Γιώργος Ζώης: Το ΑΡΚΑΝΤΙΑ είναι η ιστορία δύο βλεμμάτων που δεν συναντήθηκαν ποτέ ειλικρινά στη ζωή

Τι είναι το ΑΡΚΑΝΤΙΑ; Μια ιστορία μυστηρίου, αγάπης, απώλειας, προδοσίας, μια ονειρική, μεταφυσική ή ρεαλιστική ταινία; Για μένα, μια συγκινητικά απελευθερωτική, λυτρωτική ταινία, μια ταινία που με την αλλόκοτη ματιά της σε κάνει να σκεφτείς αλλιώς μερικά δεδομένα.

Η ιστορία της: Ένα θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα αναστατώνει τη χειμωνιάτικη ραστώνη του τουριστικού θέρετρου. Ο Γιάννης κι η Κατερίνα, καταφθάνουν σοκαρισμένοι για να αναγνωρίσουν το θύμα στο τοπικό νοσοκομείο. Μαζί αλλά και χωριστά, θα προσπαθήσουν να συνδέσουν κομμάτια του παζλ της ζωής που χάθηκε, ερχόμενοι αντιμέτωποι με μια σειρά από αναπάντεχες αποκαλύψεις. Και δεν είναι οι μόνοι. Στο απόκοσμο παραθαλάσσιο μπαρ της περιοχής, το Αρκάντια, η Κατερίνα θα συναντήσει μια αλλόκοτη συντροφιά από απροσδόκητους συνοδοιπόρους.

Πρόκειται για τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Γιώργου Ζώη, του σκηνοθέτη που γνώρισα και αγάπησα από το εκπληκτικό, διαχρονικό Casus Belli που είχε βραβευτεί μεταξύ άλλων στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας. Το ΑΡΚΑΝΤΙΑ έχει ήδη ταξιδέψει στα φεστιβάλ, ξεκινώντας από την περσινή Berlinale, έχει λάβει το βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ Σεράγεβο, όπου αίσθηση έκαναν οι δηλώσεις του Ζώη, ενώ ο Βαγγέλης Μουρίκης απέσπασε το βραβείο α’ ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ του Χονγκ Κονγκ. Βραβεύτηκε επίσης στην Θεσσαλονίκη από τη διεθνή ένωση κριτικών FIPRESCI και από το Ίδρυμα Κωστόπουλου, ενώ διακρίσεις έχει λάβει η μουσική της ταινίας, που πραγματικά είναι μοναδική.

Από την Πέμπτη 23 Ιανουαρίου η ταινία βγαίνει στις αίθουσες από την Tanweer και αυτό ήταν μια εξαιρετική αφορμή για να συναντηθούμε με τον Γιώργο Ζώη. Επειδή όμως είναι αδύνατον να πει κανείς πολλά για τη συγκεκριμένη ταινία χωρίς να κάνει σπόιλερ, βρήκαμε την ευκαιρία να επεκταθούμε και σε πολλά ακόμα θέματα.

@Thessaloniki Film Festival / Studio Aris Rammos

Είναι μια ιστορία αγάπης, μου λέει ο Ζώης στην αρχή της κουβέντας, και επειδή τον έχουμε συνηθίσει σε ταινίες περισσότερο πολιτικές – αν και όλα είναι πολιτικά, όπως θα μου πει μετά- αναρωτιέμαι γιατί ασχολήθηκε με ένα θέμα αγάπης, αλλά και απώλειας, λύτρωσης, πένθους.

Καλά κάνεις και με ρωτάς, γιατί κάνω κι εγώ μια αναδρομή: Όλο αυτό ξεκίνησε ως ένα  σενάριο με τίτλο “Τρεις ιστορίες αγάπης και μία τέταρτη”. Οι τρεις ιστορίες ήταν σε ένα δάσος στη Δανία, σε ένα σπίτι στην Ιαπωνία και η τρίτη στην Ελλάδα. Για πολλούς λόγους αποφάσισα να κάνω την τρίτη ιστορία. Όλες αυτές οι ιστορίες αγάπης είχαν μια εκκρεμότητα. Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι αυτό που με ενδιαφέρει πολύ είναι ότι η αγάπη δημιουργεί κάθε φορά μια εκκρεμότητα: Αν αυτοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν για πάντα μαζί. Αν θα αποχωριστούν, γιατί και πώς θα αποχωριστούν.

Ο Βαγγέλης Μουρίκης σε σκηνή της ταινίας

Ένας άνθρωπος χάνει την αγαπημένη του, αλλά επειδή τη σκέφτεται πάρα πολύ, τη σέρνει συνεχώς μαζί του με κάποιον τρόπο. Όπως όλοι μας που σκεφτόμαστε τους ανθρώπους που έχουμε χάσει και κουβαλάμε μαζί μας το παρελθόν. Ανθρώπους που αγαπήσαμε και χωρίσαμε, πχ. Μέχρι που έρχεται μια καινούργια αγάπη, ένας καινούργιος έρωτας και σιγά σιγά απομακρύνονται.

Η εκκρεμότητα είναι αν θα παραμείνεις στοιχειωμένος από το παρελθόν ή αν θα μπορέσεις να προχωρήσεις. Πόσο μπορεί να είμαστε στοιχειωμένοι από το παρελθόν, από κάποιον άνθρωπο, από κάποια ιδέα. Μπορεί να έχουμε πεποίθηση ή όνειρο ή ακόμα και εμμονή. Πώς μπορούμε να το αφήσουμε αυτό; Αυτό ήταν και η προσωπική μου ανάγκη.

Όλοι έχουμε ζήτημα με την απώλεια, εγώ δεν έζησα την απώλεια με την έννοια του θανάτου αγαπημένου προσώπου, έχω όμως βιώσει χωρισμούς κι από μόνη της κι αυτή η απώλεια είναι ένας μικρός θάνατος.

Αγγελική Παπούλια

Κοίτα, η αλήθεια είναι ότι σε κάθε άνθρωπο η ταινία λειτουργεί διαφορετικά. Σε πολλές περιπτώσεις με βρήκαν μετά την προβολή ή μου έστειλαν email λέγοντάς μου ότι όντως η ταινία λειτούργησε λυτρωτικά και τους βοήθησε να προχωρήσουν στη ζωή τους – άνθρωποι που έχουν χάσει κάποιον δικό τους ή ο αγαπημένος τους βρίσκεται μακριά. Αλλά ακόμα και να μην έχεις χάσει κάποιον αγαπημένο σου, η απώλεια νομίζω είναι καθημερινή. Συνέχεια μας στοιχειώνουν άνθρωποι και εμείς αυτούς επίσης.

Τελικά το ΑΡΚΑΝΤΙΑ είναι η ιστορία δύο βλεμμάτων που δεν συναντήθηκαν ποτέ ειλικρινά στη ζωή

Ναι, μπορεί και εμείς να στοιχειώνουμε κάποιους ανθρώπους με το να τους σκεφτόμαστε διαρκώς. Οπότε η ταινία σε βάζει λίγο να σκεφτείς τι σημαίνει αυτό το “στοίχειωμα” και πώς μπορείς να απελευθερώσεις τον εαυτό σου ή να βοηθήσεις άλλους να απελευθερωθούν. Χωρίς να θέλω να κάνω σπόιλερ, κάποιοι που είδαν την ταινία, μετά έλεγαν «Εγώ πάντα σκεφτόμουν μόνο τον εαυτό μου, πόσο εγώ υποφέρω, που είναι πολλές φορές εγωιστικό και ποτέ δεν σκέφτηκα ότι μπορεί κάποιος άλλος να υπέφερε από εμένα». Αυτή λοιπόν την ιδέα αναπτύξαμε μαζί με την Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη και γράψαμε,  δημιουργώντας κάτι καινούργιο. Μπολιάζονται δυο μυαλά και δυο ψυχές, παίρνουμε στοιχεία και από τα δύο και δημιουργήθηκε το ΑΡΚΑΝΤΙΑ.

Σκηνή από την ταινία ΑΡΚΑΝΤΙΑ

Αρχικά είχα σκεφτεί ένα πιο νεαρό ζευγάρι, αλλά τελικά ένιωσα ότι μια λίγο μεγαλύτερη ηλικία είχε μεγαλύτερο βάρος σεναριακά. Μου ταίριαζε ο Βαγγέλης Μουρίκης που έχει κι έναν ρόλο πιο κόντρα από αυτό που βλέπουμε συνήθως, εδώ είναι ένας πολύ εύθραυστος χαρακτήρας, αμίλητος σχεδόν. Στο Χονγκ Κονγκ βραβεύοντάς τον είπαν ότι αυτή η σιωπηλή ερμηνεία δίνει φοβερό βάθος. Η δε Αγγελική Παπούλια έχει πάντα κάτι πιο αέρινο, πιο μεταφυσικό. Αυτοί οι δύο ηθοποιοί παίζουν για πρώτη φορά μαζί και οι κόσμοι τους συγκλίνουν σε μια ταινία όπου επίσης συγκλίνουν το φυσικό και το μεταφυσικό. Τελικά το ΑΡΚΑΝΤΙΑ είναι η ιστορία δύο βλεμμάτων που δεν συναντήθηκαν ποτέ ειλικρινά στη ζωή. Και είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη τους να συναντηθούν, που αυτό μπορεί να γίνει και αλλού.

Σε αυτό το καφέ μπαρ συναντιούνται, ας πούμε, κάποιοι παράξενοι συνοδοιπόροι της ζωής και η πρωταγωνίστρια γνωρίζει έναν άλλο κόσμο. Έψαχνα ένα όνομα για το μέρος αυτό κι επειδή είναι και στην επαρχία, μου βγήκε έτσι η Αρκαδία, ένας τόπος που συναντώνται το μυστικιστικό με το φυσικό, τα πνεύματα συνυπάρχουν με τους ανθρώπους. Σίγουρα παίζει ρόλο το μυθολογικό στοιχείο, ο μύθος με τη ζωή συνυπάρχει, κι επειδή είναι καφέ μπαρ της επαρχίας του δώσαμε και το greeklish ΑΡΚΑΝΤΙΑ.

Ήθελα η ταινία να λειτουργήσει και λίγο σαν μοιρολόι, σαν ξόρκι.

Είμαι από την Ήπειρο, οπότε τα πολυφωνικά τα έχω πάντα στο μυαλό μου, έχω μεγαλώσει με πολυφωνικά και ηπειρώτικα. Από μικρός που πηγαίναμε στο χωριό θυμάμαι τα μοιρολόγια και τον πατέρα μου που μου εξηγούσε ότι οι μοιρολογίστρες συνοδεύουν με αυτά τον πεθαμένο στον άλλο κόσμο. Θεώρησα λοιπόν ότι κάνοντας μια ελληνική ταινία, είναι σημαντικό να συμπεριλάβω αυτό το ελληνικό φολκ κομμάτι που είναι πολύ τοπικό και μυθολογικό. Τα πολυφωνικά έχουν μια αρχέγονη διάσταση και αυτό το μυστικιστικό δένει τέλεια με την ταινία, το φυσικό και το μεταφυσικό. Ήθελα η ταινία να λειτουργήσει και λίγο σαν μοιρολόι, σαν ξόρκι. Κάποια στιγμή άκουσα στο YouTube μια φωνή που με στοίχειωσε. Τους ψάξαμε και τους βρήκαμε, ήταν σε ένα χωριό της Αλβανίας. Τους φέραμε εδώ και τραγούδησαν, εγώ έκανα παραλλαγή σε κάποιους στίχους. Και από την άλλη το κομμάτι της Αλέκας Κανελλίδου το “Άσε με να φύγω” στην ταινία πάει κάπου αλλού. Κάποιοι είπαν, τώρα δεν το ξανακούσω με τον ίδιο τρόπο. Και είναι ωραίο να βλέπεις μια άλλη διάσταση.

Σκηνή από την ταινία ΑΡΚΑΝΤΙΑ

Δεν το έχω σκεφτεί έτσι, αλλά σίγουρα θυμάμαι ότι από πολύ μικρός ζούσα πολύ μες στο κεφάλι μου. Δηλαδή, πάντα ονειρευόμουν, πάντα έκανα daydreaming. Έπλαθα πάρα πολλά σενάρια, τόσα που μπορεί και να έκλαιγα μόνος μου στο κρεβάτι και μετά να κοιμόμουν, πολλές φορές και για να δω τη συνέχεια στο όνειρο. Όταν ήμουν μικρός, είχα μια σχέση με τα όνειρα και πάντα έλεγα ότι είναι πραγματικότητα. Το σινεμά μοιάζει να είναι πιο συγγενικό στα όνειρα και στην κατασκευή αυτών των σεναρίων, οπότε, κάπως πήγα προς τα εκεί.

Υπήρξαν τρεις ταινίες που κατά κάποιο τρόπο με καθόρισαν, όταν ήμουν πιτσιρικάς. Μια μέρα ο δάσκαλός μας στο φροντιστήριο μας είπε, σήμερα δεν θα κάνουμε μάθημα, ανεβείτε πάνω! Και πρόβαλε στην ταράτσα τους «Απόντες» του Νίκου Γραμματικού στους μαθητές του Γυμνασίου. Όλοι οι άλλοι γέλαγαν και ξεκινάω και εγώ να μπω στην ίδια λογική, αλλά όταν άρχισα να βλέπω την ταινία σκέφτομαι, «Ώπα, τι γίνεται εδώ πέρα;» και είπα, «Σκάστε τώρα, να ακούσουμε». Θυμάμαι που μετά μας έδωσαν χρήματα και πήγαμε σε μια καφετέρια, οι πέντε άνθρωποι που ήμασταν οι πιο δραστήριοι, να συζητήσουμε για την ταινία. Και κάτσαμε όλο το βράδυ και μιλούσαμε. Αυτό όλο μου έκανε ένα κλικ, ήταν ένας σπόρος που αναπτύχθηκε πολύ αργότερα. Οι άλλες δύο ταινίες ήταν το «Μίσος», αυτή η πολύ δυνατή ταινία του Κασσοβίτς και ο «Θίασος» του Αγγελόπουλου, την οποία επίσης μας είχε συστήσει ο δάσκαλός μας. Θυμάμαι ότι έπαιζαν τότε οι «Συμμορίες του Λος Άντζελες» στο Mega και ο «Θίασος» στην ΕΡΤ1. Εγώ έβλεπα τις Συμμορίες, αλλά στο διαφημιστικό διάλειμμα, το γύριζα στο Θίασο, έβλεπα λίγο και κατάλαβα ότι κάτι παίζει εδώ.

Ο Γιώργος Ζώης και οι συντελεστές του ΑΡΚΑΝΤΙΑ στην προβολή της ταινίας στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Τώρα που ξεκίνησα να διδάσκω σινεμά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο, το επιβεβαιώνω. Πολλές φορές κι εγώ φεύγω από την ύλη και κάνουμε διαφορετικά πράγματα, γιατί και εμένα αυτό με κινητοποίησε, η πράξη και το να ξεφεύγεις λίγο από τα όρια του κουτιού. Οι σπουδαστές είναι από 18 μέχρι 65 χρονών και βλέπεις το πάθος και τη δίψα για δημιουργία να είναι εκεί, σε όλες τις ηλικίες. Υπάρχει μεγάλη όρεξη να δουν και να ακούσουν. Είναι πολύ ωραίο που ανατροφοδοτεί ο ένας τον άλλον και πολύ συγκινητικό που άνθρωποι με φίλους και οικογένεια βρίσκουν χρόνο για αυτό. Μαζευόμαστε τα Σάββατα και αντί να πάμε για ποτό, βλέπουμε τις μικρού μήκους που φτιάξαμε μες στην εβδομάδα. Βλέπεις έτσι ότι η δημιουργικότητα είναι αίτημα όλων των ανθρώπων κι όχι μόνο των νέων που είναι στη φύση τους. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά άτομα επαναστατούν και λένε, από τις θετικές επιστήμες θα πάω στην τέχνη, όπως έκανα κι εγώ, αλλά θα πρέπει να υπάρχει ώσμωση και δυστυχώς μας έχουν κατακερματισμένους. Και για μένα, πάντα, το αίτημα για δημιουργία δεν πρέπει να ανήκει μόνο σε μια κάστα, όπως θέλει το σημερινό σύστημα που μας βάζει σε κουτάκια. Το αίτημα για δημιουργία θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία μαζί με τα μαθηματικά και τη γλώσσα και να κάνεις δημιουργίες για την ψυχή σου.

Πάντα ήμουν πολιτικό ον με αυτήν την έννοια και νομίζω ότι κάθε ταινία είναι πολιτική, ακόμα κι αν αυτά που λέει δεν έχουν σχέση με την πολιτική.

Δεν ξέρω τι ρίσκο παίρνω. Πάντα είχα μια πολιτική τοποθέτηση, γιατί θεωρώ ότι ό,τι κάνουμε ή δεν κάνουμε είναι μια πολιτική τοποθέτηση απέναντι στα πράγματα. Η πολιτική για μένα δεν είναι πολιτική της Βουλής αλλά η επιστήμη των επιστημών, είναι πώς θα γίνει η ζωή μας και η ζωή της ανθρωπότητας καλύτερη. Οπότε πάντα ήμουν πολιτικό ον με αυτήν την έννοια και νομίζω ότι κάθε ταινία είναι πολιτική, ακόμα κι αν αυτά που λέει δεν έχουν σχέση με την πολιτική. Ακόμα και μια μεταφυσική ταινία τρόμου μπορεί να είναι πολιτική. Μετά τη δήλωση στο Σεράγεβο διαπίστωσα ότι πολλές φορές όταν κάποιος μιλάει, πολλοί άνθρωποι πάνε μαζί του και λένε επιτέλους ακούστηκε μια φωνή. Δεν έχουμε πολιτικό χώρο έκφρασης, ούτε οι δρόμοι μοιάζουν να είναι επιλογή του κόσμου. Οπότε πάρα πολλοί άνθρωποι περιμένουν μια φωνή, κάποιος «να τα πει». Πράγμα που φανερώνει λίγο την απόγνωση του πολιτικού και κινηματικού επιπέδου.

Σε όλη την ιστορία της τέχνης υπάρχουν καλλιτέχνες που συναναστρέφονται με την εξουσία, από τους ναζί μέχρι τις πιο δημοκρατικές εκλεγμένες κυβερνήσεις. Υπάρχουν διαπλεκόμενοι και διεφθαρμένοι που είναι περισσότερο παράγοντες παρά καλλιτέχνες και υπάρχουν άλλοι καλλιτέχνες που αντιστέκονται, λένε τη γνώμη τους, βρίσκονται στην άλλη μεριά. Παντού υπάρχει ένας μικρός εμφύλιος. Κι υπάρχουν κι άλλοι πολύ αξιοπρεπείς, βλέπε Μάνο Χατζηδάκη, που θα κάνει κάποιες πολύ καίριες δηλώσεις και θα ακουστεί. Απλά, δεν ξέρω πια πόσο πολύ περνά αυτή η πληροφορία στον κόσμο και πόσο την ακούνε. Είμαστε σε μια εποχή που η πληροφορία, με το που γεννιέται, πεθαίνει κιόλας. Είναι ένας ωκεανός ταινιών και πληροφοριών, σειρών, που δεν προλαβαίνεις να τα δεις και να τα ακούσεις όλα. Κάποια πράγματα τα βλέπεις μουδιασμένος να περνάνε σαν φλασάκια από μπροστά σου. Οπότε έτσι αφαιρείται ο δέκτης. Εσύ μπορεί να είσαι πομπός και να εκπέμπεις, αλλά αν δεν περάσεις στον δέκτη, δεν έχεις και κανένα φοβερό ρίσκο τελικά.

Ο Γιώργος Ζώης με την Αγγελική Παπούλια @Thessaloniki Film Festival / Studio Aris Rammos

Σωστά, οι διοργανωτές διευκρίνισαν ότι είναι ένα προοδευτικό φεστιβάλ, και όντως είναι, αλλά δεν έχει σημασία αυτό. Δεν θα μπορούσα να κάνω Q&A ένα μεσημέρι και 30 χλμ παραπέρα να σφάζει ο στρατός κόσμο και να είναι σε έναν πόλεμο, τον οποίο θεωρώ τρομερά ανήθικο και αδικαιολόγητο. Γιατί αυτό το ανέκδοτο περί αυτοάμυνας τελείωσε τον πρώτο μήνα. Τώρα είναι μια εκδικητική σφαγή, οπότε δεν μπορούσα να είμαι εκεί. Αυτό ναι, είχε το ρίσκο του, γιατί κινδύνευε η υποψηφιότητά μου στην Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, αλλά ήταν για μένα μια ηθική στάση.

Όταν ακούω στην Τέχνη να μου λένε «εγώ δείχνω την αλήθεια» με πιάνει ανατριχίλα. Όχι, δείχνεις μια προσωπική σου αλήθεια κι όλα τ’ άλλα είναι σχεδόν επιθετικά.

Από την άλλη  τώρα στο Βερολίνο που είχα πάει με την υποτροφία γνώρισα ισραηλινούς σκηνοθέτες που όταν έλεγαν από πού είναι, έπεφτε στην αρχή μια παγωμάρα, αλλά είναι παιδιά, τα οποία έχουν αντίθετη άποψη από την κυβέρνησή τους και έχουν εκδιωχθεί, θεωρούνται προδότες. Βλέπεις λοιπόν και την άλλη πλευρά. Εγώ είμαι, πραγματικά, ενάντια σε κάθε αυταρχική, φασιστική κυβέρνηση και είμαι με τους ανθρώπους από κάτω που αντιστέκονται σε αυτήν. Επίσης πέρα από τους πεφωτισμένους ηγέτες, δεν μπορώ και τους πεφωτισμένους καλλιτέχνες, αυτούς που λένε ότι αυτό που κάνουν είναι αλήθεια. Όταν ακούω στην Τέχνη να μου λένε «εγώ δείχνω την αλήθεια» με πιάνει ανατριχίλα. Όχι, δείχνεις μια προσωπική σου αλήθεια κι όλα τ’ άλλα είναι σχεδόν επιθετικά.

Ναι, μας έγινε πρόταση να μείνουμε, αλλά εγώ είχα δηλώσει από πέρυσι την πρόθεσή μου να φύγω. Ένας λόγος ήταν ότι έκοψαν τα κουπόνια σίτισης σε όλους τους σκηνοθέτες. Δεν είναι μόνο το οικονομικό ζήτημα των νέων ανθρώπων που πάνε στη Δράμα, είναι ότι κόπηκε και η κοινωνικοποίηση. Όλοι τους μαζεύονταν κάθε μεσημέρι στις ταβέρνες, έτρωγαν και σχολίαζαν τις ταινίες, μιλούσαν, επικοινωνούσαν, υπήρχε μια ώσμωση. Η Δράμα τον Σεπτέμβρη που μας πέρασε, ήταν αλλιώς. Έχουν στερέψει τα κανάλια προφανώς λόγω κλιματικής αλλαγής, έπεσε ένας τεράστιος πλάτανος, ήταν άδεια όλα τα στέκια από τις φωνές των σκηνοθετών. Ενώ είχαν εξασφαλιστεί και παραπάνω χορηγίες. Μα το πρόβλημα είναι πολύ θεσμικό. Πρέπει με κάθε αλλαγή της δημοτικής αρχής να αλλάζει ο διευθυντής ενός καλλιτεχνικού φεστιβάλ ή να μπαίνει πρόεδρός του άνθρωπος που δεν έχει σχέση με την τέχνη; Δεν είναι προβληματικό αυτό; Οπότε αφότου μας ενημέρωσε και ο Σακαρίδης για όσα είχαν γίνει, μετά ήταν μονόδρομος η απόφασή μου. Βλέπεις όμως ότι παρόλο που υπήρχαν αντιδράσεις, είτε με τα Όσκαρ είτε με τη Δράμα, η Πολιτεία συνεχίζει. Γιατί δεν έχει αντίπαλο να παίξει, έχουν τη μπάλα έχουν και το γήπεδο. Είναι πλέον αλαζονεία.

Σκηνή από την ταινία ΑΡΚΑΝΤΙΑ

Δεν είχα προσχεδιάσει τη δήλωση, αλλά όταν με πήραν να μου πουν ότι πήρα το βραβείο, παράλληλα μου έστειλαν και μια φωτογραφία με καμένο τον Μαραθώνα, που γυρίστηκε το ΑΡΚΑΝΤΙΑ. Αυτό ήταν. Μια τα Τέμπη που λέγανε ότι φταίει ένας υπάλληλος. Μία τα Όσκαρ που φταίει μια υπάλληλος του Υπουργείου. Μια ο ένας πυροσβέστης, μια ο άλλος. Να ψηφίζουμε υπαλλήλους τότε, παιδιά! Μην ψηφίζουμε πολιτική κυβέρνηση! Γι’ αυτό και εγώ εκείνη την μέρα τα συνέδεσα όλα αυτά. Γιατί είναι καλό να μη μένουμε μόνο στα δικά μας, να ακουγόμαστε και έξω. Μου έλεγαν «Δεν ξέραμε ότι γίνονται αυτά στην Ελλάδα». Μένει ένα ίχνος, ένα μικρό αποτύπωμα, έστω στις συνειδήσεις των ανθρώπων που βρίσκονται εκεί εκείνη τη στιγμή. Κι εμείς ως σκηνοθέτες, δεν μπορεί να μιλάμε μόνο για τον κλάδο μας. Οι καλλιτέχνες δεν είναι χομπίστες, είναι πολύ σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι. Πρέπει να συνδεόμαστε και με τους άλλους και χρειάζεται και άλλα σωματεία να δίνουν συμπαράσταση σε εμάς. Να υπάρχει αλληλεγγύη, γιατί η άσκηση πολιτικής είναι τελείως καπιταλιστική. Έχουν εκπαιδευτεί οι άνθρωποι να είναι φουλ καταναλωτικοί, όχι ως αγοραστική δύναμη, αλλά με την έννοια του να δέχονται ό,τι τους προσφέρουν και τους βάζουν στο μυαλό. Υπάρχει φοβερά άνιση κατανομή του πλούτου στον πλανήτη. Και αντί να πούμε τα πολύ απλά φορολογήστε τους πλουσίους, λέμε φταίει ο μετανάστης που έρχεται εδώ. Φταίει ο γείτονας που είναι στην ίδια ή χειρότερη μοίρα από εμένα. Τους εξουσιομανείς και τους δισεκατομμυριούχους τους θαυμάζουν –  όπως παλιά θαύμαζαν τον Τσε Γκεβάρα, τώρα θαυμάζουν τον Έλον Μασκ. Και αντί να μιλάμε για κοινωνική πολιτική της Ελλάδας, λέμε να καλέσουμε τον Έλον Μασκ. Αυτή είναι αυτή η φοβερή δουλοπρέπεια…

Ας μην αφήνουμε την τέχνη στους πλούσιους και σε όσους είναι ήδη εξασφαλισμένοι οικονομικά.

Ναι, δεν είμαι πλουσιόπαιδο! Ήταν μέσο επιβίωσης για εμένα και ήμουν αποφασισμένος να κάνω σινεμά. Μάλιστα απέρριψα κάποιες υποτροφίες στο εξωτερικό για ιατρική φυσική και δουλειές έξω και πήγα στη σχολή Σταυράκου. Όλοι τότε έλεγαν, θα πεθάνεις στην ψάθα κλπ. Δεν πέθανα στη ψάθα. Λειτουργεί το μυαλό σου αλλιώς. Επίσης όταν ξεκίνησα, το 2004, οι Έλληνες κριτικοί έθαβαν τις ταινίες, ήταν μη fashionable, και μας έλεγαν, «Πού πάτε;». Φοβόμασταν τι μας περιμένει, λέγαμε, Τώρα θα μας σκίσουν – μόνο και μόνο επειδή κάναμε μια ταινία. Πρέπει να είναι αίτημα, όχι εξαίρεση, οι σκηνοθέτες, οι σεναριογράφοι κλπ να ζουν από τη δουλειά τους. Δεν μπορούμε να τα αφήνουμε όλα στα παιδιά της αστικής τάξης. Ας μην αφήνουμε την τέχνη στους πλούσιους και σε όσους είναι ήδη εξασφαλισμένοι οικονομικά.

Σκηνή από την ταινία ΑΡΚΑΝΤΙΑ

Πολύ αγαπημένος. Ήμασταν περίπου δυο χρόνια μαζί, ήμουν λίγο σαν βοηθός του. Έμαθα πολλά και το κυριότερο που έμαθα είναι ότι πρέπει να είσαι πολύ ταπεινός και να δουλεύεις σκληρά. Και μου το έλεγε αυτό ένας άνθρωπος που είχε πάρει τόση αναγνώριση και βραβεία. Δούλευε από το πρωί μέχρι το βράδυ και μου έλεγε «Δες πόσο πολύ παλεύω για να κάνω την επόμενη ταινία μου». Άλλαξα πάρα πολύ από τότε. Οι ταινίες είναι ένα από μόνες τους ένα θρίλερ για να γίνουν. Θα παλεύεις συνέχεια και θα είσαι και λίγο ταπεινά, κάτω. Έχω μια έκφραση που μου αρέσει, Below the Radar. Θέλω να κάνω κάτι below the radar και όταν έρθει η στιγμή, να βγαίνει.

Ευτυχώς ναι. Για το σινεμά νομίζω ότι άλλαξε μετά τον Λάνθιμο, που κατάφερε και το έκανε πολύ πιο fashion, πολύ πιο προσεγγίσιμο. Οπότε, νομίζω, ότι πολλά παιδιά, τώρα πια μπαίνουν ευκολότερα στο χώρο, γιατί οι ελληνικές ταινίες πηγαίνουν στο εξωτερικό. Και γενικά, πιστεύω, έχουμε αλλάξει απέναντι στη διαφορετικότητα. Δεν είναι τα ίδια όταν πήγαινα εγώ στο σχολείο στα 90’s με τώρα. Μπορεί να υπάρχει πάλι πολλή βία, αλλά θεωρώ ότι μπορεί ένας άνθρωπος, ο οποίος έχει μια οποιαδήποτε διαφορετικότητα, να βρει άλλους ανθρώπους, να εκφραστεί, να πάρει μια στάση και να προστατευτεί. Στη δική μου εποχή, αν ένα παιδί ήταν διαφορετικό και τον πολεμάγανε, θα υπήρχε ταπείνωση, δεν θα είχε κάπου να στραφεί. Αλλά η βία στους ανθρώπους υπάρχει. Και όχι απέναντι σε αυτόν όπου οφείλεται η εξαθλίωσή μας, αλλά απέναντι στον πιο αδύναμο κρίκο, στον κάτω από μας, στον διπλανό μας ή σε αυτόν που είναι στον δρόμο. Ένας παραμυθάς είχε πει κάτι πολύ ωραίο, ότι οι καλικάντζαροι μας φοβίζουν, γιατί φοβόμαστε ότι θα γίνουμε σαν αυτούς. Γι’ αυτό δεν αντέχουμε την εικόνα τους και θέλουμε να τους σπρώξουμε. Φοβόμαστε ότι θα μπορούσαμε να είμαστε αυτοί και δεν θέλουμε να τους βλέπουμε. Ενώ θαυμάζουμε ανθρώπους φοβερά διεφθαρμένους, σε προσωπικό και οικονομικό επίπεδο.