Συν & Πλην: «Οξυγόνο» στη Στέγη

Γύρισε πίσω, 21 χρόνια πριν. Θυμάσαι ποιος/ποια ήσουν το 2003; Θυμάσαι τι μουσική άκουγες; Σε ποια club σύχναζες; Αν έκανες καταχρήσεις και ευκαιριακό σεξ; Θυμάσαι με ποιον/ποια ήσουν ερωτευμένος; Αν είχες πάρει πτυχίο, αν δούλευες ή ακόμα ζούσες με τα χρήματα των γονιών σου; Θυμάσαι αν ονειρευόσουν να αλλάξεις τον κόσμο; Τι λαχταρούσες να σου συμβεί; Θυμάσαι αν φοβόσουν τον κόσμο; Θυμάσαι τι σου υπαγόρευε ο κόσμος, οι μόδες, οι τάσεις, τα κανάλια, το internet να είσαι; Και ποιος/ποια είσαι το 2024: πώς αντανακλάται η ύπαρξη σου και η ορμή σου στα νεότερα σώματα, αυτά που τώρα σου παίρνουν τα παλιά, φθαρμένα λόγια από το στόμα και τα φτύνουν με δύναμη, σαν χαλασμένο φιλτράκι τσιγάρου, μπροστά στο μικρόφωνο;

Η φωνή του Ιβάν Βιριπάγεφ – αυτής της φρενιασμένης γλώσσας, πιο φρενιασμένης από τα χρόνια του (αλλά σίγουρα εξίσου έξαλλης με την εποχή του) – φαντάζομαι πως το 2003 ακουγόταν σαν τη φωνή ενός αλλόκοτου προφήτη. Θυμωμένος, με πλήρη επίγνωση πως ο λόγος του θα ενοχλήσει και θα τον κατατάξει στους αιρετικούς δημιουργούς και τους επίσημα επικηρυγμένους από το ρωσικό κράτος. Ένα μεταβιβλικό μανιφέστο που φέρνει τον σύγχρονο άνθρωπο στη χαραυγή του 21ου αιώνα προ των ευθυνών και των ανησυχιών του για το μέλλον και τη θέση του στον κόσμο.

Όλα ξεκινούν από ένα αγόρι κι ένα κορίτσι – και οι δύο με το όνομα Σάσα – που συναντώνται, ερωτεύονται εκφράζοντας ο ένας στον άλλο την φιλοσοφική αγωνία για το νόημα της ζωής, όπως σκιαγραφείται μέσα από τον καθρέφτισμα μας στον άλλο – ό,τι κι αν πρεσβεύει αυτός.

Ο Βιριπάγιεφ γράφει μια σειρά δέκα αφηγηματικών επεισοδίων – συνθέσεων στα όρια του παραληρήματος, λες και βρίσκεται υπό την επήρεια ψυχοτρόπων ουσιών – από αυτά που ελεύθερα κυκλοφορούσαν στα clubs των zeros, όπου και παρουσιαζόταν και το έργο. Ένας εντελώς παράδοξος τρόπος να θέσει κανείς το ερώτημα «τι είναι ο άνθρωπος;» – όπως πολλοί συμπατριώτες του έκαναν στα έργα τους τον προηγούμενο αιώνα (βλέπε Αντόν Τσέχωφ, Λέον Τολστόϊ, Φίοντορ Ντοστογιέφσκι, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι) το πνεύμα των οποίων ο Βιριπάγιεφ εκσυγχρονίζει, μεταβολίζει και ξερνάει (λες και προέρχεται από βαρύ μεθύσι) στο νέο κόσμο.

Το «Οξυγόνο», ήταν το τέταρτο θεατρικό έργο του Βιριπάγεφ και έκανε το ντεμπούτο του το 2002 στη Μόσχα, με τον ίδιο να πρωταγωνιστεί στο ρόλο του Σάσα. Στην Ελλάδα, έφτασε πέντε χρόνια αργότερα, στην πρωτοποριακή σκηνή του Αμόρε σε σκηνοθεσία της Μαρίας-Λουίζας Παπαδοπούλου, με πρωταγωνιστές τους Πέτρο Σταθακόπουλο, Πηνελόπη Μαρκοπούλου και τον Αλέξανδρο Βούλγαρη (The Boy) να παίζει live μουσική.

Σε χορογραφία από τον Αλέξανδρο Σταυρόπουλο και κινησιολογία- σκηνική ροή από την Άλκηστη Πολυχρόνη.

Μια πλούσια συλλογή από performative, χορευτικά, θεατρικά, μουσικά, video art, live art στοιχεία κατασκευάζουν ένα πρωτοφανές από Έλληνα δημιουργό patch work που συνεπαίρνει βάζοντας όλες τις αισθήσεις σου σε λειτουργία. Πολιτικό, εξεγερμένο, ορμητικό στα υφολογικά όρια μιας σκηνικής παραβολής κι ενός νέο -ρομαντικού παραληρήματος εκτοξεύει το σκηνοθετικό πλαίσιο που, μέχρι τώρα, μας είχε αποκαλύψει ο Γιώργος Κουτλής. Με ένα ετερόκλητο, μα εξαιρετικά καλοκουρδισμένο 24μελές σχήμα να αναπτύσσει μετα-Χορικά αντανακλαστικά.

Ενώ η διασκευή από τον Γιώργο Κουτλή και τον σταθερό συνεργάτη του Βασίλη Μαγουλιώτη είναι πιστή στη δομή – εν είδει Δεκαλόγου Εντολών – το ύφος, τη μουσικότητα του πρωτότυπου κειμένου, οι παρεμβάσεις τους μοιάζουν καίριες όσο και καθοριστικές. Η γλώσσα έχει αποκτήσει ακόμα πιο «τωρινό» επείγον χαρακτήρα, κάποια αποσπάσματα από τα επεισόδια που παραμένουν εξωφρενικά ‘επίκαιρα’ (βλέπε λόγου χάρη τον Αραβικό κόσμο) έχουν πάρει αποχρώσεις της τρέχουσας κατάστασης, στοιχεία «ρωσικής κατανάλωσης» έχουν παραλειφθεί καθώς τονώνονται άλλες πτυχές του κειμένου, όπως η κλιματική κατάρρευση. Και τελικά το έργο που μας παραδίδεται διαπνέεται από μια ρωμαλέα αίσθηση καταγγελίας για την κοινωνική μας απάθεια, με τον ποιητικό και παραβολικό παλμό να οδηγεί κάθε κεφάλαιο της αφήγησης.

Έχουμε ξαναδεί ηθοποιούς να φέρουν μεταμπρεχτικό ύφος στην ερμηνεία τους. Έχουμε ξαναδεί περφόρμερς να χορεύουν non stop. Έχουμε ξαναδεί παράσταση να αντλεί από την ατμόσφαιρα live μουσικού event. Έχουμε ξανακούσει rave μουσική ως soundtrack μιας παράστασης. Αυτό που δεν έχουμε ξαναδεί – και μάλιστα από Έλληνα δημιουργό – είναι να ενώνονται τέλεια όλες οι παραπάνω ψηφίδες, να δημιουργούν καινούργιες αισθητικές συνάψεις, να τεντώνουν τα όρια του θεάτρου σε ανοίκεια μέρη, να δημιουργούν μια ακατάτακτη συνθήκη που γοητεύει για τον σκληρό ρομαντισμό της, το παραξένεμα και την αινιγματικότητα της, να παραπέμπουν σε ένα συλλογικό σκηνικό εφιάλτη που ευχόταν να μεγαλώσει και να γίνει όνειρο. Το «Οξυγόνο» είναι η πληρέστερη, η πιο ριψοκίνδυνη, out of the box σκηνοθεσία του Γιώργου Κουτλή, με όλα τα φόντα να ταξιδέψει σε φεστιβάλ και σκηνές του εξωτερικού.

Δεν είναι μόνο ηθοποιοί, είναι και χορευτές. Το μικτό σχήμα των ερμηνευτών του «Οξυγόνου» πηγαίνει την ελληνική performative art ένα μεγάλο βήμα παρακάτω αφενός για τον άρτιο κοινοτικό χαρακτήρα που δημιουργούν, για την έξοχη – άλλοτε υπνωτιστική κι άλλοτε ξεσηκωτική – εκτέλεση της χορογραφίας (από τον Αλέξανδρο Σταυρόπουλο) της κινησιολογίας και της σκηνικής ροής (από την Άλκηστη Πολυχρόνη) και φυσικά για τις καθαυτές ερμηνείες. Στην τελευταία παράμετρο θα ξεχωρίσουμε χάρη στην παραφορά και τον πυρετό της λόγου τη Νοεμή Βασιλειάδου, τον Ιάσονα Βροχίδη, τη Χαρά Γιώτα, τον Πάνο Κλάδη, τη Μαριάννα Μαθιά, την Ηλέκτρα Μπαρούτα, τον Ιωάννη Μπάστα, τον Γκαλ Α. Ρομπίσα – μολονότι ακόμα και όσοι δεν έχουν διαλογικά καθήκοντα είναι απόλυτα κι οργανικά δεμένοι με την υπόλοιπη, μετα-Χορική ομάδα.

Πολλές καινοτόμες ματιές υψηλού γούστου συναντώνται στην σκηνή του «Οξυγόνου» και το κυριότερο αλληλοσυμπληρώνονται. Οι φωτισμοί της Ελίζας Αλεξανδροπούλου έρχονται κυριολεκτικά από το μέλλον, μεταμορφώνοντας κάθε επεισόδιο της παράστασης σε ένα νέο τοπίο και απογειώνοντας το συναισθηματικό φορτίο· αποκορύφωμα η φωτιστική εγκατάσταση στη σκηνή του φινάλε. Στα λιτά κάδρα της σκηνοθεσίας συμβάλλουν τα μέγιστα τα video από την Uncharted Limbo Collective και το σκηνικό του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη. Τα απολύτως νεανικά, street αισθητικής κοστούμια είναι της Εύας Γουλάκου και του Δήμου Κλιμενώφ.

Πίσω στα zeros δεν υπήρξα ποτέ fan της rave σκηνής και είναι μάλλον κατόρθωμα να με βάλει στον κόσμο της 20 χρόνια μετά η, πολλών μουσικών, ερεθισμάτων σύνθεση του Jeph Vagner. Το καθαρόαιμο κλίμα της έντασης και της ζάλης του club βιώματος ενισχύεται δυναμικά και από τις on stage παρεμβάσεις των Reign of Time.

Σε μουσική σύνθεση και ηχητικό σχεδιασμό Jeph Vanger και πρόσθετη μουσική Reign of Time.

Κανένα σχόλιο.

Ένα, διεθνούς εμβέλειας, φεστιβαλικό απόκτημα της Στέγης δια χειρός Γιώργου Κουτλή.