Γιώργος Βάλαρης: Νιώθω πως ο Μίκης Θεοδωράκης ήθελε να “ξαναγυρίσω” στην Όμορφη Πόλη

Στο υποσυνείδητο του Γιώργου Βάλαρη η αναβίωση της «Όμορφης πόλης» του Μίκη Θεοδωράκη ήταν κάποτε βαθιά καταγεγραμμένη ως το «χρυσό όνειρο» που θα τον έφερνε κοντά – μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά – με τον θρυλικό μουσουργό που τόσο θαύμαζε. Και το έκανε πράξη. Μισό και πλέον αιώνα μετά από το πρώτο ανέβασμα της θρυλικής παράστασης το καλοκαίρι του 1962, μία σύγχρονη «Όμορφη πόλη» αναβίωσε για πρώτη φορά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, αλλά και στο Ηρώδειο το 2020. Σήμερα, 5 χρόνια αργότερα και ενώ έχουν μεσολαβήσει έντονα ταραχώδεις στιγμές σε διεθνές επίπεδο, οι πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις του έργου παραμένουν τρομερά επίκαιρες.

Ως δημιουργός αυτής της ιστορικής επαναφοράς, ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και συγγραφέας Γιώργος Βάλαρης αισθάνεται πως ειδικά σήμερα ο ίδιος ο Θεοδωράκης θα ήθελε να επιστρέψει σε αυτή την «σύγχρονη λαϊκή τραγωδία» που, μπορεί να αναφέρεται σε μια άλλη εποχή, αλλά υπάρχει καταγεγραμμένη βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο κάθε Νεοέλληνα.

Και κάπως έτσι, από τις 31 Ιανουαρίου και για λίγες μόνο παραστάσεις (έως και τις 9 Φεβρουαρίου), η σπουδαία «Όμορφη πόλη» επιστρέφει, αυτή τη φορά στο Θέατρο Παλλάς, σηκώνοντας την αυλαία για όλες τις εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του μεγαλύτερου Έλληνα συνθέτη, με αφορμή και το έτος 2025 που είναι αφιερωμένο σε εκείνον.

Μία θρυλική παράσταση ετοιμάζεται για ένα ακόμη ταξίδι με σπουδαίους καλλιτέχνες: τους κορυφαίους τραγουδιστές Μανώλη Μητσιά, Ελένη Βιτάλη, Δημήτρη Μπάση, Τάνια Τσανακλίδου και Γιώτα Νέγκα, τη σπουδαία τραγωδό Λυδία Κονιόρδου και τον βραβευμένο ηθοποιό Μιχάλη Σαράντη. Μαζί τους οι χορευτές Φαίδρα Νταϊόγλου, Κωστής Τσιαμάγκας και μια 7μελής ορχήστρα σε μια μοναδική μουσικο-θεατρική παραγωγή που ετοιμάζεται να ξανά γράψει ιστορία, φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη για αντίσταση και αλλαγή σε μια επώδυνα σκληρή και αντι-ρομαντική εποχή σαν τη σημερινή.

Εμείς μιλήσαμε με τον Γιώργο Βάλαρη γι’ αυτή την πολυαναμενόμενη επαναφορά, για τη δική του προσέγγιση σε αυτή, με το πάντρεμα διαφορετικών μορφών τέχνης, για τον τρόπο που τον καθόρισε η γνωριμία του με τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη.

Γιώργος Βάλαρης: Η μουσικοθεατρική παράσταση «Όμορφη πόλη», ένα μείγμα μουσικής χορού και video art, είναι μια εθνική και πανανθρώπινη ιστορία με τoν δικό της χορό, τα δικά της παθόντα πρόσωπα-πρωταγωνιστές.

Θα απαντήσω με ένα σύντομο παραμύθι… Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ένας νεαρός που ήθελε από μικρός να γίνει ηθοποιός. Δειλά ξεκίνησε να δώσει εξετάσεις στη δραματική σχολή του Εθνικού θεάτρου. Το τραγούδι που επέλεξε ήταν το αγαπημένο του, η «Όμορφη πόλη» και τα κατάφερε… Στα υπέροχα χρόνια της σχολής οι παραστάσεις και τα τραγούδια του ’62, «Όμορφη πόλη» και «Οδός ονείρων» φάνταζαν στα νεανικά του χρόνια μύθοι, που θα ‘θελε να είναι εκεί, για να βιώσει αυτή τη μαγεία των θρυλικών προσώπων που στοίχειωσαν όλη την καλλιτεχνική ενηλικίωση όλων των Νεοελλήνων. Τα χρόνια πέρασαν, ο νεαρός επέλεξε τελικά να αγαπήσει πιο πολύ να γίνει σκηνοθέτης και συγγραφέας και η αγάπη του στο μουσικό θέατρο και τα μεγάλα θεάματα τον οδήγησαν αναπάντεχα ένα ξημέρωμα στην ιδέα να αναβιώσει αυτή την παράσταση, που στο υποσυνείδητό του ήταν βαθιά καταγεγραμμένη ως «χρυσό όνειρο», να επιδιώξει να συναντήσει τον αγαπημένο του θρύλο Μίκη Θεοδωράκη για να μοιραστεί αυτή την επιθυμία και εκείνος να τον εμπιστευτεί και αγαπήσει.

Για εμένα είναι χρέος να υπηρετώ και να συνεχίσω να παρουσιάζω στο κοινό το έργο του Μίκη.

Την αγαπώ αυτή την παράσταση και την αγάπησε πολύ και ο Μίκης και νιώθω πως θα ήθελε κι ο ίδιος να «ξαναγυρίσω» σε αυτή. Σαν να τον νιώθω να με κοιτάζει όπως και τότε, με γνήσια παιδική χαρά και ικανοποίηση.

Η μουσικοθεατρική παράσταση «Όμορφη πόλη», ένα μείγμα μουσικής χορού και video art, είναι μια εθνική και πανανθρώπινη ιστορία με τoν δικό της χορό, τα δικά της παθόντα πρόσωπα-πρωταγωνιστές, όπου «μέσα σε αυτήν την ιστορία τα τραγούδια δεν ήσαν πλέον σα δέντρα που μετρούν τη μοναξιά του κάμπου, αλλά άπλωναν αναμεσά τους φύλλα και κλαδιά! Σχημάτιζαν ένα μικρό δάσος, όπου μπορούσαν να ζήσουν και να πεθάνουν πουλιά, μύθοι και άνθρωποι. Και το δάσος αυτό το ονομάζω” ΤΡΑΓΟΥΔΙ” με κεφαλαία. Τα λόγια αυτά του συνθέτη ταιριάζουν απόλυτα στην κατεύθυνση της παράστασης, για την οποία θα χρησιμοποιήσω τον όρο σύγχρονη λαϊκή τραγωδία. Τέλος ένα εντυπωσιακό θέαμα με μια ομάδα σπουδαίων ερμηνευτών.

Γιώργος Βάλαρης: “Ο Μίκης Θεοδωράκης αγαπούσε πολύ τους νέους και πίστευε πως το έργο του είναι καλύτερα στα χέρια τους.”

Νιώθω περήφανος και τυχερός για τους σπουδαίους αυτούς καλλιτέχνες που θα ταξιδέψουμε μαζί και με τον κόσμο. Ο Μάνώλης Μητσιάς, η Ελένη Βιτάλη, οι νεότεροι Δημήτρης Μπάσης και η Γιώτα Νέγκα είναι αδιαμφισβήτητα κορυφαίοι ερμηνευτές με τη δική τους ιστορία. Η Τάνια Τσανακλίδου είναι ένα όνειρο για μένα, μια ποίηση η ίδια! Η Λυδία Κονιόρδου είναι η κορυφαία μας τραγωδός και δε θα μπορούσα να ζητήσω κάτι καλύτερο για να υπηρετήσει ένα έργο με τον τίτλο «λαϊκή τραγωδία». Τέλος. ο σπουδαίος νεότερος Μιχάλης Σαράντης είναι το μέλλον του θεάτρου μας, ένας σπουδαίος καταξιωμένος άνθρωπος του θεάτρου που εκτιμώ ιδιαίτερα και προσωπικά για το ήθος και το ταλέντο του. Ο καθένας έχει τη δική του ιστορία στον πολιτισμό της χώρας μας και το δικό του αποτύπωμα. Πολλοί από αυτούς έχουν επίσης τη δική τους σύνδεση με τον Μίκη και ήταν κάτι που με ενδιέφερε επίσης.

Επιλέγω με το συναίσθημα, που για μένα είναι κυρίαρχη και απαραίτητη συνθήκη θέατρου και πάντα στοχεύω σε αυτό. Τεχνικά, επέλεξα να παντρέψω και άλλες τέχνες πέρα από το τραγούδι και την ποίηση, όπως χορό και video art.

Γιώργος Βάλαρης: “Tα τραγούδια του Μίκη έχουν αποδείξει τη διαχρονικότητα τους και θα αγγίζουν πάντα τις ψυχές μας.”

Και η Όμορφη πόλη του σήμερα έχει τη δική της  επικαιρότητα, μιας και η ποίηση του Μίκη, αλλά και τα δικά μου πεζά κείμενα που υπογράφουμε με τον Στέλιο Παπαδόπουλο, αγγίζουν πανανθρώπινα θέματα που θεωρούμε διατρέχουν τη σημερινή πραγματικότητα. Για τα τραγούδια του Μίκη τι να πούμε, έχουν αποδείξει τη διαχρονικότητα τους και θα αγγίζουν πάντα τις ψυχές μας.

Μέσα από τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη αναδύεται ένα έθνος, μια ολόκληρη τραγική γενιά.

Στην προσπάθεια να αναβιώσω τη θρυλική παράσταση του 1962, «Όμορφη πόλη», -πράγμα δύσκολο- σε μια σύγχρονη «Όμορφη πόλη», μέσα από μια πολύμηνη μελέτη της ζωής και του έργου του Μίκη Θεοδωράκη και παράλληλα προσπαθώντας να βρω την κατάλληλη μορφή που θα αποτυπώνει πιο ολοκληρωμένα το έργο του στο διηνεκές του χρόνου, οδηγήθηκα μοιραία σε μονοπάτια που πολλές φορές χρησιμοποίησε ο σπουδαίος μουσουργός και ποιητής μας και κυρίαρχα σε αυτό της αρχαίας τραγωδίας, η οποία παραμένει ζωντανή στη μνήμη μας και είναι ταιριαστή με την εποχή που διανύουμε. Μια εποχή, όπου βλέπουμε ένα έθνος κυριολεκτικά να γίνεται χορός, με τα τραγούδια -που χαρακτηρίζουν τον λαό μας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του και που εδώ λειτουργούν σαν ενωτικός κρίκος- ως χορικά.

Είναι γνωστό εξάλλου πως μέσα από τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη αναδύονται ένα έθνος, μια ολόκληρη τραγική γενιά αλλά και πανανθρώπινα συναισθήματα που διαγράφουν τη μοίρα ενός λαού. Τέλος, ψάχνοντας να βρω τους συνδέσμους στις μικρές ιστορίες των τραγουδιών που θα οδηγήσουν στη «μεγάλη ιστορία», κατέληξα στη σπουδαία και άρρηκτα συνδεδεμένη με το μουσικό του έργο ποίηση του Μίκη Θεοδωράκη.

Γιώργος Βάλαρης: Η συγκίνηση υπάρχει διάχυτη και διατρέχει την παράστασή μας.

Η απλότητα, η γενναιοδωρία, το μεγάλο πάθος και η αγάπη προς το κοινό και τον κόσμο.

Το έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι βαθιά ποιητικό, λαϊκό, πολυδιάστατο και μιλάει στην ψυχή του κάθε Έλληνα, μιας και ο Μίκης ήταν βαθύτατα «Έλληνας» με όλη τη σημασία της λέξης – κάτι που απέδειξε και με τον πολιτικό και κοινωνικό του αγώνα. Σε μια τελευταία συνάντηση στο γραφείο του τότε τον ρώτησα «γιατί τα έκανες όλα αυτά τόσου αγώνες, πως άντεξες τόσο πόνο και βασανιστήρια;» και με κοίταξε βαθιά και αποφασιστικά μου απάντησε «για την Ελλάδα!».

Μου είχε πει ξέχνα την «Όμορφη πόλη» του τότε και κάνε κάτι καινούργιο. Μια σύγχρονη «Όμορφη πόλη». «Πάρε τα τραγούδια που αγαπάει ο λαός και είναι το απόσταγμα της ζωής μου και προχώρα». Ο Μίκης αγαπούσε πολύ τους νέους και πίστευε πως το έργο του είναι καλύτερα στα χέρια των νέων. Εγώ βρήκα τον κορμό που έπρεπε να συνδέσει αυτά τα μοναδικά τραγούδια.

Ο Μίκης ήταν βαθύτατα «Έλληνας», με όλη τη σημασία της λέξης.

Ο Μίκης μου έχει δώσει τις πιο ισχυρές συναισθηματικά στιγμές στην πορεία μου. Όταν διάβασα το πρώτο γράμμα που. Μου έστειλε αφού διάβασε το έργο που συνέθεσα, δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου για πολλή ώρα. Το ίδιο και μετά την πρεμιέρα μας. Ήταν βαθιά γενναιόδωρος μαζί μου και με όλους μας. Η ημέρα της πρεμιέρας που παρακολουθούσαμε δίπλα, δίπλα την παράσταση και με κοίταζε με τόση ευτυχία και χαρά σαν παιδί, είναι χαραγμένα βαθιά στη μνήμη μου. Το λέω με πολλή αλήθεια και συγκίνηση, για εμένα είναι χρέος να υπηρετώ και να συνεχίσω να παρουσιάζω στο κοινό το έργο του Μίκη. Όνειρό του ήταν να σκηνοθετήσω τις όπερές του και θέλω να το κάνω. Είχε αρχίσει ήδη τις επαφές με τον κ. Κουμεντάκη στη Λυρική Σκηνή, αλλά η περίοδος του Covid ήταν δυστυχώς καταστροφική για όλους.

Γιώργος Βάλαρης: Ο Μίλης μου είχε πει: ξέχνα την «Όμορφη πόλη» του τότε και κάνε κάτι καινούργιο. Μια σύγχρονη «Όμορφη πόλη».

Το πάθος, την ευφυία και τα μοναδικά συναισθήματα που κρατάω πάντα βαθιά χαραγμένα μέσα μου και με έχουν διαμορφώσει καλλιτεχνικά, αλλά και σαν προσωπικότητα. Το εφηβικό πάθος ενός ανθρώπου που διέτρεχε την 90ή δεκαετία της ζωής του και τα όνειρα που έκανε ήταν ένα απαράμιλλο μάθημα για μένα. Επίσης για το πώς η τέχνη μπορεί να είναι και ζωοδόχος πηγή.

Με καθόρισε σίγουρα θέτοντας την αγωνιστικότητά του προς τη ζωή και τα ιδεώδη σε υψηλότερη συχνότητα.

Την εθνική μας μουσική κληρονομιά. Μια εποχή που πέρασε ανεπιστρεπτί αλλά υπάρχει καταγεγραμμένη βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο κάθε Νεοέλληνα. Σίγουρα η συγκίνηση υπάρχει διάχυτη και διατρέχει την παράστασή μας.