Η Gen Z που ανεβαίνει στη σκηνή της Στέγης δεν θέλει ν’ αναπνεύσει άλλο μίσος

Είσαι λίγο νεότερη του Ιβάν Βιριπάγιεφ, του ριζοσπαστικού Ρώσου θεατρικού δημιουργού – γενεαλογικά σε κατατάσσουν στην Generation X. Γύρω σου μόνο πρόσωπα στα 20, βαριά στις αρχές των 30 τους χρόνων· δηλαδή, περιβάλλεσαι μόνο από zoomers, παιδιά της Generation Z. Είναι όλοι πρωταγωνιστές του «Οξυγόνου», της παραστατικής μεταγραφής του Γιώργου Κουτλή σε rave όπερα πάνω στο κείμενο -σταθμό του Βιριπάγιεφ που ανεβαίνει σε λίγες ημέρες στη Στέγη.

Τους φαντάζεσαι όλες και όλους νήπια ή μαθητές Δημοτικού όταν το «Οξυγόνο» διαδεχόταν την τρομοκρατική επίθεση των Δίδυμων Πύργων στη Νέα Υόρκη, την εισβολή της Αμερικής στο Αφγανιστάν, το ευρώ ως επίσημο νόμισμα για όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ και τον Ταγίπ Ερντογάν που έρχονταν στην εξουσία, την μεγαλύτερη (μέχρι τότε) εισβολή του Ισραήλ σε παλαιστινικά εδάφη.

Και, τώρα, 22 χρόνια μετά θα πουν τα λόγια του σε μιαν άλλη εποχή. Και αλήθεια, σκέφτεσαι τι μας χωρίζει και τι μας ενώνει; Τι διαφοροποιεί κάθε γενιά στο αίτημα να αλλάξει την πραγματικότητα γύρω της;

«Η νεότητα είναι στάση ζωής, δεν είναι ένα ηλικιακό πρόσημο. Μεγαλώνοντας είσαι απρόθυμος να θυσιάσεις κάθε κεκτημένο για το οποίο έχεις κοπιάσει. Όμως ως νέος ή όταν ο πυρήνας σου παραμένει νέος είσαι διατεθειμένος να ρισκάρεις. Άρα, η νεότητα είναι ο πομπός μιας διάθεσης για αλλαγή», σχολιάζει ο σκηνοθέτης της παράστασης Γιώργος Κουτλής διευκρινίζοντας πως ο Βιριπάγιεφ εξέφραζε τότε την Generation X, σήμερα την Generation Z – αλλά τελικά πυροδοτεί ζητήματα αρχετυπικά και φιλοσοφικά για την ανθρώπινη φύση και ύπαρξη που για να επικοινωνηθούν διψούν για νεανική (με την ευρεία έννοια) ορμή.

Τους λένε Αναστασία Βαλσαμάκη, Νοεμή Βασιλειάδου, Χαρά Γιώτα, Ελευθερία Ηλιοπούλου, Πάνο Κλάδη, Ιωάννη Μπάστα, Αλέξανδρο Νούσκα Βαρελά, Γκαλ Ρομπίσα, Ναταλία Σουίφτ, Γιάννη Τομάζο, Νικόλα Χατζηβασιλειάδη και είναι οι 12 από τους 23 περφόρμερς που, επί σκηνής, θα ανασάνουν για ό,τι νέο, άφθαρτο, ανατρεπτικό, χουλιγκάνικο έχει απομείνει ζωντανό μέσα μας – είτε είσαι 25, 35, 45, 55 και ούτω καθεξής – και περιμένει να βρει την ελευθερία του στο κοινωνικό σύμπαν.

Σκηνή από την παράσταση σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή.

«Κάθε γενιά είναι καταδικασμένη να αναζητήσει τη θέση της στην κοινωνία. Και κάθε γενιά θα το κάνει επειδή νιώθει ασφυξία μέσα σε αυτό που της δίνεται», παρατηρεί ο Πάνος Κλάδης διατρέχοντας, όπως και ο συμπρωταγωνιστής του Ιωάννης Μπάστας, τα ηλικιακά όρια με άξονα την επιθυμία για αλλαγή. «Εμείς ενηλικιωθήκαμε μέσα στην οικονομική κρίση. Είδαμε τα φασιστικά κόμματα να μπαίνουν στη Βουλή, είδαμε ανθρώπους να καίγονται στη Marfin. Θεωρητικά, όλες αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων επιδιώκαμε μια αλλαγή στον κόσμο. Το ερώτημα είναι προς ποια αλλαγή οδηγείς την απογοήτευση σου» λέει εμφατικά, αμφισβητώντας τρόπον τινά την αυταξία της νιότης. Ο Γιάννης Τομάζος προσθέτει: «Όπως θα δούμε και στην παράσταση, η νεότητα έχει μια μαγεία. Φέρει την ελπίδα πως θα παράξεις κάτι. Μπορεί να είναι μεγαλειώδες, μπορεί όμως να είναι και τρομακτικό. Γιατί τόσο ο Χίτλερ, όσο και ο Γκάντι υπήρξαν νέοι. Όμως, δεν συναντήθηκαν πουθενά».

Δεν ήσουν σίγουρη πως η Generation Z θα στεκόταν τόσο κοντά σου ή εσύ τόσο κοντά τους. Και να που η συζήτηση, την οποία ανοίγει προκλητικά η παράσταση της Στέγης, δεν δίνει απλώς μικρόφωνο και μάσκα οξυγόνου στα στόματα των zoomers – μπορεί τελικά να δίνει και στα δικά σου. Δεν είσαι, άλλωστε, κι εσύ θύμα της κλιματικής κρίσης; Δεν είσαι κι εσύ κοινωνός των μεταναστευτικών ροών και των βίαιων απωθήσεων τους, δεν είσαι μάρτυρας εκατοντάδων γυναικοκτονιών και αναπαραγωγής κάθε είδους φανατισμού, ρατσισμού και στερεοτύπων; Δεν ζεις εν καιρώ πολέμου; Δεν βλέπεις παιδιά να δολοφονούνται (ακόμα) στην Παλαιστίνη; Δεν παρατηρείς την ακροδεξιά να καλπάζει διεθνώς;

GenZeders: Θα μπορούσαν να είναι μια πολιτική γενιά;

Στην ανανεωμένη δραματουργία του «Οξυγόνου» (εδώ σε συνεργασία του Γιώργου Κουτλή και του σταθερού του συνεργάτη Βασίλη Μαγουλιώτη) η έλλειψη ζωτικών στοιχείων μεταφράζεται σε κοινούς τόπους και εμπειρίες.

Βέβαια, η νεότερη γενιά βάζει στην εξίσωση την τεχνολογική επανάσταση, που σαρώνει τα πάντα: αλλοτριώνει το άτομο και νοθεύει τις επιθυμίες του για μια πραγματική αλλαγή. «Η δικτύωση μοιάζει δίκοπο μαχαίρι. Οι κοινωνικοί αγώνες γίνονται όλοι pop υλικό: είσαι φεμινίστρια; Είναι pop. Είσαι ενάντια στη σφαγή της Γάζας; Eίναι pop. Eίσαι φαν της Madonna; Είσαι σίγουρα pop. Όλα αυτά παρερμηνεύονται γιατί στοιβάζονται μέσα μας ως καθημερινές τάσεις και σε ένα scroll στο Facebook εξισώνονται οι γυναικοκτονίες με ένα clip στο Tik Tok», τονίζει η Χαρά Γιώτα και ο Γιάννης Τομάζος συμπληρώνει: «Έχουμε στα χέρια μας τόση πληροφορία και πολλές ανεξάρτητες πηγές πληροφορίας, κάτι που θα μπορούσε να μας οδηγήσει στη δημιουργία μιας πολιτικής γενιάς. Τελικά, αυτό δουλεύει αντίθετα, μας οδηγεί προς την απάθεια. Μέσα στο χαμό της πληροφορίας αλλοιώνονται οι αξίες του ενεργού πολίτη, της κριτικής σκέψης και ικανότητας. Νομίζω, ότι οι γενιές πριν από εμάς, είχαν μεγαλύτερη όρεξη ν’ αναζητήσουν τι πραγματικά συνέβαινε και να δουν πως μπορούσαν να το αλλάξουν».

Η Αναστασία Βαλσαμάκη, από την πλευρά της χορεύτριας του καστ, παρατηρεί πως «ο εγκλωβισμός δεν είναι μόνο πνευματικός αλλά και σωματικός. Οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής, η ανάγκη να είσαι multi tasker προκαλεί και πάγωμα στο σώμα, είναι δηλαδή και μια ενσώματη κατάσταση αυτή, κάνοντας την ακόμα πιο τρομακτική».

Στην αυτονόητη ερώτηση για το πού βρίσκουν τις ανάσες τους σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, επικρατεί για λίγο σιωπή. Τη σπάει ο Ιωάννης Μπάστας λέγοντας πως μια διαρκή υπονόμευση των αιτημάτων αυτής της γενιάς αυξάνει το αίσθημα του χαμηλού κορεσμού οξυγόνου: «Κάθε φορά που επιχειρείς να διεκδικήσεις κάτι, συνειδητοποιείς πως μιλάς και κανείς δεν σε ακούει. Το είδαμε πρόσφατα με το Προεδρικό Διάταγμα υποβάθμισης των πτυχίων μας όπου αφήσαμε τις σπουδές μας, τις δουλειές μας, βγήκαμε στους δρόμους, διαμαρτυρηθήκαμε αλλά η φωνή μας δεν εισακούστηκε. Πως να μην σου τελειώνει το οξυγόνο όταν αυτό συμβαίνει με πολλές αφορμές;».

Καταφεύγουν, όπως παραδέχονται όλοι, σε όσα έχουν διασωθεί: ο Νικόλας Χατζηβασιλειάδης «στο άγγιγμα, στην ανάγκη να μοιραστούμε κάτι μέσα από μια αγκαλιά», η Χαρά Γιώτα στην «ευγένεια που έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις», η Ναταλία Σουίφτ «στην ασφάλεια», ο Γιάννης Τομάζος στη «στη χαρά μέσα σου, όταν δεις δυο πλάσματα δίπλα σου να φιλιούνται ελεύθερα», η Αναστασία Βαλσαμάκη στο οξυγόνο εκεί που παράγεται «στα δάση και στις θάλασσες», ο Αλέξανδρος Νούσκας Βαρέλας «στο χώρο και στο χρόνο, γιατί ο κόσμος μεταβάλλεται συνεχώς, τα πάντα είναι υπό συνεχή διεκδίκηση και είναι αδύνατον να ζούμε υπό διαρκή απειλή».

“Άνθρωπε αγάπα” κι άλλες οδηγίες επιβίωσης για τον 21ο αιώνα στην rave opera της Στέγης.

Ο Ιβάν Βιριπάγιεφ έχει δομήσει το έργο του σαν έναν βιβλικό δεκάλογο, διατυπώνοντας εντολές επιβίωσης για τον 21ο αιώνα. Οι 12 zoomers ενώπιον σου, με ή χωρίς τον οίστρο μιας ερώτησης, θα κληθούν να φτιάξουν το δικό τους σύστημα εντολών, μέσα από τα ερεθίσματα και τις προκλήσεις που ξεπηδούν ολοένα μπροστά τους. Μεταξύ σοβαρού κι αστείου, η Χαρά Γιώτα φτιάχνει μια εντολή που πηγάζει από ένα μείγμα δημιουργικής αγάπης και δημιουργικού θυμού: «Άνθρωπε αγάπα και στους φασίστες φάπα» λέει, εμπνευσμένη από τα συνθήματα στους αθηναϊκούς τοίχους. Η Αναστασία Βαλσαμάκη καλεί τους ανθρώπους εκεί έξω να είναι ανοιχτοί σε ό,τι δεν τους μοιάζει γιατί δεν κινδυνεύουν πάντα από αυτό: «να μη φοβάσαι το ξένο» σημειώνει. Ο Νικόλας Χατζηβασιλειάδης προτρέπει τους συνομήλικους να παραμείνουν νέοι, να μην λοβοτομήσουν τα όνειρα και τη φαντασία τους συνοψίζοντας στο: «Κάνε τη ζωή σου ποιοτικότερη». Ο Γιάννης Τομάζος στέκεται απέναντι σε αυτούς που χρωματίζουν με αρνητικά φορτία τις λέξεις, από το να αποκαλείς τον άλλο χοντρό ή κοντό, όπως λέει. Ο Γιώργος Κουτλής σχηματοποιεί την εντολή ως «ου πληγώνεις για πλάκα». Η Ελευθερία Ηλιοπούλου ζητάει χώρο ελευθερίας στις σχέσεις των ανθρώπων, προσωπικές και επαγγελματικές. «Ενώ όλα σου ζητάνε να πετύχεις, να είσαι καλός, όμορφος, πρώτος εγώ θα απαντούσα: Έχε δικαίωμα στο λάθος». Η Ναταλία Σουίφτ επικεντρώνεται στα κακά της πατριαρχίας και προτείνει: «γυναίκα, ελεύθερη ζήσε». Η Μαριάννα Μαθιά, πάλι, ασφυκτιά με τις καθαυτές εντολές: «ασχολούμαστε πολύ με το τι δεν πρέπει να κάνουμε και όχι με το τι πρέπει να κάνουμε· εκεί είναι το μεγάλο ερώτημα».

Υπάρχει μια φράση του Ιβάν Βιριπάγιεφ στο «Οξυγόνο» που υποστηρίζει σοφά πως «το μίσος έχει την αμαρτία να επαναλαμβάνεται». Οι GenZeders θέλουν να αναπνεύσουν χωρίς αυτό να μολύνει τον αέρα.