Δεν ξέρω για εσάς, αλλά όταν εγώ ήμουν μικρή και πήγαινα σχολείο στην Κρήτη, δεν είχα ιδιαίτερη σχέση με τον κινηματογράφο ή την τέχνη γενικότερα – τουλάχιστον όχι μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τα εφόδια που μου δόθηκαν, οι στιγμές που τα όνειρά μου βρήκαν χώρο να ξεπροβάλλουν, καθώς και η συνειδητοποίηση ότι η τέχνη θα είναι, στην ουσία, η ζωή μου, προέκυψαν χάρη σε μερικούς υπέροχους δασκάλους και καθηγητές – φωτεινές εξαιρέσεις. Και δεν νομίζω πως ήμουν η μόνη που έζησε μια εκπαίδευση όπου η τέχνη υπήρχε μόνο ως εξαίρεση.
Όταν λοιπόν έμαθα για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά & Νέους, αλλά και για την Camera Zizanio, σοκαρίστηκα λίγο, αλλά βασικά χάρηκα τόσο πολύ. Το Φεστιβάλ, που φέτος κλείνει τα 27 (!) του χρόνια, και η Camera Zizanio – μια νεανική συνάντηση οπτικοακουστικής δημιουργίας, που κλείνει τα 24 (!), είναι δύο εξαιρετικές και μεθοδικά στημένες διοργανώσεις που στοχεύουν αποκλειστικά στα παιδιά, στο βλέμμα τους μέσα από την κάμερα, αλλά και στην παρουσία τους στις σκοτεινές αίθουσες του cinema.
Με το Φεστιβάλ να απαρτίζεται από το διαγωνιστικό σκέλος του (με ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, animation και ντοκιμαντέρ) και τις κριτικές επιτροπές (παιδιών και ενηλίκων), τα Αφιερώματα (Ημέρα Ελληνικού Κινηματογράφου, για παιδιά, Περιβάλλον και Κοινωνία κ.ά.), αλλά και τη 2η Διεθνή Συνάντηση για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση· και το Camera Zizanio, με ταινίες εξ ολοκλήρου φτιαγμένες από παιδιά και νέους, για παιδιά και νέους, διαγωνιστικό (ευρωπαϊκό και διεθνές) τμήμα, εργαστήρια (δημοσιογραφίας, θεάτρου, μοντάζ, επικαιρότητας κ.ά.) και φυσικά το 14o Mythos Project – μία δράση που συμβαίνει αποκλειστικά την εβδομάδα του Φεστιβάλ, με στόχο τη δημιουργία ταινιών μικρού μήκους από την αρχή έως το τέλος, με γυρίσματα στον Πύργο, την Αμαλιάδα αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Ηλείας. Όπως καταλάβατε, οι δύο πόλεις της Ηλείας γίνονται για μερικές μέρες κάθε χρόνο το κέντρο της τέχνης του κινηματογράφου για παιδιά αλλά και για επαγγελματίες της εκπαίδευσης, που μονίμως προσπαθούν να βρουν τρόπους να φέρνουν το σινεμά, και γενικά την τέχνη, μέσα στις σχολικές αίθουσες.
Είχα την τύχη να βρεθώ στον βροχερό Πύργο για περίπου δύο μέρες . Αν και στην πραγματικότητα η καρδιά του Φεστιβάλ είναι οι ταινίες και τα αφιερώματα που ξεκινούν δυναμικά μετά το πρώτο τριήμερο, πρόλαβα να δω αρκετά πράγματα ώστε να δηλώνω εντυπωσιασμένη. Ωστόσο, ένιωσα και μια ελαφριά απογοήτευση για όσα έμαθα σχετικά με την κατάσταση της εκπαίδευσης. Κυρίως, όμως, ένιωσα τρομερή περηφάνια για όλους εκείνους τους ανθρώπους που δουλεύουν εξαντλητικά και σχεδόν με μηδενικούς πόρους για να δώσουν στα παιδιά ταινίες αλλά και την ελπίδα ότι ο κινηματογράφος έχει μια θέση και για εκείνα.
Για την αρχή του Φεστιβάλ, ο καλλιτεχνικός του διευθυντής από πέρυσι, Παντελής Παντελόγλου, έχει οργανώσει μια διημερίδα αφιερωμένη στον κινηματογράφο στην εκπαίδευση. Εκεί παρουσιάζονται “καλές πρακτικές” (κυρίως μη-επίσημες) που ήδη εφαρμόζονται για την εισαγωγή και εδραίωση του κινηματογράφου στα παιδιά, ενώ παράλληλα συζητείται η διαδικασία δημιουργίας ταινιών μέσα και έξω από τα σχολεία. Οι συζητήσεις περιλαμβάνουν στρογγυλά τραπέζια ειδημόνων, υπεύθυνων άλλων φεστιβάλ, καλεσμένων και κοινού, που συχνά αποτελείται από εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, δημιουργούς, και θεσμικούς εκπροσώπους.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι η διεθνής διάσταση του Φεστιβάλ, που αναδεικνύεται μέσα από επισκέπτες από όλη την Ευρώπη, εκπροσώπους αντίστοιχων φεστιβάλ, εκπαιδευτικούς που μοιράζονται “καλές πρακτικές”, αλλά και δημιουργούς. Οι δύο πρώτες μέρες του Φεστιβάλ, πριν την έναρξη του διαγωνιστικού μέρους, γεμίζουν παράλληλα με προβολές από την Camera Zizanio αλλά και συζητήσεις. Στο πλαίσιο αυτό διοργανώνονται ουσιαστικές και χρήσιμες συζητήσεις, που προσφέρουν πρακτικά και όχι μόνο θεωρητικά εργαλεία για την ενσωμάτωση του κινηματογράφου – και της τέχνης γενικότερα – στην εκπαίδευση.
Ημέρα 1ηΗ πρώτη μέρα ξεκίνησε με μία συζήτηση για τα επιτεύγματα και τις προκλήσεις των φορέων μη-τυπικής κινηματογραφικής εκπαίδευσης από τέσσερις ανθρώπους με διαφορετικές καριέρες και ασχολίες – αλλά όλοι ειδικοί στα αντικείμενα τους. Η Μαρία Λεωνίδα (σκηνοθέτρια + διευθύντρια του κέντρου “Καρπός”), ο Δημήτρης Κοπανός (εκπαιδευτικός στο 2ο Πρότυπο ΓΕΛ Αθηνών), ο Δημήτρης Παπαδόπουλος (σκηνοθέτης, καθηγητής στο τμήμα κινηματογράφου του ΑΠΘ κ.α.) και ο Μαθιός Φραντζεσκάκης (καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων).
Με τον συντονισμό του Παντελή Παντελόγλου, παρακολουθήσαμε μια εξαιρετικά παραγωγική κουβέντα με τους συμμετέχοντες ουσιαστικά να απαντούν σε καίριες ερωτήσεις όπως «ποια είναι τα οφέλη του κινηματογράφου στα παιδιά, πώς αποτυπώνεται στα σχολεία;», «ποια είναι τα εμπόδια που υπάρχουν;» κ.α. Η θέση των Φεστιβάλ και άλλων φορέων στα μη-τυπικά μέσα για την εκπαίδευση των παιδιών στον κινηματογράφο, απλές και μη κοστοβόρες προτάσεις για ένταξη των τεχνών γενικότερα στο σχολικό πρόγραμμα αλλά και ανάδειξη της σκληρής πραγματικότητας που έχουν να αντιμετωπίσουν καθηγητές και μαθητές στα σχολεία πλέον.
Η ημέρα συνεχίστηκε με παρουσιάσεις “καλών πρακτικών” στην κινηματογραφική εκπαίδευση, όπως το “Cinemathesis“ της Γιάννας Δελληγιάννη και του Χρήστου Πετρόπουλου, που “παίζουν κινηματογράφο – ακόμα και με ένα παιδί, ακόμα και για ένα παιδί”, όπως λένε, με τα παιδιά (λίγα ή πολλά) στα ακριτικά νησιά, και όχι μόνο.
Ο Κώστας Βώρος έκανε μία αναλυτική παρουσίαση για τη Διδακτική της Κινούμενης Εικόνας στο Δημοτικό Σχολείο, και αμέσως μετά ο Κώστας Κορρές με τη Διονυσία Κοπανά παρουσίασαν τη διαδικασία της δημιουργίας ενός ντοκιμαντέρ που έφτιαξαν τα παιδιά ενός γυμνασίου σε σχέση με το νερό και την περιοχή τους. Το βασικό ζήτημα δεν ήταν μόνο το ότι τα παιδιά έμαθαν κινηματογραφικές τεχνικές ή πώς να παίρνουν συνεντεύξεις, αλλά κυρίως ότι άκουσαν να τους λένε πως «αυτό που έχετε εσείς να πείτε έχει σημασία», οι δικές σας ματιές και ιδέες.
Η πρώτη μέρα έκλεισε με την παρουσίαση της πλατφόρμας Cinedu – μιας πλατφόρμας ταινιών για αποκλειστική χρήση στα σχολεία για την κινηματογραφική εκπαίδευση – από τη Θεοδώρα Μαλλιαρού και μία παρουσίαση του κινηματογραφικού “club” του 1ου ΓΕΛ Κερατσινίου, “Φρενέ”, της δουλειάς που έχει κάνει μέσα στα χρόνια – όπως η ταινία με τίτλο «Μια συζήτηση με τη Μάγδα Φύσσα» – από τον υπεύθυνο του “Φρενέ” και φιλόλογο Γιάννη Παππά.
Το πρωί της Κυριακής με βρήκε και πάλι στο εξαιρετικό αμφιθέατρο του 1ου Γυμνασίου Πύργου για τη δεύτερη μέρα της Συνάντησης. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με ακόμα μία συζήτηση στρογγυλού τραπεζιού, και αυτή τη φορά τον συντονιστή Παντελή Παντελόγλου “συνόδευσαν” οι υπεύθυνοι των χωρών με αντίστοιχα Φεστιβάλ Κινηματογράφου που συμμετέχουν στο Δίκτυο Ευρωπαϊκών Φεστιβάλ Κινηματογράφου για Παιδιά 2023-24 (Creative Media Europe). Εκπρόσωποι του Cinekid (Ολλανδία), του Cinemira (Ουγγαρία), του JEF (Βέλγιο), του Young Horizon (Πολωνία), του Schlingel (Γερμανία) και του Zlin (Τσεχία) συμμετείχαν σε μια πολυπολιτισμική συζήτηση που όμως στον πυρήνα της ήταν τρομερά κοινή.
Από ζητήματα πόρων και χρηματοδότησης, μέχρι τη χρησιμότητα των νέων μέσων και των media, την ανάγκη για εξαγωγή τοπικών παραγωγών αλλά και τη χρησιμότητα της ανταλλαγής, της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ αυτών των Φεστιβάλ, η κουβέντα ήταν γεμάτη ουσία. Μέσα από τη συζήτηση φάνηκε πως το μόνιμο πρόβλημα πόρων και υποστήριξης από την Πολιτεία που αντιμετωπίζουμε εμείς, συμβαίνει, αν και όχι σε τέτοιο βαθμό, σχεδόν σε όλες τις υπόλοιπες χώρες.
Το στατιστικό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν πως το budget του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όλα τα Φεστιβάλ της Ευρώπης ανέρχεται στα 2.100.000.000 ευρώ για 7 χρόνια. Με πρόχειρους υπολογισμούς, αυτό μεταφράζεται για τις 27 χώρες της Ε.Ε. σε 1 ευρώ για κάθε άνθρωπο για κάθε χρόνο. Πάρτε το χρόνο σας να το ξαναδιαβάσετε, γιατί κι εγώ ζορίστηκα στην κατανόηση…
Η ημέρα συνεχίστηκε με μία παρουσίαση από τον Boris Bakal σχετικά με την Κινηματογραφική και Οπτικοακουστική παιδεία στην Κροατία, εστιάζοντας στα μέσα, τις προκλήσεις και τις διαδικασίες που ακολουθούνται. Στη συνέχεια, παρουσιάστηκαν μερικές ακόμα “καλές πρακτικές”, όπως οι τρεις πιθανές προτάσεις για την ενσωμάτωση της κινηματογραφικής διαδικασίας στα σχολεία. Την παρουσίαση έκαναν τρεις φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου του ΕΚΠΑ – η Μαρία Αντωνοπούλου, ο Γεράσιμος Ιωάννου και η Ελευθερία Σταμέλου – μαζί με την καθηγήτριά τους, Κατερίνα Παναγιωτοπούλου. Ο Ανδρέας Τσαλίκης παρουσίασε μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση για την εκπαίδευση μέσω των ταινιών, ενώ ο Γιώργος Μόσχος παρουσίασε το “Stress and Action..!”, τέσσερα βίντεο για το άγχος στην εφηβεία, μέρος του Προγράμματος “Νεανική Συμμετοχή YES”. Επιπλέον, ο Δημήτρης Παπαχαραλάμπους και η Ματούλα Παπαδημητρίου παρουσίασαν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τα εργαλεία κινηματογραφικής παιδείας του ΕΚΟΜΕΔ.
Η ημέρα ολοκληρώθηκε όπως ξεκίνησε, με μία συζήτηση ανάμεσα στους καλεσμένους της Συνάντησης και το κοινό. Στα τελικά συμπεράσματα αναδείχθηκαν οι λύσεις που βρέθηκαν, οι ιδέες που αναπτύχθηκαν, τα προβλήματα που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση, καθώς και η κοινή διαπίστωση της ανάγκης για περισσότερο σινεμά στα σχολεία.
Παράλληλα με τη διημερίδα για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση, οι προβολές των ταινιών των διαγωνιστικών τμημάτων της Camera Zizanio είχαν ήδη ξεκινήσει. Πρόκειται για δημιουργίες που συχνά σου κόβουν την ανάσα, ειδικά όταν θυμάσαι πως έχουν δημιουργηθεί από παιδιά και νέους. Οι δυνατότητες, οι ευκαιρίες και το ασφαλές περιβάλλον που παρέχουν η Camera Zizanio και το Mythos Project είναι μοναδικές. Είμαι βέβαιη πως αποτελούν την αφορμή για μερικά παιδιά να ανακαλύψουν περισσότερα για τον εαυτό τους και τις δημιουργικές τους ικανότητες και ίσως να αποφασίσουν το μέλλον τους.
Με ισχυρή παρουσία σε διεθνή φεστιβάλ, καθώς και εκπροσώπηση σε φεστιβάλ του εξωτερικού από τα ίδια τα παιδιά, που αποκτούν την εμπειρία να έρθουν σε επαφή με μια διαφορετική κουλτούρα, ανθρώπους και ταινίες (παιδιά του φεστιβάλ πήγαν στο SCHLINGEL Film Festival κ.α.) , το έργο και το όραμα των ανθρώπων πίσω από την Camera Zizanio είναι πραγματικά εντυπωσιακό.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που όχι μόνο ενθαρρύνει την καλλιτεχνική έκφραση, αλλά παράλληλα καλλιεργεί δεξιότητες και εμπειρίες ζωής σε νεαρές ηλικίες. Ο Άλμπερτ Καμί αποτέλεσε έμπνευση για το θέμα της φετινής συνάντησης της Camera Zizanio. Όπως είπε και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της, Μανώλης Μελισσουργός, στα τρία διαγωνιστικά τμήματα – Ελληνικό, Ευρωπαϊκό και Διεθνές – θα παρουσιαστούν 177 ταινίες από 57 χώρες. Ανάμεσά τους, 83 ελληνικές ταινίες και 3 από αφρικανικές χώρες, σε έναν διάλογο με το αντίστοιχο αφιέρωμα του 27ου Φεστιβάλ Ολυμπίας.
Επίσης, επισήμανε πως το Φεστιβάλ δεν θα μπορούσε παρά να σταθεί με τους ανθρώπους της Παλαιστίνης και ενάντια στη γενοκτονία που αυτή τη στιγμή λαμβάνει χώρα τόσο κοντά μας. Με αφορμή αυτό, προβλήθηκε εκείνη τη στιγμή η υπέροχη ταινία μικρού μήκους “Flowers of Palestine” – μία ταινία κινουμένων σχεδίων σλοβενικής παραγωγής. Ένα αναγκαίο μήνυμα που ποτέ δεν είναι δεδομένο.
Τα διαγωνιστικά τμήματα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας ξεκίνησαν την Κυριακή (1/12) το απόγευμα και θα ολοκληρωθούν την Παρασκευή (6/12). Δυστυχώς, πρόλαβα να δω μόνο δύο ταινίες από το τρομερά πλούσιο πρόγραμμα προβολών του Φεστιβάλ, αλλά ακόμη και αυτές κατόρθωσαν να με πείσουν πως η αρχική μου άποψη για το τι ταινίες προβάλλονται σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου για παιδιά και νέους ήταν εντελώς διαστρεβλωμένη. Με όσο κόσμο μίλησα αυτές τις τρεις μέρες μου είπαν πως οι ταινίες εδώ δεν έχουν καμία σχέση με τις “παιδικές ταινίες” που έχει ο περισσότερος κόσμος στο μυαλό του. Αντίθετα, καταπιάνονται με σκληρά θέματα της πραγματικότητας: φτώχεια, κακοποίηση, κοινωνικός, σωματικός και διαφυλετικός ρατσισμός είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που θίγονται. Ήμουν σκεπτική αν τέτοια θέματα μπορούσαν να αποτυπωθούν στην οθόνη με τρόπο που να τα κατανοούν τα παιδιά όλων των ηλικιών χωρίς να “πληγωθούν”. Τουλάχιστον μέχρι το απόγευμα της Κυριακής.
Μετά την προβολή της πρώτης ταινίας μεγάλου μήκους, «Η Βίβλος των Πάντων» (Ολλανδία, 2024), κατάλαβα τι εννοούσαν όλοι όσοι μου μίλησαν. Έμεινα άναυδη με την ικανότητα των δημιουργών να αποτυπώσουν τόσο “σωστά” ένα ζήτημα τόσο ευαίσθητο και δύσκολο, όπως η ενδοοικογενειακή βία. Εξίσου εντυπωσιακή ήταν η αντίδραση των παιδιών στην κατάμεστη αίθουσα του κινηματογράφου Απόλλων.
Παρόλο που δεν κατάφερα να δω όσες ταινίες θα ήθελα, η εβδομάδα που διανύουμε είναι γεμάτη με εξαιρετικές παραγωγές, που αξίζει να δει κανείς ανεξαρτήτως ηλικίας. Ειδικότερα, την Τετάρτη (4/12) είναι η Ημέρα Ελληνικού Κινηματογράφου για Παιδιά και το αφιέρωμα “Ίχνη: Προς έναν σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο για παιδιά και νέους” (π.χ. “Χρύσας Βάστα” και οι “Καλοί Λιμένες”).
Παράλληλα, θα προβληθούν ταινίες από άλλα αφιερώματα, όπως το Αφρική: Μία Ήπειρος σε Κίνηση και τα EFCA Shorts: Μια Συλλογή σε Περιοδεία, καθώς και πολλές άλλες εξαιρετικές επιλογές. Η πρότασή μου; Αξίζει να αφιερώσετε ένα διήμερο στον Πύργο ή και στην Αμαλιάδα, η οποία συμμετέχει ενεργά στο φεστιβάλ με προβολές ταινιών και εκθέσεις. Έχετε ακόμη την ευκαιρία να δείτε ταινίες που σίγουρα έχουν πολλά να πουν και να προσφέρουν.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Παντελής Παντέλογλου, κατά τη διάρκεια της διήμερης συνάντησης για την κινηματογραφική εκπαίδευση, επανέλαβε πολλές φορές μια φράση που μου έμεινε: «Έχω εμπιστοσύνη στο σινεμά και στα παιδιά στο σινεμά, όταν τους δίνεται η δυνατότητα και η ευκαιρία». Νομίζω ότι αυτή η φράση αποτυπώνει απόλυτα το γιατί είναι αναγκαίες δράσεις όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους και γιατί οφείλουμε να συνεχίσουμε να “ταλαιπωρούμαστε” και να προσπαθούμε να βρούμε χώρο για την τέχνη και τον κινηματογράφο στη σχολική και γενικότερα εκπαιδευτική ζωή των παιδιών.
Εγώ αυτό κατάλαβα πως είναι αυτό το Φεστιβάλ. Σε αντίθεση με την πλειοψηφία αυτής της χώρας, που στρέφει τρομερά συχνά το βλέμμα της μακριά από τη νέα γενιά και στηρίζεται σχεδόν εξολοκλήρου στο κατακρεουργημένο παρελθόν και παρόν, αυτό το Φεστιβάλ δίνει χώρο στο μέλλον. Είναι μια οργάνωση που έχει απόλυτη εμπιστοσύνη και πίστη στα παιδιά. Τα πιστεύει να επιλέξουν, τα προτρέπει να δημιουργήσουν, τα εμπιστεύεται να καταλάβουν και προσπαθεί βαθιά να τους δείξει τον μαγευτικό κόσμο της τέχνης και του κινηματογράφου.
Η ελπίδα στις μέρες μας σπανίζει, και σαν άνθρωποι είμαστε, πολλές φορές λανθασμένα, λάτρεις του παρελθόντος. Όχι, όμως, εδώ. Γιατί, σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, χάρη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας και της Camera Zizanio, σήμερα κάποιο παιδί βρήκε διέξοδο στην τέχνη ενώ πονούσε, και κάποιο άλλο ξέρει πως θα γίνει σκηνοθέτης. Η ελπίδα και τα όνειρα είναι υπέροχα πράγματα, και κάθε οργάνωση που τα ανυψώνει αξίζει ένα δυνατό χειροκρότημα, μετά που θα πέσουν οι τίτλοι τέλους και θα ανάψουν τα φώτα στην σκοτεινή αίθουσα—μέχρι την επόμενη προβολή!
Tο 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους με επίκεντρο τον Πύργο και την Αμαλιάδα θα πραγματοποιηθεί στις 30 Nοεμβρίου με 7 Δεκεμβρίου με ελεύθερη είσοδο