Πώς η Νάνα Μούσχουρη έγινε θεατρική ηρωίδα

Όταν είδε στην οθόνη του κινητού του έναν ελβετικό αριθμό να τον καλεί κατ’ επανάληψη, ο Μάνος Καρατζογιάννης νόμιζε πως επρόκειτο για κάποια τηλεφωνική απάτη. Όταν, τελικά, απάντησε στην κλήση άκουσε στην άλλη άκρη της γραμμής τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη. «Να μην φοβηθείτε, είμαι δίπλα σας», του έλεγε με την ευγενική και ζεστή χροιά της, αφήνοντας τον έκπληκτο. Είχε, μόλις, ανέβει στο θέατρο «Σταθμός» ο μονόλογος του δημοσιογράφου, συγγραφέα και βιογράφου της, Νταβίντ Λελαί – Ελό με τον τίτλο «Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω Νάνα Μούσχουρη» στον οποίο πρωταγωνιστούσε σε σκηνοθεσία του Ελισαίου Βλάχου και μετάφραση της Αγγελικής Βουλουμάνου.

Ήταν η τελευταία που θα γινόταν ο πρώτος κρίκος για το ελληνικό ανέβασμα της παράστασης, ύστερα από μια πρόταση της Έλενας Γιαννάκου Φεβρ που ζει στη Γαλλία και η οποία συνδεόταν φιλικά με τον ίδιο τον Λελαί – Ελό. «Διάβασα την θεατρική διασκευή του έργου, θεωρήσαμε πως η Νάνα Μούσχουρη είναι ένα σύμβολο ελληνικότητας σε όλο τον κόσμο και ζεστάθηκε η ιδέα να το ανεβάσουμε στην Ελλάδα» εξηγεί σήμερα η κ. Βουλουμάνου, καθώς η παράσταση εγκαινιάζει στις 4 Δεκεμβρίου τον δεύτερο κύκλο παραστάσεων της.

Ο Μάνος Καρατζογιάννης επί σκηνής.

Στα χέρια του Μάνου Καρατζογιάννη το έργο έφτασε από το συμφοιτητή του Ελισαίο Βλάχο, ο οποίος έμελλε να είναι και ο σκηνοθέτης της παράστασης. Ο Καρατζογιάννης παραδέχεται πως φοβόταν να εμπλακεί ερμηνευτικά με μονόλογο (παρότι έχει σκηνοθετήσει δέκα μονολογικές παραστάσεις) και ο Βλάχος είχε πολλά χρόνια να σκηνοθετήσει, ενώ ποτέ δεν είχε καταπιαστεί με το είδος. Εν τέλει, και οι δύο άφησαν πίσω τις όποιες αντιστάσεις τους, ορμώμενοι από το όνειρο του νεαρού Νταβίντ Λελαί – Ελό – αφού είναι η δική του προσωπική ιστορία αποτυπώνεται στο κείμενο.

Μάνος Καρατζογιάννης: Τα όνειρα μας πρέπει να είναι μεγάλα, όπως όταν ήμασταν παιδιά· γιατί ακόμα κι αν δεν τα φτάσουμε όπως επιδιώκαμε, ίσως τα μετασχηματίσουμε στην πορεία της ζωής μας σε κάτι άλλο

«Η Μούσχουρη είναι το μέσο για να γίνουμε μάρτυρες σε μια βιωμένη δραματουργία. Στην πραγματικότητα είναι μια ιστορία ενηλικίωσης ενός ‘παράξενου’ αγοριού που μέσα από την απώλεια του, μέσα από την αγάπη της μοναδικής του συγγενή, της γιαγιάς του, αφήνεται να οδηγηθεί από το θαυμασμό του για τη Νάνα Μούσχουρη και να κυνηγήσει το όνειρο του. Βλέπουμε, λοιπόν, ένα αγόρι μεγαλωμένο σε μια επαρχιακή κοινωνία που τον καταπιέζει, να μεγαλώνει, να φεύγει από το σπίτι για να διεκδικήσει μια καλή, ελεύθερη ζωή. Η δική του ιστορία δικαιώνεται, αλλά για όλους τους υπόλοιπους το σήμα που δίνεται είναι πως τα όνειρα μας πρέπει να είναι μεγάλα, όπως όταν ήμασταν παιδιά· γιατί ακόμα κι αν δεν τα φτάσουμε όπως επιδιώκαμε, ίσως τα μετασχηματίσουμε στην πορεία της ζωής μας σε κάτι άλλο», εξηγεί ο Μάνος Καρατζογιάννης που ακολούθησε τη σκηνοθετική γραμμή αφήγησης του Ελισσαίου Βλάχου.

“Η Μούσχουρη ήταν το πρόσχημα. Διαφορετικά θα προδίδαμε τον συγγραφέα. Φυσικά και ήταν μια ευκαιρία για να επαναστήσουμε τη Νάνα Μούσχουρη στο κοινό μιας άλλης γενιάς, αλλά τελικά αυτό που διατρέχει την παράσταση είναι το ανθρώπινο όνειρο πάνω στο οποίο, όσο εύθραυστο κι αν είναι, μπορούμε να ακουμπήσουμε όλοι” εξηγεί ο σκηνοθέτης Ελισαίος Βλάχος.

Σύμφωνα με αυτή, «η Μούσχουρη ήταν το πρόσχημα. Διαφορετικά θα προδίδαμε τον συγγραφέα. Φυσικά και ήταν μια ευκαιρία για να επαναστήσουμε τη Νάνα Μούσχουρη στο κοινό μιας άλλης γενιάς, αλλά τελικά αυτό που διατρέχει την παράσταση είναι το ανθρώπινο όνειρο πάνω στο οποίο, όσο εύθραυστο κι αν είναι, μπορούμε να ακουμπήσουμε όλοι».

Ελισαίος Βλάχος: Ήθελα και το κοινό να συμμετέχει σε αυτό, αναλογιζόμενο ίσως πόσες φορές με την κοινωνική μας στάση έχουμε προκαλέσει ασφυξία σε κάποιους συνανθρώπους μας

Ο σκηνοθέτης της παράστασης υιοθέτησε την τολμηρή πρακτική της απεύθυνσης στο κοινό για τον ηθοποιό του και δικαιώθηκε. «Έπρεπε να εκμεταλλευτώ κάθε αφορμή για επικοινωνία με το κοινό. Ο Μάνος έπρεπε να κάνει τους θεατές να πιστέψουν πως συνέθεταν την επαρχιακή κοινωνία που ζούσε ο ήρωας του. Εκεί που δυσκολευόταν να ενταχθεί και να βρει χώρο ως ένα ομοφυλόφιλο αγόρι στην δεκαετία του ’80. Ήθελα και το κοινό να συμμετέχει σε αυτό, αναλογιζόμενο ίσως πόσες φορές με την κοινωνική μας στάση έχουμε προκαλέσει ασφυξία σε κάποιους συνανθρώπους μας. Και πως είναι στο χέρι της κάθε κοινωνίας να τους καταπνίξει ή να τους απελευθερώσει».

Η ορμητική παρουσία του Μάνου Καρατζογιάννη στη σκηνή ήταν ένα στοίχημα. Καταρχάς, γιατί ο μονόλογος από μόνος του είναι ένα a priori απαιτητικό είδος: «Οφείλεις να αλληλεπιδράς και να βρίσκεις σύνδεση με το κοινό, ενώ την ίδια ώρα να εντοπίζεις και την εσωτερική δράση του έργου. Ο Μιλού είναι ένας ήρωας σαρωτικός, περνάει από τη συγκίνηση στο αστείο, από το τραγούδι και το χορό στην αφήγηση, είναι διαρκώς σε μια μετάβαση, επί 1.5 ώρα στη σκηνή. Από εκεί και πέρα, έπρεπε να κάνω τον ήρωα δικό μου. Κι ευτυχώς, κατάφερα να πω πολύ προσωπικά μου πράγματα μέσα από αυτόν, συνειδητοποιώντας πως μοιραζόμαστε κοινά χαρακτηριστικά: είμαι εγκρατής και μαζί τολμηρός, φροντιστικός με τους δικούς μου ανθρώπους. Σαν κάπως να ενώνει δικά μου κομμάτια τελικά», ομολογεί ο ηθοποιός.

Αγγελική Βουλουμάνου: Ενώ αυτό το έργο μιλάει για έναν ομοφυλόφιλο έφηβο, δεν είναι ένα έργο για τη διαφορετικότητα, είναι ένα έργο για τον καθένα μας

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, γοητεύτηκε εξαρχής από το κείμενο και η Αγγελική Βουλουμάνου: όχι μόνο για τις ποιότητες της γραφής του, «της αθωότητας, του αυθορμητισμού, της ειλικρίνειας και του ρομαντισμού» αλλά και γιατί καταφέρνει «να θέσει μέσα από αυτά ζητήματα σημαντικά σε κάθε εποχή: τη σημασία της αποδοχής του εαυτού, την ανάγκη μας για αγάπη, ενθάρρυνση και αποδοχή, τη μάχη που δίνουμε με τα στερεότυπα. Κι ενώ αυτό το έργο μιλάει για έναν ομοφυλόφιλο έφηβο, δεν είναι ένα έργο για τη διαφορετικότητα, είναι ένα έργο για τον καθένα μας», τονίζει.

Η Νάνα Μούσχουρη κατά την επίσκεψη της στο θέατρο Σταθμός.

Την αγάπη και την ενθάρρυνση βίωσαν όλοι οι συντελεστές του «Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω Νανά Μούσχουρη» κατά την επίσκεψη της κορυφαίας Ελληνίδας στο θέατρο του Σταθμού τον περασμένο Νοέμβριο μαζί με τον συγγραφέα του έργου Νταβίντ Λελαί – Ελό και τον ηθοποιό του γαλλικού ανεβάσματος Ντιντιέ Κονστάν. Νωρίτερα, ο Μάνος Καρατζογιάννης είχε ταξιδέψει στην Αβινιόν για να παρακολουθήσει το, εκεί, ανέβασμα του έργου, αλλά αδυνατεί να ξεχάσει τη Νάνα Μούσχουρη να κατεβαίνει από την λιμουζίνα της στο θέατρο της οδού Βίκτωρος Ουγκώ και να τον παρακολουθεί από τη δεύτερη σειρά της πλατείας.

«Ο Λελαί – Ελό αναφέρει κάπου στο κείμενο πως ‘οι νεράϊδες εμφανίζονται χωρίς να προειδοποιούν’ θέλοντας να περιγράψει την απίστευτη ώθηση που έδωσε στη ζωή του η Μούσχουρη. Την ίδια δύναμη έδωσε και σε εμάς με το ήθος και την πνευματική της ανησυχία. Ας μην ξεχνάμε πως υπήρξε κι εκείνη ένα παιδί που μεγάλωσε με κόμπλεξ για την εμφάνιση της και την κοινωνική της θέση. Και κατάφερε να συναντήσει το όνειρο της: Να γίνει η Νάνα Μούσχουρη».