσύ το φετινό σου παζλ.
Ε: Είμαι σε πολύ παρόμοιο μήκος κύματος με την Σταυρίνα – πάλι…
(γέλια)
Ε: Γιατί νομίζω αυτές που πάντα θα ήθελα να δω σίγουρα είναι αυτές της έναρξης.
(Όλοι): Ναι!
Ε: Δεν έχω δει ποτέ ταινία έναρξης του Φεστιβάλ, γιατί γίνεται sold out σε δευτερόλεπτα. Ευχαριστώ βέβαια που γίνεται αυτό και μπαίνω στην διαδικασία να ψάξω τι θέλω να δω και δεν μένω στα “μεγάλα”.
Γ: Αυτό είναι κάτι που θα ήθελα εγώ. Να είναι πιο προσβάσιμες οι επίσημες. Θα ήθελα πάρα πολύ να δω στα πλαίσια του Φεστιβάλ το “Μαρία” ή ακόμα και το “English Patient” και το “Return”. Να είναι περισσότερες οι προβολές αυτών – μία δεν φτάνει. Αν δηλαδή μπορώ να εκφράσω το παράπονό μου και να ακουστεί, αυτό!
(γέλια)
Σ: Αλλά ναι, βασικά όλο το Φεστιβάλ είναι μια παρηγοριά για μένα. Μου δείχνει πως δεν έχουμε κλείσει την πόρτα στην τέχνη τελείως, όσο και αν πολλοί προσπαθούν.
Ε: Ναι, και είναι ελπιδοφόρο και για τις ευκαιρίες και τις ελευθερίες που δίνει σε ανθρώπους εκτός της τέχνης να συμμετέχουν στην τέχνη. Και εγώ είμαι ένα ευρύτερο παράδειγμα αυτού.
Γ: Έως ότου λοιπόν το διοργανώσω, και παρουσιάσω μία παραγωγή της Σταυρίνας και προωθηθεί από το marketing της Ελένης και εσύ Μαρία γράψεις γι’ αυτό, ας αρκεστούμε στο να τρέχουμε από προβολή σε προβολή και να μην μας φτάνει ο χρόνος.
(γέλια)