Θεατής: «Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» στο Θέατρο Μεταξουργείο

«Αθήνα – Ρώμη – Μόσχα – Τασκένδη – Παρίσι»: Πόσα χιλιόμετρα δύναται να διανύσει στη ζωή του ένας άνθρωπος και μέχρι που θα τον βγάλει ο δρόμος; Την απάντηση αυτή -μοναδική για τον καθένα από εμάς- κανείς δεν μπορεί να τη δώσει με βεβαιότητα έως ότου να επέλθει το τέλος. Ένα είναι, ωστόσο, το μόνο σίγουρο. Στο “ταξίδι” αυτό της ζωής, προς μια κατεύθυνση ουδέποτε ξεκάθαρη ή αναμενόμενη, με όλους εκείνους τους αναπάντεχους ή προκαθορισμένους ενδιάμεσους σταθμούς, όπου κάτι αφήνεις πίσω σου ή κάτι παίρνεις μαζί σου, δεν είσαι ποτέ ο ίδιος καθώς εκκινείς για τον επόμενο προορισμό. Και τότε ένα πράγμα έχει σημασία: Να μη χάσεις ποτέ εκείνο το κομμάτι του εαυτού σου που παραμένει αναλλοίωτο και ολοδικό σου. Με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι έχεις καταφέρει να το ανακαλύψεις. Και στην «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», το εμβληματικό μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη που παρουσιάζεται, στο Θέατρο Μεταξουργείο, σε σκηνοθεσία Φώτη Μακρή και ερμηνεία Γιασεμίς Κηλαηδόνη, μια τέτοια προϋπόθεση για την κεντρική ηρωίδα, που μας αφηγείται στιγμιότυπα από την συναρπαστική όσο και θυελλώδη ζωή της, δεν είναι σε καμία περίπτωση εξασφαλισμένη.

Φώτης Μακρής, Κλεοπάτρα Τολόγκου και Στέλλα Κρούσκα διασκευάζουν για τη σκηνή του Θεάτρου «Μεταξουργείο» το μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη. Η καθηλωτική πένα της συγγραφέως δίνει τα απαραίτητα υλικά για έναν δυνατό και χειμαρρώδη μονόλογο που μάς παρασύρει σε ένα συγκλονιστικό ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο. Στη σκηνή, μπροστά μας, μια γυναίκα με πολλές «ζωές» και πολλές «ταυτότητες» διηγείται με γλαφυρό τρόπο τα προσωπικά της βιώματα.

Στο «φόντο» της αφήγησης της οι πιο ταραγμένες περίοδοι της ελληνικής ιστορίας στον 20ο αιώνα: Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, μετεμφυλιακή περίοδος, δικτατορία. Στα λόγια της, μια προσωπική-ιδεολογική «Οδύσσεια» αντανακλά τον συλλογικό, ταραχώδη βίο ενός ολόκληρου λαού, τους διακαείς πόθους, τα όνειρα, τα πάθη, τα λάθη, τις απογοητεύσεις, τις διαψεύσεις, τη σκληρή και αμήχανη συνειδητοποίηση. Η Άλκη Ζέη, μέσα από τη φωνή της ηρωίδας της, σκύβει πάνω από αυτά τα -λιγότερο ή περισσότερο- γνωστά γεγονότα με ειλικρίνεια, αγνή, σχεδόν εξομολογητική, διάθεση χωρίς να καταφεύγει σε υπεκφυγές ή να ωραιοποιεί καταστάσεις. Ξύνει τις πληγές που άφησε το πέρασμα του χρόνου σε ψυχές, σώματα και συνειδήσεις για να αποκαλύψει από κάτω τη δύναμη και την ευαλωτότητα, το θάρρος και τον φόβο, την πίστη και τη δυσπιστία,  την αλήθεια και το ψέμα και όλες αυτές τις αμφισημίες που δύναται να κατοικούν στην ψυχή ενός ανθρώπου.

Ο τίτλος του έργου, «Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», καθόλου τυχαίος. Είναι εκείνη η «ταμπέλα» που της φόρεσαν άλλοι. Από κάτω δύο γυναίκες συνυπάρχουν στο ίδιο σώμα και παλεύουν για επικράτηση. Είναι η Δάφνη και η Ελένη. Η αναζήτηση της πολυπόθητης αυτοπραγμάτωσης, της ελευθερίας να είσαι ο εαυτός σου, ενάντια σε αυτό που θέλουν να δουν ή βλέπουν οι άλλοι σε εσένα -περισσότερο από δική τους παρά δική σου ανάγκη. Ως γυναίκα αλλά και ως αγωνίστρια καλείται να βρει μια σταθερά σε έναν κόσμο ταχύτατων αλλαγών και εξελίξεων, συνταρακτικών ανατροπών και εκκωφαντικών αποκαλύψεων. Και μαζί με εκείνη, μια ολόκληρη γενιά που πίστεψε σε κάτι πανίσχυρο, ένα μακρινό «εκεί» και έναν μακρινό «εκείνον» που ίσως ήταν περισσότερο ένα δημιούργημα της φαντασίας παρά μια πραγματικότητα.

Η σκηνοθεσία του Φώτη Μακρή φέρνει στην επιφάνεια τις αέναες μετακινήσεις και ακινησίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην αποβάθρα ενός σιδηροδρομικού σταθμού -τα σκηνικά του Μάριου Σπηλιόπουλου– μια γυναίκα προχωράει σε έναν προσωπικό απολογισμό. Η σκηνογραφική επιλογή από τη μια μεριά δίνει την αίσθηση των απέραντων πιθανοτήτων και των οριζόντων που ανοίχτηκαν μπροστά της κάποια δεδομένη στιγμή της ζωής της, και από την άλλη την αίσθηση του εγκλωβισμού σε μια προσπάθεια να αποτυπώσει εκείνη την ασύλληπτη στιγμή στο μεταίχμιο κίνησης και ακινησίας. Όσο η ηρωίδα διατρέχει το παρελθόν και το παρόν της, «διανύοντας» στο μυαλό της εκ νέου τις χιλιομετρικές αποστάσεις, «διασχίζοντας» ξανά τις ηπείρους, σε μέρη ανόμοια και μακρινά, το ίδιο, ωστόσο, οικεία και ταυτόχρονα ξένα, Αθήνα, Ρώμη, Μόσχα, Τασκένδη, Παρίσι, τόσο περισσότερο παγιδευμένη τη νιώθεις από εξωτερικές αλλά και εσωτερικές δυνάμεις και καταστάσεις.

Όπως και ο φωτισμός της Μελίνας Μάσχα έτσι και η Δάφνη ή Ελένη ή «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», εδώ η Γιασεμί Κηλαηδόνη σε μια συγκινητική και γενναιόδωρη ερμηνεία που ξετυλίγει έναν πολύπλοκο συναισθηματικά κόσμο, μεταπηδά από τα σκοτάδια» των κελιών και παντός είδους «δεσμωτηρίων», στο ψυχρό φως της απέραντης «στέπας» που δύναται να μάς χωρίσει τόσο από εκείνους που βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσμου όσο και από αυτούς που βρίσκονται στο ίδιο δωμάτιο μαζί μας, στο φλεγόμενο «φως» μιας αγωνιζόμενης γυναικείας καρδιάς που κουβαλά στις αποσκευές της αγωνιώδεις εσωτερικές αναζητήσεις και φορτισμένες αναμνήσεις.

Η ερμηνεία της Γιασεμί Κηλαηδόνη ισορροπεί ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Πότε αισθάνεσαι την ηρωίδια σαν να ζει κάτι για πρώτη φορά πότε σαν να το εξετάζει με την ωριμότητα και την επίγνωση που φέρνει με τον χρόνο η εμπειρία. Την αφήγηση της ενδυναμώνουν τα πολυμεσικά στοιχεία της παράστασης -βιντεοπροβολές με τη συγγραφέα Άλκη Ζέη να διαβάζει αποσπάσματα από το βιβλίο της. Και καθώς την παρακολουθείς να προσπαθεί εναγωνίως να πιαστεί από οτιδήποτε τη βοηθήσει να πλοηγηθεί στα αχαρτογράφητα νερά της ζωή της, να αποκτήσει μια αίσθηση ελέγχου, καθώς την βλέπεις να το αγγίζει σχεδόν με τα δάχτυλα της πριν οι άνθρωποι και οι συνθήκες της το τραβήξουν μέσα από τα χέρια της, συνειδητοποιείς ότι αυτό το οτιδήποτε είναι ο ίδιος της ο εαυτός.

Τη μια στιγμή αναδύεται νικήτρια. Με τα μάτια της Δάφνης αναγεννιέται από τις στάχτες της, απόλυτα ελεύθερη βλέπει τον κόσμο -σαν για πρώτη φορά- τον ζει και τον αισθάνεται όπως ακριβώς θέλει εκείνη. Την άλλη στιγμή υποχωρεί ηττημένη και μόνη. Αφήνει την Ελένη να την καταβάλει. Εκείνη που δεν θα νοσταλγήσει και δεν θα κλάψει για πράγματα που κανείς γύρω της δεν καταλαβαίνει. Εκείνη που δεν θα αισθανθεί απόγνωση και μόνο με τη σκέψη ότι δεν θα ξαναδεί ποτέ τη Θάλασσα. Εκείνη που δεν απορεί και δεν αμφισβητεί. Εκείνη που δεν νιώθει αβεβαιότητα, που δεν εγείρει ενστάσεις για την τροπή που παίρνουν τα πράγματα. Και καθώς η ζωή προχωράει και από τον ενθουσιασμό περνάει στη ματαίωση, ίσως αισθάνεται κάπως άβολα και αμήχανα όταν αυτές τις δύο γυναίκες που κατοικούν στο δικό της σώμα δυσκολεύεται πια να τις ξεχωρίσει.