Συν & Πλην: «Βαρόνος Φ.» στο Πτι Παλαί

Γεννημένος στη Σάμο αλλά διατηρώντας πολλές επαγγελματικές σχέσεις στην Κωνσταντινούπολη – όπου εργάζεται ως δάσκαλος και συντονίζει εκπαιδευτικούς συλλόγους στα μέσα του 19ου αιώνα – ο Δημοσθένης Μισιτζής μοιάζει να παρατηρεί στενά τη ζωή, τα ήθη και τα έθιμα της τοπικής κοινωνίας. Αυτό είναι το φόντο στο έργο «Φιάκας» όπου η ζωή στην Πόλη κυλάει ως ένα κοσμπολίτικο σταυροδρόμι το οποίο διψάει για έναν ευρωπαϊκό αέρα κρύβοντας, φυσικά, την ένδεια των φτωχοδιαβόλων που πασχίζουν να επιβιώσουν.

Ο Φιάκας, ο Βαρόνος Φ, ο Χαρίλαος Πλουτίδης ή Χαράλαμπος Πεταλούδης είναι όλα και τίποτα από αυτά. Λανσάρεται ως ευγενής και πλούσιος αλλά στην πραγματικότητα ζει εις βάρος των δανειστών του, μετακομίζοντας από γειτονιά σε γειτονιά της Κωνσταντινούπολης για να αλιεύσει νέα θύματα. Κάποια στιγμή, το σχέδιο του εξαντλείται, οι δανειστές του είναι τόσοι πολλοί «και ζητάνε τους παράδες τους» που η φήμη του έχει εξαπλωθεί σε όλη την πόλη. Ωστόσο, κάτι δείχνει να πηγαίνει καλά: Έχει ερωτευθεί την, αστικής καταγωγής, Ευανθία και πιστεύει πως ένας γάμος μαζί της θα συνδυάσει το τερπνό μετά του ωφελίμου. Με την περιουσία της θα καταφέρει να ξεχρεώσει τους διώκτες του και θα ζήσουν μια ευτυχισμένη και ανέφελη ζωή. Ωστόσο, όταν η πολύφερνη νύφη μαθαίνει πως δεν είναι παρά ένας απατεώνας, ο Φιάκας σκαρφίζεται ένα νέο σχέδιο: Υποδύεται πως είναι Γερμανός βαρόνος, γόνος της βασιλικής οικογένειας της Γερμανίας και, δήθεν, έστησε όλην αυτή την ιστορία για να δοκιμάσει την αγάπη της· αν είναι αγνή ή οδηγημένη από τα πλούτη του. Βεβαίως, ένας άνθρωπος όπως ο Φιάκας που διαλαλεί «ζήτω το απατάν» κινδυνεύει, ανά πάσα στιγμή, να πιαστεί στη… φάκα.

Κωμωδία ηθών με διαρκείς ανατροπές, παρεξηγήσεις και έντονα φαρσικά στοιχεία, ο «Φιάκας» είναι ένα από τα πρώτα θεατρικά έργα που έγραψε ο Μισιτζής σατιρίζοντας κοινωνικά χαρακτηριστικά της εποχής του (αλλά και κάθε εποχής): Την υποκρισία, το ψέμα και την απάτη ως τρόπο ύπαρξης, τη μανία για πλούτη και καταξίωση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο γλωσσικός πλούτος του κειμένου, το τοπικό λεξιλόγιο, οι ιδιωματισμοί μέσα στην εκτεταμένη χρήση της καθαρεύουσας που, όχι μόνο ζωντανεύει την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά προσδίδει και μια πρόσθετη κωμικότητα στην σημερινή εκφορά της.

Ηρώ Μπέζου και Θάνος Τοκάκης ως Ευανθία και Φιάκας.

Ένα ελληνικό έργο του 19ου αιώνα εγνωσμένης φαρσικής αξίας «ξεσκονίζεται» από τους Γιωργή Τσουρή και Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο και δίχως να χάσει τίποτα από την σατιρική, γλωσσική του αξία και την χρονικότητα του, λανσάρεται ολοκαίνουργιο με κεφάτες ‘ενέσεις’ που τονώνουν τη ροή του και με έντονη θεατρικότητα συντηρώντας το αίσθημα του ευφρόσυνου σε όλη τη διάρκεια της παράστασης.
Ιδανικοί ενσαρκωτές όλων των παραπάνω η πεντάδα των πρωταγωνιστών: Θάνος Τοκάκης, Γιωργής Τσουρής, Ηρώ Μπέζου, Ευαγγελία Καρακατσάνη και Θανάσης Δόβρης.

Ο θίασος σε απαρτία: Θανάσης Δόβρης, Θάνος Τοκάκης, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Γιωργής Τσουρής, Ηρώ Μπέζου, Γιόελ Σότο.

Ο Γιωργής Τσουρής και ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος κάνουν διακριτικές ενέσεις εκσυγχρονισμού σε ένα αυτάρκες γλωσσικά κείμενο που ήδη ξεχωρίζει για τον πληθωρισμό του. Γι’ αυτό και είναι αποτελεσματικές: Δεν πλήττουν την εποχή του, αλλά δίνουν ένα τόνο τωρινότητας. Κατοχυρώνουν, δηλαδή, μια τέλεια ισορροπία.

Μια κωμωδία σαν αυτή απαιτεί εντελή οργάνωση από τη σκηνοθεσία. Και ίσως είναι ευεργετικό που υπάρχει σύμπραξη εδώ ανάμεσα στο Γιώργο Τσουρή και τον Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο, αφενός γιατί ο πρώτος παίζει παράλληλα, αφετέρου γιατί στην κωμωδία όλα κρίνονται στη λεπτομέρεια· οπότε τέσσερα μάτια είναι ευεργετικότερα από δύο. Πάντως, οι δυο τους έχουν χτίσει έναν ασταμάτητο ρυθμό, έχουν εμποτίσει με μικρά γκαγκ το κλίμα ανατροπών που χαρακτηρίζει από γραφής το έργο, έχουν δημιουργήσει ένα ισχυρό περιβάλλον θεατρικότητας, έχουν οργανώσει εξαιρετικά το (έτσι κι αλλιώς) εξαιρετικό ερμηνευτικό δυναμικό τους. Και το κυριότερο, έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα ευφορίας που διατρέχει την παράσταση από το πρώτο έως το τελευταίο λεπτό της.

Συναντάμε πέντε διακεκριμένους ηθοποιούς, ο καθένας σε μια καλή στιγμή του/της αλλά και όλοι μαζί σ’ έναν άψογο συντονισμό. Δοκιμάζονται σε ένα αμιγές και πολύ απαιτητικό κωμικό περιβάλλον χωρίς να εξαιρούν τις «πίσω όψεις» των χαρακτήρων τους. Ο Θάνος Τοκάκης στον επώνυμο ρόλο του Φιάκα έχει δείξει, κατά καιρούς, πόσο βαθιά κατανοεί την τραγικωμωδία και με τέτοιες ποιότητες προσεγγίζει τον ήρωα του: Ένα θρασύ απατεώνα που έχει αφήσει απάτητο από την υποκρισία ένα τόσο δα ίχνος για να χωρέσει ο άδολος έρωτας. Ιδιαίτερα εκφραστικός στην κωμωδία και στις λοξές της αναγνώσεις τα καταφέρνει περίφημα να φωτίσει πολλές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης σε ένα πρόσωπο, καθιστώντας αδύνατο να δοθεί αρνητικό πρόσημο στον Χαρίλαο, τον Χαράλαμπο, τον βαρόνο ή όπως αλλιώς κυκλοφορεί επί σκηνής.

Δίπλα του, ο Γιωργής Τσουρής, ένας ηθοποιός με πιο καθαρόαιμη κωμική φλέβα, είναι ένας αριστοτεχνικός φτωχοδιάβολος ως ο υπηρέτης του βαρόνου, καλόκαρδος, αφελής και αιθεροβάμων – δημιουργώντας ίσως την πιο χαρακτηριστική φιγούρα της ελληνικής «ράτσας» δια μέσου των αιώνων.

Η Ηρώ Μπέζου, με πλούσιο ερμηνευτικό πεδίο, λάμπει στο ρόλο της εύπιστης Ευανθίας, που αφήνει τον έρωτα της να συνυπάρξει από τη μια στιγμή στην άλλη με τη ματαίωση όσο και με την ονειροπόληση, εμπλουτίζοντας την ερμηνεία της διαρκώς με τόσο λεπτές ποιότητες που κάνουν μεγάλη διαφορά.

Η Ευαγγελία Καρακατσάνη, μια ακόμα ηθοποιός με μεγάλη γκάμα – αρκεί σε αυτήν να προσθέσουμε τη μουσική της παιδεία – δίνει μια απολαυστική διάσταση στην Κοκκώνα Φρόσω, τη θεία που χειραγωγεί την ανηψιά για να γλιτώσουν τη φτώχεια αφού και η ίδια με κριτήριο τον πλούτο κατάληξε να ζει μόνη και άπροικη.

Τέλος, ο Θανάσης Δόβρης, στο ρόλο του σκληροτράχηλου δανειστή του υποκόσμου Καζαμία αναβιώνει με μεγάλη επιδεξιότητα ένα χαρακτήρα παλιών ελληνικών ταινιών όπως τους υποδύθηκαν «θηρία» της εποχής, σαν το Αθηνόδωρο Προύσαλη ή το Μίμη Φωτόπουλο. Όλοι, εκτός από τις πολλαπλές προκλήσεις του φαρσικού ρυθμού, καταφέρνουν να ανταποκριθούν και στη σύνθετη γλώσσα του κειμένου αυξάνοντας το βαθμό δυσκολίας της σκηνικής τους παρουσίας.

Φασαριόζα, αστεία, παιγνιώδης, σχολιαστική στην καταιγιστική σκηνική δράση, η μουσική του Νίκου Γαλενιανού είναι απόλυτα ταιριαστή με τις ανάγκες της κωμωδίας, αναπτερώνοντας ή και υπογραμμίζοντας κάθε τόσο τα τεκταινόμενα. Στη σκηνή την ερμηνεύουν ζωντανά εκ περιτροπής οι ηθοποιοί Γιωργής Τσουρής, Ευαγγελία Καρακατσάνη και ο μουσικός Γιόελ Σότο ενώ οι στίχοι φέρουν την υπογραφή των σκηνοθετών.

Η ατμόσφαιρα θεατρικότητας – τι πιο εύγλωττο από ένα πατάρι που περιστοιχίζεται από κόκκινη κουρτίνα αποτίνοντας φόρο τιμής στους περιπλανώμενους θιάσους – τονίζεται και με άλλους τρόπους στο ανέβασμα του «Φιάκα»: Τα κοστούμια της Αλέγιας Παπαγεωργίου σε ύφος εποχής, τους φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα αλλά και ο εμπνευσμένος σχεδιασμός της κίνησης από τη Σεσίλ Μικρούτσικου.

Ο Γιωργής Τσουρής σκηνοθετεί την παράσταση με τον Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο και υποδύεται το ρόλο του Γιάννη.

Ουδέν σχόλιο.

Απολαυστική μέχρι κεραίας η, διακριτικά, εκσυγχρονισμένη κωμωδία του 19ου αιώνα που, αξίζει να αναδειχθεί στο short list των κωμωδιών της σεζόν.