Η Γλυκερία Μπασδέκη ξαναμπαίνει στις αίθουσες αναμονής της ελληνικής Ιστορίας

Tι σχέση μπορεί να έχει ένα super hit των Smiths από το μακρινό 1984 με μια (διάσημη) λογοτεχνική ηρωίδα του Δημήτρη Χατζή που έζησε το, ακόμα πιο μακρινό, 1944; Αν η Γλυκερία Μπασδέκη πρόκειται να δώσει την απάντηση, τότε ναι, ο ιστορικός χρόνος μοιάζει να κρατάει όσο ένα τραγούδι. «How soon is now» τιτλοφορεί η συγγραφέας και ποιήτρια το νέο της θεατρικό έργο που κάνει επίσημη πρώτη στο Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, σε σκηνοθεσία του Πάνου Κούγια.

Στον πυρήνα του, αναβιώνουν σπαράγματα από το βίο της Μαργαρίτα Περδικάρη, ηρωίδας του περίφημου βιβλίου του Δημήτρη Χατζή, «Το τέλος της μικρής μας πόλης» – περνώντας αυτή τη φορά στο χρόνο της θεατρικής διάστασης. Ένα κορίτσι που, κατά τον Χατζή, «δεν είχε πατήσει ακόμα τα είκοσι χρόνια της» αλλά «στάθηκε μπροστά στο απόσπασμα χαμογελώντας το πικρό χαμόγελο της οικογένειας των Περδικάρηδων». Η Μαργαρίτα θα πέθαινε από το τουφέκι των Γερμανών στις αρχές του καλοκαιριού του 1944, λίγο πριν την απελευθέρωση δηλαδή, ούσα αγωνίστρια της ΕΠΟΝ. Κάποιος (δωσίλογος) την είχε προδώσει.

Οι ηθοποιοί της παράστασης, Μενέλαος Κυπαρίσσης, Δανάη Παπουτσή, Λεωνίδας Στάμου και Ανθή Σαββάκη.

Η ιστορικότητα και τα σύγχρονα ελληνικά θέματα ήταν πάντα μια αγαπημένη περιοχή της Γλυκερίας Μπασδέκη από την πρώτη στιγμή – λίγο πριν την οικονομική κρίση – οπότε και εμφανίστηκε στα ελληνικά θεατρικά πράγματα. Δεκαπέντε χρόνια μετά, επιμένει να αντλεί από τις ίδιες δεξαμενές αφού, όπως λέει, «κάποιος πρέπει να μιλήσει εκ μέρους των ηττημένων, των αδικοσκοτωμένων, αυτών που τους έκοψαν την γλώσσα και την πέταξαν στα σκυλιά. Τρίτη, Τετάρτη Δημοτικού είχα παίξει τον πρώτο και μοναδικό ρόλο της καριέρας μου: ‘Βουβή Δόξα που δαφνοστεφάνωνε τους ήρωες’. Τώρα που… αποφοίτησα από το Δημοτικό, είπα να παίξω την ομιλούσα Δόξα που δαφνοστεφανώνει αυτούς που δεν πρόλαβαν να καταγραφούν στο βιβλίο των Ηρώων», λέει με απροκάλυπτο σαρκασμό.

Οι Έλληνες χαρακτηρίζονται από μικρό ταλέντο και μεγάλες φιλοδοξίες. Ενώ θα έπρεπε με τόσα ηρώα και πεσόντες να μας χαρακτηρίζει το ακριβώς αντίστροφο

Ξέρει πως δεν πρωτοτυπεί καθώς πολλά σύγχρονα κείμενα επιστρέφουν στα χρόνια της Κατοχής και αντλούν υλικό ως ένα χρονικό σημείο αναφοράς σχηματισμού της μετέπειτα εθνικής μας ταυτότητας. «Μα ας μην κρυβόμαστε πίσω από τα βιβλία Ιστορίας μας», σχολιάζει η Γλυκερία Μπασδέκη. «Ακόμα δεν δικάστηκαν οι δωσίλογοι κι οι μαυραγορίτες, ακόμα περιμένουν τη δικαίωσή τους οι Μαργαρίτες αυτής της χώρας. Κι επειδή ο δημόσιος διάλογος δεν μας παίζει και πολύ, εμείς οι ‘καλλιτέχνιδες’ επιλέγουμε τον δημόσιο μονόλογο. Εμείς οι Δόξες που μείναμε με το δαφνοστέφανο στο χέρι».

Την παράσταση σκηνοθετεί ο Πάνος Κούγιας.

Εξ ου και η επιλογή στο πρόσωπο της Μαργαρίτας Περδικάρη. Κατά την συγγραφέα «ένα απόλυτα αντιηρωϊκό πλάσμα και γι’ αυτό ηρωϊκή! Δεν είχε καμία πρόθεση να γίνει άγαλμα και προτομή. Πήγε στον θάνατο, σαν να έπινε νεράκι. Δεν πρόδωσε, δεν μίλησε, άντεξε από φυσικού της. Και μ’ αυτή τη φυσικότητα εξευτέλισε όλα τα πουλημένα κορμιά της μικρής πόλης-κράτους της». Δεν διστάζει δε, να μιλήσει ανοιχτά για όσα χαρακτηρίζουν έκτοτε την ελληνική ταυτότητα. «Το μικρό ταλέντο και οι μεγάλες φιλοδοξίες. Ενώ θα έπρεπε με τόσα ηρώα και πεσόντες να μας χαρακτηρίζει το ακριβώς αντίστροφο» τονίζει.

Η συλλογή με τα πέντε από τα επτά διηγήματα με το γενικό τίτλο «Το τέλος της μικρής μας πόλης» πρωτοεκδόθηκε στη Ρουμανία του 1953 και κυκλοφόρησε ολόκληρη το 1963, όταν πια ο Χατζής βρισκόταν στην Ουγγαρία. Η περιπέτεια της Ελλάδας – από την Κατοχή στον Εμφύλιο μέχρι τη δολοφονία Λαμπράκη – ακολουθούσε τη μοίρα του έργου του. Η Γλυκερία Μπασκέκη ήταν έφηβη όταν την πρωτοδιάβασε (εννοείται με soundtrack τους δίσκους των Smiths) και το άγουρο ένστικτο της έδωσε σχήμα στην αγάπη της για τον Δημήτρη Χατζή και την ηρωίδα του. Υποστηρίζει πως το σημερινό θεατρικό της έργο είχε, από τότε, «γραφτεί» στο μυαλό της. «Επειδή όλα έχουν ένα βάθος χρόνου, νομίζω ότι το είχα προαποφασίσει από την εφηβεία μου. Απλά το κείμενο περίμενε τον Πάνο Κούγια να το περιθάλψει. Είναι ένα πολύ τυχερό κείμενο, έπεσε σε τρυφερότατα χέρια».

Άραγε σ’ αυτήν την αναμονή οφείλεται ο τίτλος του έργου; Εκτός από την αγάπη της για τους Smiths «και το βασιλιά Morrisey», η Μπασδέκη πράγματι δηλώνει πως ο τίτλος είναι ένας φόρος τιμής στις ατομικές και συλλογικές αναμονές. «Δηλώνει το πικρό παράπονο στις αίθουσες αναμονών της μικρής και της μεγάλης ιστορίας όλων μας. Στα Αγγλικά, σε μια ξένη γλώσσα γιατί στην μητρική δεν αντέχεται η αναρώτηση, πονάει πολύ. Το ‘πόσο κοντά είναι το τώρα’ είναι ένα διαχρονικό ερώτημα γύρω από το ‘μεγάλο ναι και το μεγάλο όχι’, όπως ευφυώς το αποκωδικοποίησε ο σκηνοθέτης της παράστασης ο Πάνος Κούγιας».

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μπασδέκη ανατρέχει σε ένα λογοτεχνικό πρόσωπο για να τροφοδοτήσει τη θεατρική γραφή της. Αρκεί να θυμίσουμε τo «Αχ!» του 2014 βασισμένο στην «Κέρινη κούκλα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου που έφεραν στο θεατρικό φως οι Bijoux de Kant και ο Γιάννης Σκουρλέτης. «Αυτό που με ελκύει στο να ξαναπώ ειπωμένες ιστορίες είναι το ατελείωτό τους, το ότι μπορείς να λες και να ξαναλές την ίδια ιστορία και στο τέλος να είναι μια άλλη. Η γλώσσα σου μέσα στην γλώσσα του άλλου, αυτή η σχεδόν ερωτική συνύπαρξη ξενιστή και φιλοξενούμενου», τονίζει, σχολιάζοντας την επίσκεψη της στον κόσμο του Χατζή.

Ποιήτρια, δραματουργός, αρθρογράφος και καθηγήτρια φιλολογίας (στην απαιτητικότατη πίστα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης), η Γλυκερία Μπασδέκη είναι μια από τις πιο ενεργές φωνές του γραπτού λόγου που, παραδόξως, άνθισαν κατά την κρίση. Τουλάχιστον σε ότι αφορά στο θέατρο αγαπά να γράφει επειδή της το ζητούν, κατά παραγγελία. «Ακούγεται πολύ εμπορικό», σχολιάζει, «αλλά εγώ το εκλαμβάνω ως ερωτική χειρονομία. Στη δική μου μετάφραση είναι ‘’Σε θέλω πολύ…Γράψε κάτι για μένα…Δείξε μου τι γράφεις..’’. Και με τον Γιάννη Σκουρλέτη και με τον Θοδωρή Γκόνη, έτσι έγραφα. Θέλω πολύ το ‘σε θέλω’ – είμαι τραγικά ντροπαλή. Αλλιώς, κάθομαι στη γωνία μου και τρώω τα νύχια μου…».

Στην πραγματικότητα η κινητήριος δύναμη για τα έργα της βρίσκεται αλλού. «Στα παιδιά μου», ομολογεί. «Δεν θα έγραφα ούτε τ’ όνομά μου στο κουδούνι, αν δεν υπήρχαν αυτά τα υπέροχα παυσίλυπα πλάσματα. Γράφω γι’ αυτή, την επόμενη γενιά που ίσως διαβάσει κανα-δυό λεξούλες μας και μας συγχωρήσει».

Τι γίνεται όμως, με τη δική της γενιά, τη δημιουργική γενιά της θεατρικής γραφής που εκπροσωπεί και που έχει ωριμάσει την τελευταία 15ετία, κάτω από αντίξοες συνθήκες; «Αν ωριμότητα είναι να μην φοβάσαι την ανωριμότητα, τότε ναι, νομίζω ότι βρήκα τον βηματισμό μου και γι’ αυτό μπορώ και να γλιστρήσω και να φάω τούμπα» λέει σχολιάζοντας το δικό της έργο και όχι μόνο. «Το θέατρο είναι πρωτίστως γλώσσα, λόγος και επιβάλλεται να μην φοβάται τον λάθος τρόπο. Υπάρχει ένα άγχος πρωτοπορίας στη σύγχρονη δραματουργία. Δεν θα έπρεπε. Η πρωτοπορία δεν επιδιώκεται, απλά συμβαίνει».

Το «How soon is now» κάνει πρεμιέρα στις 7 Φεβρουαρίου με πρωταγωνιστές τους Μενέλαο Κυπαρίσση, Δανάη Παπουτσή, Ανθή Σαββάκη, και Λεωνίδα Στάμου.