Και η τέχνη χτυπά στην καρδιά του Ωνασείου Νοσοκομείου

Ένας πατέρας, το παιδί του οποίου νοσηλεύεται στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Nοσοκομείου, κάθεται στο πιάνο που δεσπόζει στο λόμπι. Και παίζει μουσική. Έχει περάσει ένας μήνας από αυτό το συμβάν που ανάγκασε πολλούς από τους συγγενείς ασθενών αλλά και τους εργαζόμενους να σταθούν και να ακούσουν σιωπηλοί. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στο λόμπι του Ωνασείου, πλάϊ στο πιάνο, είχε τοποθετηθεί το νέο ζωγραφικό έργο του Γιάννη Βαρελά «Snooze», επεκτείνοντας την πρακτική του Ιδρύματος Ωνάση να εκθέτει έργα τέχνης εντός του νοσοκομείου· και να δημιουργεί ψυχικούς χώρους ανάμεσα στον σωματικό πόνο και την αγωνία της ζωής. «Δεν ξέρω αν η τέχνη θεραπεύει, αλλά πάντως παρηγορεί», σχολιάζει σήμερα η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου, παρουσιάζοντας τις τρεις νέες αναθέσεις έργων στον εικαστικό Γιάννη Βαρελά που έρχονται να προστεθούν στη συλλογή άλλων επτά γλυπτών και εγκαταστάσεων στους κοινόχρηστους χώρους του νοσοκομείου.

Ο εικαστικός Γιάννης Βαρελάς και η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

Αντιμετωπίζοντας το Ωνάσειο ως ένα δημόσιο χώρο, οι άνθρωποι του Ιδρύματος Ωνάση θεωρούν πως οι παρεμβάσεις έργων τέχνης και ο αθόρυβος διάλογος με τους χρήστες, τους επισκέπτες αλλά και τους εργαζόμενους του είναι αναγκαίος.

Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου τον ονομάζει «οργανικό και αμφίδρομο διάλογο» αφού «η τέχνη και η υγεία υπηρετούν η μία την άλλη αρμονικά». 

Στο λόμπι του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Νοσοκομείου τρία έργα τέχνης (από δεξιά): Ο πίνακας “Snooze” και το γλυπτό”Face” του Γιάννη Βαρελά και ο στύλος του Γιάννη Παππά στο κέντρο.

Παραχωρώντας έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος καθώς «στη λογική μας δεν είναι να αγοράζουμε έργα και να τα κλείνουμε σε μια αποθήκη αλλά να τα διαθέτουμε στο βλέμμα όλων», το Ίδρυμα Ωνάση ανέθεσε στο Γιάννη Βαρελά να δημιουργήσει ειδικά για τους χώρους του Ωνασείου. Έτσι μπαίνοντας στο αίθριο, προβάλλει το ροζ γλυπτικό σκίτσο ενός ανθρώπινου κεφαλιού ύψους έξι μέτρων με τον τίτλο «Face», ενώ στο βάθος του χώρου υποδοχής μια πολύχρωμη ζωγραφική σύναξη ανθρώπων, το «Snooze» μοιάζει με μια έμψυχη τοπιογραφία. «Ήταν ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου. Καθώς οι άνθρωποι φτάνουν εδώ για πολύ σοβαρούς λόγους υγείας και μπαίνουν σε μια κατάσταση αναμονής δημιουργείται η αίσθηση διαστολής του χρόνου και του χώρου. Αισθάνομαι, δηλαδή, πως είναι πολύ σημαντικό η τέχνη να αναδεικνύεται σε κυρίαρχο στοιχείο μέσα σε ένα νοσοκομείο γιατί συναντά τους ανθρώπους σε απόλυτο βαθμό. Εδώ τα έργα είναι πολύ πιο λειτουργικά, πολύ πιο ουσιαστικά», εξηγεί ο δημιουργός τους που υπογράφει κι ένα τρίτο, στον 7ο όροφο του Ωνασείου όπου στεγάζονται οι διοικητικές υπηρεσίες του.

Πρόκειται για μια επιδαπέδια διαδρομή, αφομοιωμένη από το τσιμέντο που ντύνει το πάτωμα, γεμάτη με ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα σχήματα και η οποία σε προκαλεί να εστιάζεις στο κάθε σου βήμα. «Στην ερώτηση τι σημαίνει να ζει κάποιος καθημερινά μέσα στο περιβάλλον ενός νοσοκομείου είναι κάτι που μπορούν να απαντήσουν μόνο οι εργαζόμενοι του. Συζητάμε πολύ με τους ανθρώπους του, ξέρουμε τι έχει μεσολαβήσει σε κάθε εφημερία, μαθαίνουμε για τους ασθενείς που νοσηλεύονται και τις οικογένειες τους. Το νοσοκομείο είναι ένας τόπος ζωής. Ακόμα και ο θάνατος πάλι για τη ζωή μιλάει γιατί μπορεί να καταλήξει στη δυνατότητα μιας μεταμόσχευσης καρδιάς ή ενός πνεύμονα. Κάνουμε, λοιπόν, σκέψεις καθημερινές αλλά και σκέψεις μεταφυσικές, βάζοντας στο κέντρο πάντα τον άνθρωπο. Και ο Γιάννης Βαρελάς είναι ένας καλλιτέχνης που αγαπάει τους ανθρώπους», παρατηρεί η κ. Παναγιωτάκου.

Στον 7ο όροφο του Ωνασείου, η επιδαπέδια διαδρομή που αποτελεί η τρίτη νέα ανάθεση έργου τέχνης στο Γιάννη Βαρελά από το Ίδρυμα Ωνάση.

Κι αυτά δεν είναι λόγια που έρχονται μόνο από τους ανθρώπους του πολιτισμού αλλά επαληθεύονται και από τους επιστήμονες του νοσοκομείου. Ο πρόεδρος του Ωνάσειου Νοσοκομείου και Καθηγητής Παθολογίας – Νεφρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Μπολέτης σημειώνει πως «η αντίληψη μας προσομοιάζει με τα αρχαία Ασκληπιεία που ήταν γεμάτα με έργα τέχνης και αυτή είναι μια συνεισφορά προς την καλύτερη φροντίδα των ασθενών». Αντίστοιχα, ο Γενικός Διευθυντής Ωνάσειου Νοσοκομείου, Παναγιώτης Μινογιάννης τονίζει πως τα νοσοκομεία δεν είναι μόνο χώροι επιστημονικών επιτευγμάτων: «Σειρά μελετών δείχνουν ότι η θετική επίπτωση της τέχνης, σε όλες της τις μορφές στην κλινική έκβαση – κυρίως μέσω της οδού της ψυχικής στήριξης του ασθενούς και των οικείων του – δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Και για να το θέσω λίγο διαφορετικά: Μπορεί ο καλύτερος γιατρός του κόσμου να διαγνώσει έναν ασθενή αν δεν επενδύσει στο διαγνωστικό ταξίδι μαζί του; Σε ένα σύστημα υγείας που οι χρονιές παθήσεις (συνήθως με πολλαπλές συνοσηρότητες) τείνουν να γίνουν κανόνας, εξαντλείται η φροντίδα του ασθενούς στη διόρθωση του όποιου οξέος προβλήματος έχει; Η απάντηση είναι ένα βροντερό όχι και, υπό αυτή την έννοια, η ίδια η ιατρική επιστήμη είναι και τέχνη, είναι και πολιτισμός».

Ο όρκος και η προτομή του Ιπποκράτη, έργα του Γεώργιου Μπονάνου. στην είσοδο του Ωνασείου.

Στην είσοδο του Ωνασείου εκτίθενται η προτομή του Ιπποκράτη με την υπογραφή του Γεώργιου Μπονάνου και η σύνθεση «Πανοπλία – Άλογο» της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη. Στο λόμπι, η άτιτλη εικαστική εγκατάσταση του Κώστα Τσόκλη και ο επιβλητικός οκτάμετρος στύλος του Γιάννη Παππά επενδυμένος με κορμούς φιδιών – παραμπομπή στον Ιπποκράτη. Στον 6ο όροφο (όπου βρίσκονται κλίνες ασθενών) βρίσκεται η μεταλλική «Σύνθεση» του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Δημιουργείται, έτσι, μια πολυσυλλεκτική συνύπαρξη έργων, διαφόρων περιόδων δημιουργίας και αισθητικών καταβολών – η οποία πλουτίζει αναπάντεχα και στους εσωτερικούς χώρους των γραφείων όπου φιλοξενούνται επιπλέον 13 έργα. Μοιάζει παράδοξο, αλλά δεν είναι· γιατί τα έργα τέχνης αναζητούν πάντα με υπομονή το ανθρώπινο βλέμμα την ώρα που εκείνο, μέσα στο νοσοκομειακό περιβάλλον, τρέφεται αναπόφευκτα από το βάσανο της αναμονής. Και είναι τότε που μια άλλη περιοχή πρόσληψης τους γεννιέται, ανοιχτή για τις 70.000 ασθενών που νοσηλεύονται κάθε χρόνο στο Ωνάσειο και τους οικείους τους.

Το μεταλλικό γλυπτό “Σύνθεση” του Γιώργο Ζογγολόπουλου στον 6ο όροφο του νοσοκομείου.

Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου επισημαίνει πως ο εμπλουτισμός της συλλογής έργων του Ωνασείου με τις δημιουργίες του Γιάννη Βαρελά ως «παραμυθία ψυχής» έρχεται σε μια στιγμή όπου ολοκληρώνεται το αρχιτεκτονικό όραμα του νοσοκομείου από τους Τζον Γουίκς και Ρίτσαρντ Λέβελιν Ντέιβις· αφού η νέα πτέρυγα για το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο υπήρχε στον αρχικό σχεδιασμό των δημιουργών του. Αναγγέλλοντας έτσι, την παράδοση του εμβληματικού έργου στο δεύτερο τρίμηνο του 2025 – οπότε και συμπληρώνονται 50 χρόνια από την δημιουργία του Ιδρύματος Ωνάση.