Στο στόμα της Δέσποινας Κούρτη φωλιάζει η κραυγή της Άννα Καρένινα

Θυμάται πως κατά τη κοπή της πίτας μιας νέας χρονιάς στο ιστορικό «Ανοιχτό Θέατρο» της έτυχε το φλουρί. Και πως ο «δάσκαλος της» Γιώργος Μιχαηλίδης, της δώρισε τα άπαντα του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι. Έτσι ξεκίνησε εντατικά η σχέση της με τη ρωσική λογοτεχνία, αφού ο Λέον Τολστόι είχε μείνει πίσω στα εφηβικά της αναγνώσματα· ακόμα και «το, για πολλούς, μυθιστόρημα των μυθιστορημάτων του, η Άννα Καρένινα» όπως λέει.

Όταν, λοιπόν, η ομάδα των «Πυρ» αποφάσισε να ανεβάσει το κλασικό του Τολστόϊ, η Δέσποινα Κούρτη βρέθηκε αντιμέτωπη με την πιο εμβληματική του ηρωίδα του έχοντας μεγάλα ερωτηματικά. «Αισθανόμουν πως δεν μπορούσα να την πιάσω από πουθενά, πως δεν μπορούσα να την αγαπήσω. Στην αρχή, έβλεπα μόνο την ιστορία μιας ακόμα γυναίκας που απάτησε τον άνδρα της. Τι θα κάναμε στ’ αλήθεια, εμείς; Μόνο όταν ξαναγύρισα στο βιβλίο ένιωσα τη γοητεία και τη δύναμη της. Τότε, πια δεν μπορούσα να αφήσω ούτε το έργο, ούτε το βιβλίο από τα χέρια μου».

Λες και η Δέσποινα Κούρτη ακολούθησε τα χνάρια της σχέσης αμφισβήτησης του Τολστόι με την Άννα Καρένινα. «Αρχικά κι εκείνος στεκόταν με το φίλτρο του ηθικολόγου απέναντι της. Διαχειριζόταν ένα θέμα ταμπού: μια γυναίκα άφηνε το σύζυγο της, στερούνταν το παιδί της για την αγάπη ενός άλλου άνδρα. Θα έλεγε πως η Άννα Καρένινα εμφανιζόταν έως και αντιπαθητική στην αρχή του έργου. Φαίνεται, όμως, πως στην πορεία η σοφία του μυθιστορήματος τον ξεπέρασε. Είχε στα χέρια του ένα πολύπλοκο πλάσμα που τον τρόμαζε και τον γοήτευε μαζί. Έπρεπε να την ακολουθήσει τολμηρά στο δρόμο της, δεν είχε άλλη επιλογή. Το ίδιο έκανα κι εγώ. Και έφτασα να έχω κατακτηθεί ολοκληρωτικά από αυτήν», παραδέχεται η ηθοποιός και ιδρυτικό μέλος των «Πυρ».

Για τη σχέση της με το ρόλο της Άννα Καρένινα: «Αισθανόμουν πως δεν μπορούσα να την πιάσω από πουθενά, πως δεν μπορούσα να την αγαπήσω. Στην αρχή, έβλεπα μόνο την ιστορία μιας ακόμα γυναίκας που απάτησε τον άνδρα της. Τι θα κάναμε στ’ αλήθεια, εμείς; Μόνο όταν ξαναγύρισα στο βιβλίο ένιωσα τη γοητεία και τη δύναμη της. Τότε, πια δεν μπορούσα να αφήσω ούτε το έργο, ούτε το βιβλίο από τα χέρια μου».

Στη φιγούρα της Άννα Καρένινα, η Κούρτη έχει αναγνωρίσει ένα πρόσωπο που αναζητάει το νόημα της ζωής μέσα από τον έρωτα. «Την αφορά η αγάπη, η αλήθεια, η πίστη προς τον εαυτό της και δεν διστάζει να ακολουθήσει την καρδιά της – ακόμα κι αν έρθει σε σύγκρουση με τους πάντες, από τον άνδρα της τον Καρένιν έως και ολόκληρη την κοινωνία της Πετρούπολης – αυτή την βαθιά διεφθαρμένη και υποκριτική κοινωνία. Στο τέλος συγκρούεται ακόμα και με τον έρωτα της, τον Βρόνσκι· βρίσκεται εντελώς μόνη, απόλυτα προδομένη αλλά έχοντας κατακτήσει την βαθιά αλήθεια της ζωής».

Αυτός, εξάλλου, είναι και ο πυρήνας της μεταγραφής του κειμένου από τον Αργύρη Ξάφη σε συνεργασία με την Ιώ Βουλγαράκη, ένας ύμνος προς τον άνθρωπο που πάση θυσία, ζει τι ζωή του με νόημα. «Γιατί εκεί μεγαλώνουν τα μεγάλα ερωτήματα: ποιος είμαι; Γιατί ζω; Σε τι πιστεύω; Τι ακολουθώ; Πως επιβιώνω μέσα από τη σύγκρουση;».

Και καθώς δεν είναι η μόνη στο τολστοϊκό αριστούργημα που βασανίζεται από τα ίδια ερωτήματα, αλλά και ο Λέβιν, η μεταγραφή του έργου τον συμπεριλαμβάνει «αφού συναντώνται σαν δυο παράλληλες γραμμές του τρένου. Η δική μας οπτική τολμάει αυτό που πολλές άλλες διασκευές αγνόησαν ή παραγκώνισαν, αφού διαβάζοντας το βιβλίο συνειδητοποιείς πως ο Λέβιν είναι ισότιμος πρωταγωνιστής του. Απλώς, εκείνον τον αγαπάς ακαριαία, για την Άννα όμως θα χρειαστείς χρόνο».

Για την Άννα Καρένινα ως σύμβολο χειραφέτησης: «Χωρίς προσχήματα, διεκδικεί αυτό που αποζητά η καρδιά της, κάνει μια απόπειρα χειραφέτησης και δεν τα καταφέρνει. Μα πως να τα καταφέρεις όταν στην καταστροφή σου συμβάλλει ένας εχθρός που λέγεται κοινωνία; Όμως, ο αγώνας της για ελευθερία θα καταγραφεί, ο αγώνας να υπάρξει όπως νιώθει και μπορεί».

Φυσικά, η πορεία της Άννας Καρένινα παίρνει μια ακόμα διάσταση. Παρότι, γέννημα της συντηρητικής Ρωσίας του 19ου αιώνα, η Καρένινα αποτελεί μια από τις πρώτες φωνές που διατυπώνουν τον κόσμο από όπου έρχεται η επιθυμία της γυναίκας. «Η φωνή της είναι μια κραυγή», παρατηρεί η Δέσποινα Κούρτη. «Χωρίς προσχήματα, διεκδικεί αυτό που αποζητά η καρδιά της, κάνει μια απόπειρα χειραφέτησης και δεν τα καταφέρνει. Μα πως να τα καταφέρεις όταν στην καταστροφή σου συμβάλλει ένας εχθρός που λέγεται κοινωνία; Παρόλα αυτά, είναι ένα πλάσμα που έχει το θάρρος να συνθλιβεί. Θα χάσει τη μάχη, θα καεί, είναι μια τέτοια τραγική ηρωίδα. Όμως, ο αγώνας της για ελευθερία θα καταγραφεί, ο αγώνας να υπάρξει όπως νιώθει και μπορεί. Κι όχι καταπιεσμένη από τις κοινωνικές προσδοκίες. Είναι σπουδαίο το έργο του Τολστόι και για έναν παραπάνω λόγο λοιπόν: Γιατί στις φλέβες ενός ρεαλιστικού έργου κυλάει το αίμα του ιδεαλισμού».

Είναι σπουδαίο το έργο του Τολστόι και για έναν παραπάνω λόγο λοιπόν: Γιατί στις φλέβες ενός ρεαλιστικού έργου κυλάει το αίμα του ιδεαλισμού

Στην παράσταση των «Πυρ» που έκανε πρεμιέρα πριν μερικές ημέρες, παρακολουθούμε την υπαρξιακή αναζήτηση αυτού του διδύμου, χωρίς να επισκιάζονται οι υπόλοιποι ήρωες. Η Δέσποινα Κούρτη θα υποδυθεί την Άννα αλλά σε μικρές σκηνές την Κίττυ και τη Ντόλυ, ο Αργύρης Ξάφης θα παίξει τον Λέβιν μα και τον Καρένιν, ο Δημήτρης Γεωργιάδης τον Βρόνσκι αλλά και τον πρίγκιπα Ομπλόνσκι. «Στη σκηνή διαρκώς θα φτιάχνουμε ήρωες του Τολστόι. Τους φτιάχνουμε χωρίς ανάσα κι όσο εξοντωτικό είναι, άλλο τόσο είναι και ωραίο», λέει η Δέσποινα Κούρτη.

Σε σκηνή της παράστασης με τον Δημήτρη Γεωργιάδη.

Δεν έχει στερηθεί στο ελάχιστο τους κλασικούς ρόλους μέσα στα χρόνια της στο θέατρο, από τη σκηνή του «Ανοιχτού» και του Μιχαηλίδη έως το «Αμόρε» και την πρώτη φάση της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού, η Δέσποινα Κούρτη πάντα καλοδεχόταν τα μεγάλα κείμενα, με σεβασμό, ίσως και δέος. «Παρότι τα κλασικά έργα είναι ογκώδη, πολυδιάστατα και αναπάντεχα, πιστεύω πως γενικότερα στο θέατρο δεν υπάρχει ευκολία. Δεν γλιτώνεις τη μετωπική σύγκρουση με το παγόβουνο. Σκέφτομαι, όμως, πως όταν είσαι νέος τρέχεις, έχεις άλλη ορμή, ερωτεύεσαι, γοητεύεσαι και απογοητεύεσαι και μέσα σε αυτό το πλαίσιο συναντάς τους κλασικούς ρόλους. Ενώ τώρα ταυτίζομαι περισσότερο με ένα πρόσωπο σαν την Άννα Καρένινα, ακριβώς επειδή με απασχολεί πολύ περισσότερο η αναζήτηση νοήματος στη ζωή».

Τώρα ταυτίζομαι περισσότερο με ένα πρόσωπο σαν την Άννα Καρένινα, ακριβώς επειδή με απασχολεί πολύ περισσότερο η αναζήτηση νοήματος στη ζωή

Η Δέσποινα Κούρτη είναι το μόνο μέλος των «Πυρ» που δεν είχε συνομιλήσει μέχρι σήμερα με το έργο του Τολστόι καθώς τόσο ο Αργύρης Ξάφης όσο και η Ιώ Βουλγαράκη και ο Δημήτρης Γεωργιάδης δένονταν κάπως με την «Άννα Καρένινα». Ο πρώτος είχε αρχίσει να δουλεύει την ιδέα της μεταγραφής από το 2012, πάντα μέσα από το δίπτυχο Άννας και Λέβιν, ενώ η σκηνοθέτρια της παράστασης Ιώ Βουλγαράκη και ο έτερος πρωταγωνιστής της Δημήτρης Γεωργιάδης είχαν περάσει ένα ακαδημαϊκό έτος σε δραματική σχολή μελετώντας με τους μαθητές τους το «φαινόμενο Καρένινα».

Η μελέτη του Αργύρη Ξάφη στη μεταγραφή της “Καρένινα” ξεκίνησε πριν από 12 χρόνια.

Και παρότι τους ένωνε αυτή η κοινή επιθυμία, η φετινή συγκυρία του ανεβάσματός του, συνέπεσε με ένα νέο σύστημα αξιολόγησης προτάσεων για επιχορηγήσεις που κατέληξε στον αποκλεισμό δεκάδων εξ αυτών, για γραφειοκρατικούς λόγους. Αποτέλεσμα; Η «Άννα Καρένινα» να αναδειχθεί στη μοναδική νέα παράσταση του χειμερινού προγραμματισμού του «Θησείον» που, υπό τους «Πυρ» ξεκίνησε πέρυσι μια πορεία θέατρου ρεπερτορίου και πολυφωνίας για νέες ομάδες. «Η δική μας παράσταση διασώθηκε γιατί η ομάδα είχε τη στήριξη ανεξάρτητου παραγωγού. Οι υπόλοιπες ομάδες, όμως, που επρόκειτο να μπουν φέτος στο Θησείον έμειναν ξεκρέμαστες και ήταν μια μεγάλη στιγμή απογοήτευσης για εμάς και μια ντροπιαστική στιγμή για το Υπουργείο Πολιτισμού. Υπονομεύτηκε το στίγμα που δώσαμε πέρυσι, ενός θεάτρου ερευνητικού, ενός χώρου ομάδων, μια λογική με την οποία μεγαλώσαμε στο θέατρο, τόσο ο Αργύρης όσο κι εγώ», διαμαρτύρεται η Δέσποινα Κούρτη. Κι έτσι η παράσταση τους θα αποτελέσει ένα αναπάντεχο πείραμα αφού είναι η πρώτη παραγωγή των «Πυρ» που θα δοκιμαστεί με όρους σεζόν.

Παρά τις δυσκολίες και τις αδικαιολόγητες θεσμικές τρικλοποδιές, η ηθοποιός μιλάει για την ωριμότητα της ομάδας, την ψυχραιμία της απέναντι στα γεγονότα και την συνέπεια μέσα στο χρόνο. «Η αναζήτηση μας ήταν από την αρχή κοινή και ειλικρινής. Το επόμενο βήμα μας, πάντα εξαρτάται από το προηγούμενο, αναπτύσσεται ένας ζωντανός διάλογος, υπάρχει μια συνέχεια στις επιλογές μας κι ένα βέλος που δείχνει μια διαδρομή. Δεν θα μπορούσα παρά να είμαι ευγνώμων γι’ αυτήν την ομάδα, όχι μόνο γιατί μοιραζόμαστε ένα κοινό ήθος κι ένα κοινό βλέμμα, αλλά και γιατί δεν αισθάνομαι μόνη μου. Στο θέατρο δεν δέχομαι τη μοναξιά, εδώ δεν μπορείς να υπάρξεις με τίποτα μόνος σου. Το πιο σημαντικό πράγμα που χτίζουμε είναι οι σχέσεις. Και συνεχίζουμε να το κάνουμε ενώ έξω καλλιεργείται συστηματικά ένας ατομισμός, ένας πολιτισμός της μοναξιάς. Και ξέρουμε πως μετά τον ατομισμό σειρά έχει η βία – το βιώνουμε ήδη, είμαστε όλοι θύματα της. Άρα, η ομάδα μας είναι μια πολιτική απόφαση και θέση».