Συν & Πλην: «Το σχολείο των γυναικών» στο Εθνικό Θέατρο

Μόνη έγνοια του Αρνόλφου είναι να μην τον απατήσει η γυναίκα του. Γι’ αυτό και έχει καταστρώσει ένα μεγάλο σχέδιο που θα διασφαλίσει την ευτυχία στο γάμο του: έχει αναθρέψει από τα νηπιακά της χρόνια τη μέλλουσα νύφη του μέσα σε απαγορεύσεις και περιορισμούς. Την έχει πάρει από τη φτώχεια μιας αγροτικής οικογένειας και την έχει οδηγήσει στην πλήρη, μοναστηριακού τύπου, απομόνωση, όπου μέλημα της ‘μόρφωσης’ της είναι να γίνει άριστη νοικοκυρά, να είναι πάντα υπάκουη, ενάρετη, σεμνή και τελικώς υποταγμένη. Κι έτσι ενώ αρχικά εμφανίζεται ως κηδεμόνας και μέντορας της, στη συνέχεια ο Αρνόλφος διεκδικεί το χέρι της, καθώς την έχει εκπαιδεύσει ως ένα παθητικό και άβουλο ον. Και το όνομα αυτής, Αγνή – όνομα και πράγμα.

Παρόλα αυτά, η ζωή έχει άλλα σχέδια, καθώς η Αγνή όσο αποκομμένη από την κοινωνία κι αν είναι, δεν έχει στερηθεί από κριτική σκέψη, τόσο που να ξέρει ποιον να επιλέξει: το νεαρό Οράτιο που την είδε και την ερωτεύτηκε αστραπιαία και αληθινά ή τον Αρνόλφο που θέλει να της συμπεριφέρεται σαν να είναι κτήμα του.

Ο Μολιέρος γράφει ένα από τα διασημότερα έργα του το Δεκέμβριο του 1962 – μολονότι μετά έμελλε να ακολουθήσουν «Ο Ταρτούφος», «Ο μισάνθρωπος» και ο «Δον Ζουάν» – στηλιτεύοντας (όπως πάντα) την κοινωνική υποκρισία της εποχής που ήθελε να υποβαθμίζει ανελέητα το ρόλο των γυναικών και τη συμμετοχή τους στην, εκτός του οίκου, ζωή.

Επαναφέροντας το μοτίβο του επαπειλούμενου απατημένου συζύγου (που όπως όλα δείχνουν αποτελούσε ένα προσωπικό του τραύμα), κατασκευάζει έναν ήρωα ο οποίος συμπυκνώνει τα ανδρικά στερεότυπα της εποχής. Η γυναίκα είναι απόλυτα καταπιεσμένη, τοποθετημένη από την πατριαρχική νοοτροπία πολλές στάθμες πιο κάτω από την ανδρική ύπαρξη, μια μαριονέτα στην εξουσία της οικογένειας της και μετέπειτα υπό τον έλεγχο του συζύγου της. Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο σε αυτήν την στρατηγική επιβολής υποτέλειας της γυναίκας διαδραματίζει, όπως είναι αναμενόμενο, η εκκλησία.

Φαρσικής υφής, με διαρκείς κωμικές ανατροπές, αλλά και μια βαθιά αίσθηση πικρής ειρωνείας ο Μολιέρος γράφει «Το σχολείο των γυναικών» εγκαινιάζοντας μια νέα υφολογική εποχή για το έργο του, ικανή να σατιρίσει τις παρωχημένες αντιλήψεις της Γαλλίας του 17ου αιώνα.

Θεωρητικά δεν λείπει τίποτα από «Το σχολείο των Γυναικών» του Μολιέρου που ανεβαίνει στο Θέατρο Rex – Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μυλωνά. Έχει έναν ωραίο θίασο που επιφυλάσσει καλές ερμηνείες, ο καλός ρυθμός της κωμωδίας έχει κατακτηθεί, η μουσική του Θοδωρή Οικονόμου είναι απόλυτα ταιριαστή με την κωμική ειρωνεία και σατιρική μελαγχολία του Μολιέρου, η αισθητική της παράστασης αρκούντως παιγνιώδης. Αλλά σε αυτό όλο αυτό το οικοδόμημα μοιάζει να λείπει μια πιο δημιουργική σχέση με το υλικό· κι αν προκύπτουν τέτοιες στιγμές συμβαίνουν αποσπασματικά και δεν στέκονται ικανές να ‘σηκώσουν’ την παράσταση σε ένα άλλο επίπεδο.

Η πρωταγωνιστική ομάδα της παράστασης σε πλήρη απαρτία.

Ποιος έχει ακούσει την απόδοση της Χρύσας Προκοπάκη στο Μολιέρο και δεν έχει αναφωνήσει «τι ποίημα;». Το, εξόχως, δύσκολο έργο απόδοσης του έμμετρου λόγου στην κλασική, πια μετάφραση της Προκοπάκη που δεν παύει να ακούγεται ως μουσική στ’ αυτιά μας.

Ωραίος ο θίασος του «Σχολείου των γυναικών» από τον πρώτο μέχρι τον ‘τελευταίο’ ρόλο. Ο Γιάννης Μπέζος καταθέτει το απόσταγμα της εμπειρίας του, όχι μόνο στην κωμωδία μα και στον κορυφαίο Γάλλο συγγραφέα, με μια πολύ καλά συγκροτημένη ματιά, πάνω στο λόγο, στα σκέρτσα της φάρσας, αποδίδοντας με ακρίβεια τη γελοία και τελικά τραγική φύση του ήρωα του.

Η Ελίνα Ρίζου υποδύεται την Αγνή ως ένα καναρινάκι στο κλουβί της που θ’ αποφασίσει να πετάξει, ακόμα κι αν ο κόσμος έξω τη φοβίζει. Η αποκάλυψη του θιάσου, πάντως, είναι ο Αινείας Τσαμάτης που κλέβει την παράσταση στο ρόλο του θαρραλέου Οράτιου, φέρνοντας όλη την ελαφράδα, τη μοντερνικότητα και το παιχνίδι που έχει ανάγκη η κωμωδία του Μολιέρου σήμερα.

Κατ’ εξοχήν κωμικές φύσεις, η Κατερίνα Πατσιάνη και ο Στέλιος Ιακωβίδης σηκώνουν το ‘βάρος’ της φάρσας στους ώμους τους στους ρόλους των υπηρετών Αλαίν και Ζωρζέτ, με χάρη και καλό συντονισμό. Μετρημένος αλλά και με σαφή κατεύθυνση να εκφράσει τη φωνή της κοινής λογικής (ίσως και του Μολιέρου) ο Ερμής Μαλκότσης στο ρόλο του Κρυζάλντ. Σε μικρότερους ρόλους, αλλά απολύτως εντός κλίματος ο Γιώργος Τζαβάρας και ο Δρόσος Σκώτης.

Το αυτοσχεδιαστικό κέφι της πενταμελούς ορχήστρας (Γιάννης Αγγελόπουλος, Μένιος Γούναρης, Παρασκευάς Κίτσος, Βαγγέλης Παρασκευαϊδης, Δημήτρης Χουντής) μεταγγίζει ζωντανά την κεφάτη όσο και μελαγχολική τζαζ που έχει συνθέσει ο Θοδωρής Οικονόμου και λειτουργεί σε ωραία συνέργεια με την πρωταγωνιστική ομάδα.

Από τη μια τα πολύχρωμα κλασάτα κοστούμια του Άγγελου Μέντη να δημιουργούν μια οπτική ευθυμία. Από την άλλη, ο γυμνός ξύλινος σκελετός που παραπέμπει σε τρούλο εκκλησίας και συνάμα σε χρυσό κλουβί με την υπογραφή των Λουκά Μπάκα και Φιλάνθης Μπουγάτσου. Δρουν αλληλοσυμπληρωματικά σε μια κοινή διάθεση να αποδώσουν ένα ποπ αισθητικό χαρακτήρα.

Ο πολύπειρος ηθοποιός Αλέξανδρος Μυλωνάς δοκιμάζει την πρώτη του σκηνοθεσία σε αυτήν την κλίμακα (εδώ με τη συνεργασία της Κατερίνας Φωτιάδη που επιμελείται και την κίνηση) και καταφέρνει να κερδίσει δύο βασικά στοιχήματα: Να αποσπάσει καλές ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς του σε μια παράσταση συνόλου – έχοντας συνάμα δώσει έμφαση στη διδασκαλία του έμμετρου λόγο – και να υιοθετήσει μια εύρυθμη αφήγηση, αναπόσπαστο συσταστικό μιας αποτελεσματικής σκηνοθετικής απόπειρας στην κωμωδία.

Άποψη της σκηνικής κατασκευής της παράστασης.

Παρότι, όπως προαναφέρθηκε, ο Αλέξανδρος Μυλωνάς επιτυγχάνει τους βασικούς στόχους από τη θέση του σκηνοθέτη και τελικά παραδίδει μια κομψή και ευφρόσυνη παράσταση, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον κλασικό, ακαδημαϊκό ενίοτε, χαρακτήρα της που, ελάχιστες φορές, κλείνει το μάτι σε κάτι πιο ευφάνταστο και αυτοσχεδιαστικό.

Μια καλοδομημένη, από κάθε άποψη, παράσταση που, ωστόσο, μένει εγκλωβισμένη σε μια κλασική προσέγγιση.