Η εποχή μετά το #MeToo στον κινηματογράφο

Τα 8 του χρόνια συμπληρώνει φέτος το δίκτυο WIFT GR, 50/50 Ισότητα και στον κινηματογράφο και τα γιορτάζει με ένα δυνατό τετραήμερο στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, 28 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου. Τίτλος του βασικού του αφιερώματος είναι «Είμαστε μια οικογένεια;» και εξερευνά τη φύση της οικογένειας και τις νέες μορφές της.

Θα προβληθούν ταινίες μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, μικρού και μεγάλου μήκους και animation, συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά το Διαγωνιστικό τμήμα Μικρές Γυναικείες Ιστορίες, θα υπάρχει ειδικό spotlight στη γυναικεία παλαιστινιακή κινηματογραφική παραγωγή, θα πραγματοποιηθούν εργαστήρια.

Κεντρική καλεσμένη του φεστιβάλ είναι η βραβευμένη ηθοποιός και σκηνοθέτρια Αριάν Λαμπέντ, γνωστή μας από ταινίες όπως το Attenberg, οι Άλπεις, ο Αστακός, αλλά και από την έντονη δράση της για την κατάργηση των έμφυλων διακρίσεων και κακοποιητικών συμπεριφορών στον κινηματογράφο. Στις 30 Νοεμβρίου θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που υπογράφει σκηνοθετικά, το September Says που έκανε πρεμιέρα στο 77^ο Φεστιβάλ Καννών.

Ανάμεσα στις εκδηλώσεις, εστιάσαμε στο πάνελ της Κυριακής 1^η Δεκεμβρίου με τίτλο «Η εποχή μετά το metoo στον κινηματογράφο. Σκιαγραφώντας προβλήματα, δυναμικές, κακές και καλές πρακτικές» και είχαμε μια μεγάλη και πολύ διαφωτιστική κουβέντα με τις συμμετέχουσες σε αυτό, Αριάν Λαμπέντ, ηθοποιό και σκηνοθέτρια, Ελίνα Ψύκου, σκηνοθέτρια, Ιωσηφίνα Γριβέα, κριτικό κινηματογράφου, podcast host, Μαρία Λούκα, ντοκιμαντερίστρια, σεναριογράφο και πρόεδρο του WIFT GR, Γεωργία Παΐζη, χορογράφο, intimacy coordinator και Μαίρη Κολώνια, creative producer,σεναριογράφο – σκηνοθέτρια, Γραμματέα του WIFT GR και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του 8^ου Φεστιβάλ WIFT.GR.

Μαίρη Κολώνια, καλλιτεχνική διευθύντρια του WIFT.GR

«Το #MeToo ξεκίνησε στη χώρα μας πριν από τέσσερα χρόνια μέσα από μια ηχηρή καταγγελία στον αθλητικό χώρο», μας υπενθυμίζει η Μαίρη Κολώνια, Η καλλιτεχνική διευθύντρια του WIFT.GR. «Σύντομα επεκτάθηκε και ‘φούντωσε’ σε κίνημα στον καλλιτεχνικό χώρο, μέσα από τις θαρραλέες καταγγελίες ανδρών και γυναικών, κυρίως ηθοποιών και μελών του σωματείου.

Αισθανόμαστε την ευθύνη να συνεχίσουμε τον διάλογο, πέρα από πρόσωπα, γιατί η κακοποίηση και η έμφυλη βία δεν περιορίζονται δυστυχώς στον δικό μας επαγγελματικό χώρο. Το ζήτημα της εδραίωσης ενός ασφαλούς, ισότιμου περιβάλλοντος στα πλαίσια των οπτικοακουστικών παραγωγών βρίσκεται στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του σωματείου μας και δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τις δράσεις του ετήσιου φεστιβάλ. Σας καλούμε λοιπόν σε μια ανοιχτή συζήτηση, με στόχο να κατανοήσουμε τα βήματα τα οποία έχουν γίνει, αλλά και όσα μπορούν περαιτέρω να διεκδικηθούν σε θεσμικό πλαίσιο, με ολοκληρωμένες παρεμβάσεις», μας λέει η κα Κολώνια.

Μαρία Λούκα, ντοκιμαντερίστρια, σεναριογράφος και πρόεδρος του WIFT GR.

Ρωτάμε τη Μαρία Λούκα, που έχει πρωτοστατήσει στο κίνημα #MeToo, θεωρητικά, πρακτικά και καλλιτεχνικά, τι θεωρεί ότι έχει προχωρήσει/αλλάξει στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου στην Ελλάδα ή και τι μπορεί να έχει πάει πίσω.

«Το κίνημα #MeToo, αλλά και γενικότερα η αναζωογόνηση των φεμινιστικών λόγων και κινημάτων, θεωρώ ότι έχουν χαρακτηριστικά ιστορικής τομής, καθώς διέρρηξαν την εγκατεστημένη, θεσμική και κοινωνική σιωπή που υπήρχε για δεκαετίες για το ζήτημα της έμφυλης κακοποίησης», μας λέει η κα Λούκα.

«Πολλά έχουν αλλάξει και κυρίως έχουμε αλλάξει εμείς οι ίδιες, καθώς αποκτήσαμε τα εργαλεία ψηλάφησης, επανανάγνωσης και επεξεργασίας των βιωμάτων μας, μπορέσαμε να εντάξουμε όλες εκείνες τις στιγμές που νιώσαμε άβολα, αμήχανα, ντροπιαστικά και απαίσια στο συστημικό πρόβλημα του σεξισμού και της έμφυλης βίας και κυρίως να κατανοήσουμε ότι δε φταίμε γι’ αυτό. Οπότε το σημαντικότερο επίτευγμα του metoo είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, των θηλυκοτήτων, των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και στην κοινωνία ευρύτερα και στον οπτικοακουστικό κλάδο».

Λεσβία

Τι γίνεται όμως παραέξω, στην κοινωνία, στους θεσμούς; Τι (δεν) έχει γίνει; «Θεσμικά, ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει κι αυτά σε μια κατεύθυνση ποινικού λαϊκισμού», διευκρινίζει η κα Λούκα. «Δυστυχώς οι απανωτές γυναικοκτονίες με πολλές από τις γυναίκες που δολοφονήθηκαν να έχουν απευθυνθεί στις αρχές και παρ’ όλα αυτά να μη βρίσκουν την υποστήριξη που χρειάζεται, επικυρώνουν με τον πλέον οδυνηρό τρόπο τη θεσμική απαξίωση. Η ίδια αδιαφορία αντανακλάται και στην κινηματογραφική παραγωγή.

Τέσσερα χρόνια μετά δεν έχει αξιοποιηθεί η διεθνής εμπειρία στο επίπεδο των καλών πρακτικών (πχ intimacy coordination, κώδικες επαφής και επικοινωνίας κλπ), δεν έχουν αναπτυχθεί δομές υποστήριξης των επιζωσών, δεν έχουν διαμορφωθεί διαδικασίες διευκόλυνσης και φροντίδας των γυναικών για ισότιμη συμμετοχή στον κλάδο – οι περισσότερες από εμάς δουλεύαμε λίγες μέρες πριν γεννήσουμε και λίγο καιρό αφότου γεννήσαμε, δεν έχουν δημιουργηθεί εργαλεία ενίσχυσης της γυναικείας δημιουργίας, ούτε έχουν παρθεί γενναίες πρωτοβουλίες συμπερίληψης που να αίρουν τα ταξικά, φυλετικά, εθνοτικά και έμφυλα προνόμια».

Αριάν Λαμπέντ, ηθοποιός και σκηνοθέτις

Μιλήσαμε για το ζήτημα και με την Αριάν Λαμπέντ, η οποία μας είπε: «Το #MeToo στην Ελλάδα έχει πολύ δρόμο ακόμα. Ξεκίνησε μεν, αλλά κάπου χάθηκε, η ελληνική δικαιοσύνη δεν ακολούθησε αντίστοιχα. Είμαστε στην αρχή, κάνουμε βήματα, αλλά έχουμε και μεγάλα πισωγυρίσματα, δείτε για παράδειγμα τι γίνεται στην Αμερική. Όσο για τον κινηματογράφο, απέχουμε πολύ ακόμα από το 50/50, μόνο το 28% των σκηνοθετών είναι γυναίκες».

Για τη δική της δουλειά και το αν συναντά πρόσθετες δυσκολίες επειδή είναι γυναίκα, μας λέει: «Ακολουθώ αυτό που πιστεύω, χωρίς να σκέφτομαι αν και πώς θα το κάνω. Αν σκεφτόμουν ότι είμαι μειοψηφία, δεν θα ένιωθα ελεύθερη. Βέβαια θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό, ως λευκή γυναίκα, με πολλές γυναίκες στην ομάδα μου και έχοντας κάνει ήδη μια ταινία. Επίσης, η κινηματογραφική βιομηχανία γνωρίζει καλά την ανάγκη για το ‘θηλυκό βλέμμα’ και οι παραγωγοί πλέον το αναζητούν». Η Λαμπέντ έχει ιδρύσει μια ένωση, την Association Des Acteur.ices (L’A.D.A.), που διεκδικούν ισότητα  και κατάργηση στερεοτύπων στον γαλλικό κινηματογράφο.

«Πέρα από το γυναικείο ζήτημα, αφορά και ρατσισμό, μισαλλοδοξία, ομοφοβία, ανισότητα. Αντιλαμβανόμαστε ότι χρειάζεται να μιλάμε, να βοηθάμε, να αλλάξουμε τα πράγματα και να προσφέρουμε λύσεις. Δίνουμε μεγάλη βάση στην εκπαίδευση, παρεμβαίνουμε στις σχολές, στο Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου, διεκδικούμε θεσμούς και αλλαγές, όπως τον Intimacy Coordinator. Θεωρώ ότι χρειάζεται κάτι παρόμοιο και στην Ελλάδα». Για τη γυναικεία αλληλεγγύη σχολιάζει: «Την εικόνα ότι έχουμε ανταγωνισμό και στεκόμαστε η μια απέναντι στην άλλη, την έχει επιβάλει η πατριαρχία. Όταν οι γυναίκες είναι μαζί, μιλάνε και συνεργάζονται, αυτό αποτελεί μια πολιτική πράξη και ένα όπλο αποτελεσματικό. Η ένωση που έχουμε ιδρύσει, πχ, αλλάζει τα πάντα, είναι μια πανέμορφη εμπειρία».  

Συγκρουόμενα

Η Μαρία Λούκα συμπληρώνει: «Η συνειδητότητα, η αυτοπεποίθηση, η αλληλεγγύη των γυναικών μεταξύ τους είναι σίγουρα ένα καινούργιο και πολύτιμο δεδομένο που διαπερνά τα πάντα. Πριν 10 χρόνια αν μια γυναίκα ή ένα queer άτομο δέχονταν μια παραβιαστική ή υποτιμητική συμπεριφορά στο σετ, μάλλον δε θα τολμούσε να μιλήσει, θα γύριζε σπίτι της μ’ ένα ασήκωτο αίσθημα ντροπής, το οποίο θα κουβαλούσε μοναχικά. Τώρα είναι αρκετά πιθανό να πει “Στοπ” και να βρει συμπαράσταση. Αν είναι, λοιπόν, έστω και λίγο πιο ασφαλές το επαγγελματικό μας περιβάλλον αυτό οφείλεται στις καθημερινές ενσώματες διεκδικήσεις των γυναικών».

Wishbone

Τη δική της πολύτιμη οπτική από την πλευρά των κριτικών κινηματογράφου μαζί και με ερευνητικά στοιχεία μας δίνει η Ιωσηφίνα Γριβέα, την οποία ρωτήσαμε αν, από τις απαρχές του #MeToo στην Ελλάδα μέχρι σήμερα, έχει αλλάξει κάτι στο κινηματογραφικό τοπίο, τόσο στις αναπαραστάσεις των θηλυκοτήτων, LGBTIQ,  ανθρώπων διαφόρων εθνοτήτων, με αναπηρία κλπ, όσο και στην ίδια τη γλώσσα της κινηματογραφικής κριτικής:

Ιωσηφίνα Γριβέα, κριτικός κινηματογράφου

«Θα έλεγα ότι η πραγματική αλλαγή μετά το #MeToo, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις αμερικανικές παραγωγές – και στέκομαι σε αυτές επειδή το αμερικανικό σινεμά είναι μακράν το πιο διεισδυτικό στην κουλτούρα του κινηματογράφου, ακόμη και στην Ευρώπη – σχετίζεται με την ασφάλεια των επαγγελματιών του σινεμά μπροστά και πίσω από τις κάμερες. Οι συνθήκες σε αυτή την πλευρά της βιομηχανίας φαίνεται να έχει αλλάξει, ελπίζουμε, μόνιμα προς το καλύτερο. Τα στούντιο δεν έχουν υποχωρήσει από τις σκληρές πολιτικές σεξουαλικής παρενόχλησης που έχουν εισαχθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ οι intimacy coordinators έχουν καθιερωθεί στα σετ των μεγαλύτερων παραγωγών και δικτύων, εξασφαλίζοντας πως όλοι οι εμπλεκόμενοι σε σκηνές- που μπορεί εμπεριέχουν από κάποιο φιλί έως προσποιητό σεξ – συνεργάζονται ομαλά και βρίσκονται στην ίδια σελίδα».

Σπίτι

«Για τις αναπαραστάσεις είναι καλό να ανατρέχουμε στα νούμερα γιατί δεν λένε ψέματα, και δεν αφουγκράζονται απλώς κάποια αίσθηση που μπορεί να έχουμε. Σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Νότιας Καλιφόρνια, ο αριθμός των ταινιών με τα υψηλότερα έσοδα στις οποίες πρωταγωνιστούν κορίτσια και γυναίκες μειώθηκε σημαντικά το 2023. Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι η συνολική αναλογία ανδρών προς γυναίκες με ομιλούντες ρόλους σε αυτές τις δημοφιλείς ταινίες έχει παραμείνει σχετικά αμετάβλητη από το 2007, παρά τα χρόνια αυξημένης ευαισθητοποίησης γύρω από την ποικιλότητα στο Χόλιγουντ.

Μεταξύ των βασικών ευρημάτων ήταν ότι ο αριθμός των ταινιών στις οποίες πρωταγωνιστούν ή συμπρωταγωνιστούν κορίτσια ή γυναίκες μειώθηκε από 44% το 2022 σε 30% το 2023. Διαπιστώθηκε επίσης ότι μόλις το 11% των 100 κορυφαίων ταινιών του 2023 ήταν ισορροπημένες ως προς το φύλο, δηλαδή παρουσίαζαν περίπου το ίδιο ποσοστό ανδρικών και γυναικείων χαρακτήρων, και πέντε μόνο από αυτές είχαν περισσότερες γυναίκες από άνδρες. Από τους 5.084 ομιλούντες χαρακτήρες που εξετάστηκαν, το 31,7% ήταν γυναίκες και λιγότερο από 1% ήταν non binary. Εν τω μεταξύ, μόνο το 1,2% των ομιλούντων χαρακτήρων ήταν μέλη της LGBTQ+ κοινότητας και κανένας δεν ήταν τρανς».

Έλσα & Όλγα

«Τα στοιχεία γύρω από τη φυλή ή την εθνικότητα των προσώπων που απεικονίζονται στην οθόνη αφηγούνται μια παρόμοια ιστορία. Ενώ υπήρξε αύξηση του αριθμού των ταινιών με πρωταγωνιστές από υποεκπροσωπούμενες φυλές ή εθνικότητες από 31% το 2022 σε 37% το 2023, η έκθεση σημειώνει ότι η συνολική πρόοδος ήταν οριακή τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ των ‘κερδών’ είναι η αύξηση του ποσοστού των ασιατικής καταγωγής χαρακτήρων το 2023 (18%) σε σύγκριση με το 2007 (3%). Αυτό μπορεί εν μέρει να αποδοθεί στη μείωση του ποσοστού των λευκών χαρακτήρων το 2023 (56%) σε σύγκριση με το 2007 (78%), καθώς σημειώνεται ότι δεν υπήρξαν άλλες σημαντικές αλλαγές για καμία άλλη φυλετική ή εθνοτική ομάδα από το 2007 έως το 2023.

Η GLAAD, η οργάνωση υπεράσπισης των LGBTQ δικαιωμάτων στα media, δημοσίευσε τον 12ο ετήσιο δείκτη υπευθυνότητας των στούντιο για το  2023 και βρήκε πως ‘παρά την τεράστια αύξηση των LGBTQ χαρακτήρων που βρίσκονταν στο επίκεντρο των δικών τους αφηγήσεων, ο αριθμός των ταινιών με χαρακτήρες στην κοινότητα μειώθηκε το 2023’. Όσο για την εκπροσώπηση της αναπηρίας, οι αριθμοί είναι ντροπιαστικοί. Μόλις το 2,2% των ομιλούντων χαρακτήρων στις κορυφαίες ταινίες που κυκλοφόρησαν πέρσι απεικονίζονταν ως άτομα με αναπηρία».

Αχέροντας

«Τα ζητήματα αυτά έχουν σίγουρα εισχωρήσει στη γλώσσα της κριτικής, ειδικά στο εξωτερικό, αν και θα έλεγα πως το πολιτιστικό ρεπορτάζ και εν μέρει η κριτική ήταν πεδία στα media των Η.Π.Α. που έσπρωχναν για αλλαγή πριν ανταποκριθούν τα στούντιο και έχουν ενισχύσει επίσης τη φωνή του #MeToo μέχρι και σήμερα, όταν γνωρίζουμε πως το κίνημα έχει χάσει αρκετό μομέντουμ στις εταιρείες παραγωγής».

Κυρία Νίτσα

«Στην Ελλάδα έχει σίγουρα γίνει ευκολότερο το να δίνει κανείς έμφαση στην ποικιλότητα ή στην απόδοση της γυναικείας εμπειρίας σε κάποια ταινία, δεν είμαι σίγουρη όμως πως είναι προτεραιότητα, τουλάχιστον σε σχέση με τη διαιώνιση ορισμένων στερεοτύπων ή tropes. Για παράδειγμα δυσκολεύτηκα πολύ να βρω κάποια αναφορά σε κριτική mainstream μέσου για το Gladiator II σχετικά με τη χρήση του θανάτου της συζύγου του πρωταγωνιστή ως κίνητρο για την εκδίκησή του στη Ρώμη. Ο χαρακτήρας είχε ούτως ή άλλως κάθε λόγο να θέλει να εκδικηθεί τη Ρώμη βάσει του background του, δεν χρειαζόταν να δολοφονηθεί η γυναίκα του για να οπλιστεί το χέρι του. Το έγραψα στην κριτική μου και το ανέφερα και στο σχετικό επεισόδιο του POP για τις Δύσκολες Ώρες, του podcast που συμπαρουσιάζω με τον Θοδωρή Δημητρόπουλο.

Έχω βαρεθεί να βλέπω γυναίκες να πεθαίνουν στο σινεμά ως όχημα κινητοποίησης πατέρων, συντρόφων, αδελφών, γιων, φίλων. Ακόμη το 2024; Ελάχιστες ήταν και οι αναφορές σχετικά με τα στερεότυπα που αναμασάει το Emilia Perez ας πούμε – μία ταινία που, για την ιστορία, συνολικά μου άρεσε – σχετικά με την τρανς ταυτότητα ή για τη μεξικανική πραγματικότητα γύρω από τη βία των καρτέλ».

Lou

«Υπάρχουν πολλοί λόγοι που κάτι τέτοιο μπορεί να παραλειφθεί από μία κριτική», συνεχίζει στο ερώτημά μας η Ιωσηφίνα. «Κάποιοι μπορεί να μην έχουν αναπτύξει ακόμη αυτό το φίλτρο και έτσι να μην το παρατηρούν, άλλοι ενδεχομένως να το αντιλαμβάνονται αλλά να μην τους ενδιαφέρει, ενώ μπορεί να συμβαίνει ακόμη και κάτι απλούστερο, όπως το να μην κόλλησε οργανικά κάτι τέτοιο στο κείμενό τους παρότι μπορεί να ήθελαν να το συμπεριλάβουν. Τέτοια κριτήρια ωστόσο έχουν σίγουρα μπει στη γλώσσα μας, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό».

Γεωργία Παΐζη, χορογράφος, intimacy coordinator

Έχοντας αναφερθεί στα ζητήματα ασφάλειας στο σετ, ρωτήσαμε την Γεωργία Παΐζη για το ρόλο των intimacy coordinators: «Οι intimacy coordinators (IC) είμαστε επαγγελματίες της κίνησης με εξειδίκευση στη δραματουργία σκηνών με περιεχόμενο οικειότητας (οικογενειακό, φιλικό, συντροφικό, ερωτικό ή και βίας που περιλαμβάνει σωματική επαφή), στη χορογραφία ερωτικών σκηνών και κινηματογραφικών φιλιών (στη βήμα προς βήμα καταγραφή και επανάληψή τους ή/και στη διαμόρφωση πλαισίων μέσα στα οποία οι ηθοποιοί συμφωνούν να αυτοσχεδιάσουν), καθώς και στην εδραίωση και ανανέωση της συναίνεσης των συμμετεχόντων κατά τη διάρκεια όλων των παραπάνω, αλλά και στις σκηνές που περιλαμβάνουν απλώς γυμνό ή άλλο είδος υπερέκθεσης», μας εξηγεί η Γεωργία Παΐζη.

«Νομίζω ότι αυτός είναι και ο λόγος που ονομαζόμαστε ‘συντονίστριες’ οικειότητας. Είμαστε συγχρόνως χορογράφοι, δραματουργοί, αλλά και επαγγελματίες με δεξιότητες διαμεσολάβησης & μη-βίαιης επικοινωνίας, με ειδική εκπαίδευση στις πολιτικές κατά των διακρίσεων και εργαλεία πρώτων βοηθειών ψυχικής υγείας».

Τεκτίτης

«Από το θηλασμό ενός μωρού, μια σκηνή όπου ένας μεσήλικας πλέκει τα μαλλιά ενός μικρού κοριτσιού ή την απεικόνιση μιας ομαδικής ερωτικής πράξης, οι IC συμβάλλουμε στην αυθεντική αναπαράσταση σκηνών οικειότητας, σε συνθήκες ασφάλειας, σεβασμού και ορατότητας για όλα τα συνεργαζόμενα άτομα.

Αλλά και πολιτισμικά -πολιτικά αν θέλετε- οι IC παγκοσμίως συμβάλλουν ήδη σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μετατόπιση που παρατηρούμε τελευταία ακόμη και στις συνδρομητικές πλατφόρμες και το mainstream σινεμά: την απεικόνιση του σεξ – της επιθυμίας, της οικειότητας και της ικανοποίησης- όπως αυτό μπορεί να είναι: τρυφερό, σκοτεινό, αλλόκοτο, άβολο, αστείο, ατελές, ηλεκτρισμένο, αλλά και για όλα τα σώματα».

Η Γεωργία Παΐζη είναι χορογράφος, πιστοποιημένη δασκάλα των τεχνικών Alexander (LCATT/STAT, 2017) και Skinner Releasing (SRN, 2024), και Consent Forward Artist (IDC, 2023) και είναι η πρώτη Ελληνίδα επαγγελματίας από τον χώρο των παραστατικών τεχνών που εξειδικεύεται ως intimacy coordinator. «Είναι ένας τόσο πολυεπίπεδος, και απαιτητικός ρόλος, που η γενιά IC που βρεθήκαμε στις πρώτες αναγνωρισμένες από την SAG-AFTRA εκπαιδεύσεις, το 2022, έχουμε όλες πίσω μας μια μακροχρόνια συγγενή εμπειρία και εργαλεία που συγκεντρώναμε αναμένοντας εκούσια ή ακούσια την εδραίωση του κλάδου», μας λέει.

Το Σάββατο 30 Νοεμβρίου στις 13.00 η Γεωργία θα πραγματοποιήσει εργαστήριο στο πλαίσιο του WIFT για τις «Πρακτικές και εργαλεία συναίνεσης στην οπτικοακουστική παραγωγή»: «Έχω τη χαρά και την ευθύνη να εισάγω τον ρόλο στην ελληνική πραγματικότητα. Μου αρέσει να λέω ότι οι επαγγελματίες του χώρου χρειάζονται ενδυματολόγους για τα κοστούμια, μουσικούς για τα ηχοτοπία, και ICs για την απεικόνιση της οικειότητας. Το θεωρώ αυτονόητο ότι ο κλάδος θα ενταχθεί στην ελληνική παραγωγή και είμαι ενθουσιασμένη που θα το δω να συμβαίνει από στιγμή σε στιγμή και θα είμαι μέρος του».

Ελίνα Ψύκου, σκηνοθέτις

Η σκηνοθέτρια Ελίνα Ψύκου, η ταινία της οποίας Αδέσποτα Κορμιά έκανε μεγάλη αίσθηση, τόσο για τα δύσκολα θέματα που πραγματεύεται, από κάθε οπτική, όσο και για την αφίσα της, μας λέει: «Άσχετα από την δική μου προσωπική εμπειρία πιστεύω πως δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα σε πρακτικό επίπεδο. Σίγουρα έχει αλλάξει η συζήτηση γύρω από κάποια ζητήματα, αυστηρά όμως εντός συγκεκριμένων κύκλων και όχι συλλογικά. Και σίγουρα αυτό είναι μια αρχή, αλλά απέχουμε ακόμη πολύ από το να δούμε αλλαγές στην πράξη. Όσο οι επιθέσεις, οι παρενοχλήσεις, οι κακοποιήσεις, το bullying κλπ δεν συζητιούνται σε συλλογικό επίπεδο και δεν αντιμετωπίζονται συστημικά και δομικά, δεν θα δούμε μεγάλες αλλαγές. Θα παραμένουν όλα στην σφαίρα των συγκεκριμένων προσώπων και των συγκεκριμένων περιστατικών, θα κινούνται αποκλειστικά γύρω από τον κύκλο καταγγελία- τιμωρία και θα χάνεται η μεγάλη εικόνα.

Η κοινωνία μας θα εξακολουθεί να αρνείται να δει την εικόνα της κατάματα, θα αρκείται και θα βολεύεται με την ταυτοποίηση και την καταδίκη του θύτη. Και εκεί είναι και η μεγάλη πρόκληση για εμάς. Πόσο έτοιμες είμαστε να διεκδικήσουμε κάτι παραπάνω από κατασταλτικούς μηχανισμούς, ακυρώσεις και απαγορεύσεις; Πόσο έτοιμες είμαστε για μια ολιστική προσέγγιση που θα εμπεριέχει και τον θύτη;»

Θολός Βυθός

Ρωτάμε, τέλος, τη Μαρία Λούκα, τι γνώμη έχει για την «επανανάγνωση» έργων μιας άλλης εποχής, με εκφορά λόγου και εικόνας παλιότερα θεμιτή και αποδεκτή, και την κριτική τους με σημερινούς όρους: «Κατά την προσωπική μου γνώμη, αυτό είναι ένα έξοχο παράδειγμα παραχάραξης των εννοιών. Κάθε φορά που αρθρώνεται μια κριτική θεώρηση παλιότερων δημιουργημάτων της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου ή της μουσικής, ξεσηκώνεται ένας θόρυβος – που με ανησυχητική συχνότητα χρησιμοποιεί αισθητική και ρητορική βγαλμένη από τη μήτρα της διεθνούς ακροδεξιάς – που της αποδίδει cancelling. Στην πραγματικότητα όμως καμία, κανένας και κανένα δεν αξιώνει να αποσυρθούν βιβλία από τις βιβλιοθήκες, να μην εκδίδονται από τους εκδοτικούς οίκους ή να εξαφανιστούν ταινίες από το σινεμά. Αυτό που κάνει ο κριτικός φεμινιστικός λόγος είναι να αναδεικνύει το πώς διαμορφώθηκαν οι αναπαραστάσεις μας μέσα από την τέχνη συνηγορώντας στην εμπέδωση πατριαρχικών, ομοτρανσφοβικών, εθνοφυλετικών, μισαναπηρικών συμφραζομένων.

Ζαχαρονήσι – Sugar Island

Και είναι άκρως διαφωτιστικό, γιατί αφενός μας βοηθάει να κατανοήσουμε πώς μεγαλώσαμε και πώς μεταβιβάστηκαν από γενιά σε γενιά στερεότυπα και στρεβλώσεις για τους έμφυλους ρόλους και τις έμφυλες σχέσεις και αφετέρου καταδεικνύει πως αυτό που ορίστηκε ως «λογοτεχνικός κανόνας» και «κινηματογραφικό βλέμμα» ήταν αυστηρά καθορισμένο στη βάση του ανδρικού κριτηρίου και προνομίου. Το να μην αφήνεις να αρθρωθεί αυτός ο λόγος συνιστά λογοκρισία και κυρίως υπεράσπιση προνομίων, όχι το αντίθετο.

Αλίμονο, λοιπόν, για να επιστρέψω στο ερώτημα, αν δεν μπορούμε να αντλήσουμε τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία που διαθέτουμε σήμερα, για να ξανακοιτάξουμε πιο κριτικά έργα του παρελθόντος και μέσα από αυτή τη διαδικασία επίγνωσης να συγκροτήσουμε σύγχρονες γραφές και βλέμματα που θα είναι πιο ευρύχωρα, πιο ριζοσπαστικά, πιο στοργικά».