Για τον συγγραφέα Κυριάκο Μούρτζη, τα παιδιά είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης

Τι συμβαίνει όταν ένα πρωί ο Θάνος και η Θάλεια, τα κουμπιά στο παλτό της κυρίας Ευανθίας, ξυπνάνε και βρίσκουν δίπλα τους τον Ορέστη, ένα νέο κουμπί, διαφορετικό από τα ίδια; Γιατί του κάνουν τη ζωή δύσκολη; Θα καταφέρουν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους και να γίνουν φίλοι;

Οι απαντήσεις βρίσκονται στο νέο βιβλίο για παιδιά “Κουμπί είμαι κι εγώ“, του Κυριάκου Μούρτζη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books, σε εικονογράφηση της Ιφιγένειας Καμπέρη. Αυτή η τρυφερή ιστορία για τη διαφορετικότητα – ή καλύτερα για τη μοναδικότητα όπως διορθώνει ο ίδιος ο συγγραφέας του – στόχο έχει να δείξει στα παιδιά πόσο όμορφο είναι το ότι δεν είμαστε ίδιοι και το ότι ο καθένας, χάρη στη μοναδικότητά του, έχει κάτι ξεχωριστό να προσφέρει. (Ένα μάθημα που αφορά και πολλούς μεγάλους, αλλά αυτό είναι θέμα για άλλη συζήτηση!)

Με αφορμή, λοιπόν, την έκδοση του βιβλίου, συζητήσαμε με τον Κυριάκο Μούρτζη για την έως τώρα καριέρα του αλλά και για όσα έρχονται στο μέλλον, για τις εμπειρίες που του προσφέρει η δουλειά του ως δάσκαλος εικαστικών σε δημοτικό σχολείο, για την έμπνευση πίσω από τα βιβλία του και φυσικά για τον μαγικό τρόπο με τον οποίο βλέπουν τα παιδιά τον κόσμο.

Τα παιδιά ήταν πάντα για μένα μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης! Ο αυθορμητισμός τους, ο τρόπος που φαντάζονται κόσμους χωρίς όρια, η αλήθεια που εκφράζουν χωρίς φίλτρα. Από το 1999, μέσα από οργανώσεις όπως το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού, οι Κάλτσες Ριγέ (θεατρική παιδική ομάδα) και το Citizens in Action (Οργάνωση νέων), είχα την τύχη να ζήσω από κοντά τη δυναμική αυτής της ηλικίας. Ακόμα και όταν δούλευα σε άλλους τομείς, όπως αυτοί της διαφήμισης, πάντα έβρισκα χρόνο για δράσεις με τα παιδιά και για την εκπαίδευσή μου σε διάφορες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Ήταν λοιπόν φυσικό να στραφώ σε αυτό που με γεμίζει περισσότερο: να δουλεύω με παιδιά. Εκεί βρήκα το πάθος μου, την πραγματική μου κλίση: να συμβάλλω, έστω και λίγο, στη διαμόρφωση αυτών των μοναδικών μικρών ανθρώπων.

Είναι μαγικό να παρατηρείς πώς η φαντασία των παιδιών γεννά κάτι μοναδικό. Τα παιδιά είναι ελεύθερα από κοινωνικά πρέπει, στερεότυπα και την τοξικότητα των ενηλίκων

Η κάθε μέρα είναι ένας νέος κόσμος που ανοίγεται μπροστά μου! Μέσα από το μάθημα των εικαστικών, βλέπω καθημερινά τα παιδιά να δημιουργούν με απλότητα και ελευθερία, να εκφράζουν όσα αισθάνονται χωρίς φόβο. Είναι μαγικό να παρατηρείς πώς η φαντασία τους γεννά κάτι μοναδικό. Τα παιδιά είναι ελεύθερα από κοινωνικά πρέπει, στερεότυπα και την τοξικότητα των ενηλίκων. Στόχος μου είναι να διατηρήσουν αυτή την αθωότητα, χρησιμοποιώντας την τέχνη ως εργαλείο πριν η κοινωνία τα αλλάξει. Το δύσκολο; Ίσως να διαχειριστείς τις δικές σου προσδοκίες. Τα παιδιά δεν είναι ποτέ «λάθος» – εμείς μπορεί να είμαστε, όταν δεν τα ακούμε ή δεν τα κατανοούμε. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να βάλουμε στην άκρη τον εαυτό μας και να τα δούμε με τα δικά τους μάτια. Όταν το καταφέρνουμε, η δυσκολία μετατρέπεται σε μάθημα.

Τα παιδιά δεν γεννιούνται με προκαταλήψεις. Για εκείνα, όλοι είναι φίλοι, ανεξαρτήτως χρώματος, εμφάνισης ή επιλογών. Εμείς οι μεγάλοι είμαστε που τους δείχνουμε συχνά τις διαφορές, τις υπερτονίζουμε, και εκεί αρχίζει το πρόβλημα.

Ξεκίνησε αυθόρμητα, όπως και οι περισσότερες όμορφες ιστορίες. Αφηγούμουν φανταστικές ιστορίες στις ομάδες των παιδιών με τις οποίες δούλευα και κάποια στιγμή αποφάσισα να τις αποτυπώσω στο χαρτί. Έτσι γεννήθηκε το πρώτο μου παραμύθι, «Ένα φυλαχτό αλλιώτικο από τα άλλα» πριν πολλά πολλά χρόνια. Από τότε, η αγάπη για τη συγγραφή έγινε τρόπος έκφρασης. Κάθε βιβλίο μου είναι μια ξεχωριστή περιπέτεια που με φέρνει πιο κοντά στα παιδιά, αλλά και στον εαυτό μου.

Η αφορμή ήταν ένας προβληματισμός που είχα: πώς να εξηγήσω τη διαφορετικότητα στα παιδιά με τρόπο που να τη δουν ως κάτι όμορφο και θετικό; Ξέρετε, τα παιδιά δεν γεννιούνται με προκαταλήψεις. Για εκείνα, όλοι είναι φίλοι, ανεξαρτήτως χρώματος, εμφάνισης ή επιλογών. Εμείς οι μεγάλοι είμαστε που τους δείχνουμε συχνά τις διαφορές, τις υπερτονίζουμε, και εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Έτσι, σκέφτηκα να μιλήσω για τη μοναδικότητα – όχι μέσα από ανθρώπους, αλλά μέσα από ένα απλό κουμπί. Ένα κουμπί που, με το χρώμα, το μέγεθος και τη χρησιμότητά του, μπορεί να γίνει σύμβολο μοναδικότητας. Κάθε κουμπί ανήκει κάπου, όπως και κάθε άνθρωπος, ακόμα κι αν δεν το συνειδητοποιεί.

Τα παιδιά δεν βλέπουν τη διαφορετικότητα ως πρόβλημα – τη μαθαίνουν από εμάς. Ένα παιδί δεν θα πει: «Το φιλαράκι μου είναι διαφορετικό από μένα». Θα πει: «Αυτό είναι το φιλαράκι μου». Δεν θα ήταν μαγικό, αν στο λεξιλόγιό μας αντικαθιστούμε τη λέξη διαφορετικότητα με αυτή της μοναδικότητας; Σκεφτείτε ένα κουμπί: κάθε κουμπί είναι μοναδικό και έχει τη δική του θέση. Κανένα δεν περισσεύει. Αν δείξουμε στα παιδιά ότι κι εμείς είμαστε σαν τα κουμπιά, θα μάθουν να αγκαλιάζουν τη δική τους μοναδικότητα και να τη βλέπουν ως πηγή δύναμης και ομορφιάς.

Θέλω να γράψω για θέματα που ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκέφτονται πέρα από τον εαυτό τους: τον άνθρωπο δίπλα τους, την κοινωνία, τον πλανήτη. Θυμάμαι μια φράση της δασκάλας μου στο γυμνάσιο: «Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να κάνουν σε εσένα». Μια απλή φράση, που περικλείει όμως μια ολόκληρη στάση ζωής. Έχω ήδη μια ιδέα για το επόμενο βιβλίο, αλλά… κρατάω την έκπληξη για αργότερα!

Τα παιδιά δεν βλέπουν τη διαφορετικότητα ως πρόβλημα – τη μαθαίνουν από εμάς

Όχι όσο θα ήθελα. Θυμάμαι να διαβάζω με δυσκολία ένα βιβλίο στις καλοκαιρινές μου διακοπές, αλλά κανένα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όλα άλλαξαν όμως, όταν στην πέμπτη δημοτικού, ανακάλυψα τον «Μικρό πρίγκιπα». Ήταν το πρώτο βιβλίο που με ενθουσίασε πραγματικά και με έκανε να αγαπήσω την ανάγνωση.

Σταματάμε να διαβάζουμε παραμύθια, γιατί τα συνδέουμε με την παιδική μας ηλικία. Όμως, εκείνα έχουν τη δύναμη να μας μιλούν πάντα. Ως ενήλικες, μπορεί να τα διαβάζουμε διαφορετικά και να αντιλαμβανόμαστε αλλιώς τα μηνύματα που κρύβουν, μπορεί να λειτουργούν σαν ένα καταφύγιο για εμάς και ένας τρόπος να ξαναβρούμε την αθωότητα που κάποτε είχαμε. Και επειδή, ανεξαρτήτως ηλικίας, όλοι έχουμε ανάγκη από λίγη μαγεία και ελπίδα, να θυμάστε ότι τα παραμύθια δεν «είναι μόνο για παιδιά».

Αν και αγαπώ τα εικαστικά, προτιμώ η εικονογράφηση να είναι έργο κάποιου άλλου. Ένας δεύτερος άνθρωπος πάντα φέρνει μια νέα ματιά, μια άλλη φαντασία, στη δική μου φαντασία. Και αυτό δημιουργεί κάτι μοναδικό. Άλλωστε, είμαι άνθρωπος της ομάδας – γι’ αυτό πιστεύω ότι δύο μυαλά είναι καλύτερα από ένα και η συνεργασία, είναι για μένα ο δρόμος προς τη μαγεία – στα βιβλία, αλλά και στη ζωή.