Θόδωρος – Αντί αναδρομικής: Μια έκθεση αφιερωμένη στο έργο του σπουδαίου γλύπτη στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Η έκθεση «Θόδωρος, γλύπτης – Αντί αναδρομικής» είναι η πρώτη προσπάθεια ερμηνείας και παρουσίασης του έργου του γλύπτη Θόδωρου μετά τον θάνατό του και αξιοποιεί σχεδόν όλα τα έργα και το πλούσιο αρχειακό υλικό που κληροδότησε ο γλύπτης στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Άποψη εγκατάστασης | Φωτογραφία: Eleni Giokali

Η έκθεση επιχειρεί να αναδείξει τη βαθιά και προφητική σκέψη του, τις σημαντικότερες στιγμές του έργου του αλλά και την συνολική πορεία ενός σύγχρονου δημιουργού, που με τα λόγια και τις πράξεις του άφησε το στίγμα του στη γλυπτική στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, ο Θόδωρος αγωνίστηκε για να ανανεώσει τη γλυπτική γλώσσα και να την αναδείξει σε ένα περιβάλλον όπου επικρατούσε η έντυπη και οπτικοακουστική επικοινωνία. Ο Θόδωρος υπήρξε πρωτεργάτης πρωτοποριακών και σύγχρονων καλλιτεχνικών πρακτικών, πραγματοποιώντας περφόρμανς, ηχητικά γλυπτά, εννοιολογικά έργα αλλά και τις πρώτες δράσεις μιας ιδιότυπης θεσμικής κριτικής για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ο κοινωνικός και πολιτικός ρόλος του καλλιτέχνη και η σημασία της ένταξης καλλιτεχνικών φωνών στον δημόσιο λόγο αναγνωρίζονται ως κοινός παρονομαστής σε κάθε του δραστηριότητα. Τις παραπάνω ιδέες ο Θόδωρος τις έκανε πράξη μέσα από τη συστηματική και ιδιαίτερη παρουσία του στα μέσα μαζικής επικοινωνίας: εφημερίδες, ραδιόφωνο και τηλεόραση. Αντλώντας έμπνευση από την ίδια την εκθεσιακή πρακτική του Θόδωρου, όπως και από τα κριτικά του σχόλια πάνω στη λειτουργία των θεσμών, ο σχεδιασμός της έκθεσης αναδεικνύει τα όρια και τις δυνατότητες μιας μουσειακής αναδρομικής.

Υπονομεύοντας τον προσωποκεντρικό και παρελθοντικό χαρακτήρα μιας αναδρομικής έκθεσης, μαζί με τα έργα του Θόδωρου παρουσιάζονται και 5 έργα άλλων καλλιτεχνών –Νίκος Αρβανίτης, Πάκυ Βλασσοπούλου, Ίρις και Λήδα Λυκουριώτη (Αρχιτέκτονες της Φάλαινας), Κώστας Μπασάνος, Γιάννης Παπαδόπουλος– που έχουν συνδιαλλαγεί κριτικά με το έργο του Θόδωρου ή με αντίστοιχους διαχρονικούς προβληματισμούς. Τα έργα τους, που προϋπήρχαν ή είναι νέες αναθέσεις του ΕΜΣΤ ειδικά για την έκθεση, ανοίγουν προοπτικές νέων έμφυλων και ανατρεπτικών αναγνώσεων, εστιάζουν σε λιγότερο προβεβλημένες πτυχές του έργου του, επιβεβαιώνουν την σχέση του με την εποχή μας.

Άποψη εγκατάστασης | Φωτογραφία: Eleni Giokali

Ο Θόδωρος ήταν ένας καλλιτέχνης που έθεσε στο επίκεντρο του έργου του την επικοινωνία, και ως άμεση συνέπεια αυτού, ήρθε σε ρήξη με κάθε προσπάθεια παρερμηνείας, απλοποίησης ή αυθαίρετης ανάγνωσης της καλλιτεχνικής του πρόθεσης. Παράλληλα φρόντισε για την ορθή διατύπωση αυτής της πρόθεσης μέσα από πλήθος εκδόσεων και κειμένων του, αλλά και μέσα από τα ίδια του τα έργα που συχνά εμπεριείχαν ρητά διατυπωμένο τον προβληματισμό του δημιουργού τους. Πραγματοποίησε και μια ιστορική ανάγνωση του έργου του ήδη από την πρώτη του αναδρομική στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης του 1975 επισημαίνοντας το καλλιτεχνικό άλμα που πραγματοποιεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960 για να καλύψει το πολιτιστικό, πολιτικό και τεχνολογικό χάσμα που υπήρχε μεταξύ της μεταπολεμικής περιόδου των σπουδών του και μεταξύ της εποχής της επιστροφής του στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας. Το άλμα αυτό οφειλόταν σε μια διαφοροποίηση, συχνά αυτοαναιρούμενη που ήταν η εισαγωγή λόγου, γραπτού ή προφορικού, στα έργα του.

Η έκθεση Θόδωρος, γλύπτης – Αντί αναδρομικής ξεκινάει από αυτό το άλμα και επιχειρεί μέσα από μια μη χρονολογική πορεία να εξετάσει διαφορετικές θεματικές του έργου του, να  αναδείξει έργα-κλειδιά αλλά και να αποσαφηνίσει το γλυπτικό λεξιλόγιο του Θόδωρου μέσα από 11 ενότητες. Αντλώντας από την καλλιτεχνική πρακτική του Θόδωρου, και η έκθεση επιχειρεί να αποτελέσει μια ενσώματη εμπειρία, όπως η γλυπτική.

Οι παρακάτω ενότητες συγκροτούν μια ενιαία πορεία μέσα από διαφορετικά σκηνικά και ατμόσφαιρες συναθροίζοντας και αντιπαραθέτοντας έργα από διαφορετικές περιόδους.

Η σκηνογραφία της έκθεσης έχει υλοποιηθεί από τον αρχιτέκτονα και σκηνογράφο Γιάννη Αρβανίτη.

Άποψη εγκατάστασης | Φωτογραφία: Eleni Giokali

Ο γλύπτης Θόδωρος ζει και εργάζεται στο Παρίσι ήδη μια δεκαετία, πριν υποχρεωθεί να επιστρέψει στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Το δικτατορικό καθεστώς ζήτησε τότε από όλους τους αποδέκτες Κρατικών Υποτροφιών που διέμεναν στο εξωτερικό να εγκατασταθούν στην Ελλάδα ή, διαφορετικά, να επιστρέψουν τα χρήματα της υποτροφίας. Η εμπειρία της εκρηκτικής ατμόσφαιρας του Παρισιού πριν τον Μάιο του 1968 σε συνδυασμό με την εμπειρία της ζωής στην Ελλάδα της δικτατορίας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική του σκέψη. Αντιλαμβανόμενος ότι η γλυπτική τέχνη δεν μπορεί να παραμείνει το ίδιο αποτελεσματική εάν δεν προσαρμοστεί στις νέες κοινωνικές και τεχνολογικές συνθήκες, ο Θόδωρος εισάγει τον προφορικό και γραπτό λόγο στο έργο του, αλλάζοντας εμφανώς την καλλιτεχνική του πρακτική που έως τότε περιοριζόταν σε παραδοσιακά γλυπτικά μέσα. Ονομάζει την αλλαγή αυτή «τομή» ενώ αρχίζει να υπογράφει ως «Θόδωρος, γλύπτης». Το σκεπτικό πίσω από αυτές τις αποφάσεις αναλύεται στο κείμενο Αντί για έργο γλυπτικής, το οποίο παρουσιάζεται το 1972 στην Αίθουσα Τέχνης Δεσμός με τη μορφή γλυπτικής εγκατάστασης. Εφόσον τελικά, σύμφωνα με τον Θόδωρο, η γλυπτική είναι μόνο ένα πρόσχημα και στόχος η επικοινωνία, ένα κείμενο μπορεί ταυτόχρονα να λειτουργεί και ως γλυπτικό έργο τέχνης.

Περικεφαλαία αυτοκτονίας, 1964 Μικτή τεχνική. Κληροδότημα του καλλιτέχνη στο ΕΜΣΤ. Αρ. εισ. 1387/21

Ξεχωριστή θέση στο έργο του Θόδωρου έχει η σειρά έργων Χειρισμοί, που πραγματοποιεί την περίοδο 1973-1982. Με τα έργα αυτά ο Θόδωρος θα διερευνήσει τη σχέση της γλυπτικής με άλλες καλλιτεχνικές πρακτικές καθώς επίσης και με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Ο τίτλος της σειράς αναφέρεται στην πρόθεση πρόκλησης σωματικής και διανοητικής αντίδρασης στο κοινό, μέσα από γλυπτικά ερεθίσματα, όπως, για παράδειγμα, η μορφή του κάθε αντικειμένου. Δίσκοι βινυλίου, κατάλογοι, κείμενα τοίχου αλλά και γλυπτικά έργα και εγκαταστάσεις στο χώρο καθορίζουν σε έναν βαθμό τις κινήσεις του θεατή. Λίγα χρόνια πριν από τα έργα της σειράς Χειρισμοί, είχαν προηγηθεί τα Τεστ, που παρουσιάστηκαν στην έκθεση Γλυπτική 73 = Αφή + Λίγη γεύση στην Αίθουσα τέχνης Δεσμός. Σε συνέχεια στοχασμών που είχαν αναλυθεί στο Αντί για έργο γλυπτικής, ο Θόδωρος επιδεικνύει μια σειρά ασκήσεων γλυπτικής γλώσσας όπου ο γλύπτης επιχειρεί να επικοινωνήσει με το κοινό του μέσω διαφόρων αισθήσεων και ερεθισμάτων: αφή, γεύση, βάρος, υφή, θερμοκρασία κ.ά.

Carnage, 1963 – 1965. Μέταλλο. Κληροδότημα του καλλιτέχνη στο ΕΜΣΤ. Αρ. εισ. 1301/21

Με αφορμή τη δολοφονία του διαδηλωτή φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα από την αστυνομία το 1965, ο Θόδωρος πραγματοποίησε και παρουσίασε Το Ξυπνητήρι του Μεσονυκτίου το ίδιο έτος. Το έργο αυτό ήταν το πρώτο του γλυπτό, ανοιχτό σε συμμετοχικές χειρονομίες από το κοινό, καθώς περιλάμβανε ένα γκλομπ, ένθετο στο μαρμάρινο βάθρο, το οποίο κάποιος μπορούσε να χειριστεί χτυπώντας το μεταλλικό μέρος του γλυπτού για να παράξει ήχο. Το γκλομπ, το εργαλείο που επιτρέπει στον θεατή μια αμφίσημη χειρονομία, βίας ή δημιουργίας, αργότερα θα εξελιχθεί στο σύμβολο της Ματράκ-Φαλλός. Το σύμβολο αυτό συνδυάζει το γκλομπ του αστυνομικού, το σφυρί του γλύπτη και τον φαλλό – ο Θόδωρος το χρησιμοποιούσε για να επισημάνει το σύμπλεγμα εξουσιών που επηρέαζαν την καλλιτεχνική δημιουργία παρέχοντας παράλληλα και ένα εργαλείο για υποθετική ή πρακτική χρήση σε γλυπτικές εγκαταστάσεις του. Καθώς απέδωσε στο σύμβολο αυτό και ανθρωπομορφικά στοιχεία, το χρησιμοποίησε επίσης για να απεικονίσει και να διακωμωδήσει καλλιτεχνικές και εξουσιαστικές συμπεριφορές. Χαρακτηριστικά είναι τα έργα από τη σειρά Παραλλαγές για ένα μνημείο στον γνωστό…, που ξεκινάει το 1970, κατά τη διάρκεια της χούντας των συνταγματαρχών, με αναφορά στους επώνυμους στρατιωτικούς βασανιστές. Με κάθε παραλλαγή να παραπέμπει σε διαφορετικό βασανιστήριο, ο Θόδωρος πραγματοποιεί μια σειρά αντι-μνημείων στη στρατιωτική βία, σε αντιδιαστολή με τις ηρωικές απεικονίσεις των άγνωστων στρατιωτών. Για την εγκατάσταση Αντι-κόσμημα, ο Θόδωρος δημιούργησε χρηστικές και διακοσμητικές εκδοχές της Ματράκ-Φαλλός. Στη σειρά φωτογραφιών που αποτελούν μέρος του έργου, παρουσιάζει το σύμβολο αυτό σε χρήση από εκπροσώπους διαφορετικής μορφής εξουσίας – θρησκευτική, στρατιωτική κ.ά.

Άνθρωπος με καπέλο-καθίκι, 1963. Μέταλλο. Δανεισμός από τις Λυδία και Νεφέλη Παπαδημητρίου

Η ρομαντική, αφηρημένη και απροσδιόριστη έννοια της καλλιτεχνικής χειρονομίας, που κυριαρχεί στη μεταπολεμική τέχνη, αναφέρεται στην καλλιτεχνική πρόθεση και την αποσπασματική υλοποίηση τόσο στη ζωγραφική και τη γλυπτική όσο και στις πρωτοεμφανιζόμενες εννοιολογικές τάσεις. Ο Θόδωρος διαφοροποιείται ριζικά από μια τέτοια πρακτική καθώς κεντρική θέση στο έργο του έχει η χειρωναξία. Τα υλικά του γλύπτη, όπως ο πηλός και το μέταλλο, αποτυπώνουν ενέργειες των χεριών και του σώματος σε ένα υλικό με προοπτικές αιωνιότητας. Ακόμα και η περφόρμανς θεωρητικοποιείται ως μια μορφοποίηση της ενέργειας σε υλικό, όπως συμβαίνει το 1976 στο Αντι- Θεαματικό Θέατρο: Δυο γλυπτικά μονόπρακτα – Ελεγεία του Homo Faber, για το οποίο ο καλλιτέχνης σφράγισε τα παράγωγα δύο δράσεων μέσα σε μεταλλικούς κύβους. Το χέρι, η εξάσκησή του, τα εργαλεία της χειρωνακτικής εργασίας καθώς και η γνώση των υλικών, συντελούν στη δημιουργία μορφών που μεταδίδουν πολυσύνθετες πληροφορίες.

Πάκυ Βλασσοπούλου. Καρτ ποστάλ από τη Νέα Υόρκη, 2019-2025. 7 φωτογραφίες instax και 6 ανατυπώσεις κινηματογραφικών στιγμιότυπων από δράση του γλύπτη Θόδωρου στη Νέα Υόρκη το 1973. Στην υλοποίηση της δράσης βοήθησαν οι Πάολα Παλαβίδη, Ιωάννης Κολιόπουλος και Δημήτρης Αντωνίου. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της γκαλερί Callirrhoë

Ο καλλιτεχνικός λόγος ορίστηκε από τον ίδιο τον Θόδωρο σαν πρωταρχικό στοιχείο του ώριμου έργου του. Κατά τη δεκαετία του 1970, ο Θόδωρος εμπλούτισε τη γλυπτική πρακτική του, ενσωματώνοντας στα έργα του κείμενα, ηχογραφημένα ή ακόμα και άμεσο ζωντανό λόγο. Παράδειγμα το έργο Χειρισμός Ι, για έναν θεατή μόνο όπου το έργο έχει τη μορφή δίσκου βινυλίου και ηχητικό περιεχόμενο την ίδια τη γλυπτική αιτιολόγησή του: «μια φωνή που μπορείς να αγγίξεις». Με τα δύο ηχητικά κομμάτια του Χειρισμός ΙΙΙ προεκτείνει τις σκέψεις του, κάνοντας αναφορές τόσο σε αρχαίες εγχάρακτες επιγραφές όσο και στην ποπ κουλτούρα. Για τον Θόδωρο, η ενσώματη και έλλογη συμμετοχή του καλλιτέχνη δεν αποτελούσε μια ειδολογική διαφοροποίηση –τη μετατροπή του έργου σε περφόρμανς–, αλλά προέκταση της γλυπτικής του πράξης.

Νίκος Αρβανίτης, de gustibus non disputandum est, 2025. Ηχητική εγκατάσταση με ραδιόφωνα, μικρόφωνα, συσκευή καταγραφής ήχου, σταθμό ενέργειας με φωτοβολταϊκό στοιχείο, αυτοσχέδιο καρότσι μεταφοράς, αρχειακά αποσπάσματα από τη ραδιοφωνική εκπομπή Η άλλη σκέψη που πραγματοποιούσε ο Θόδωρος με το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ το 1988. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί a.antonopoulou.art. Παραγωγή του ΕΜΣΤ

Ήδη από το πρώιμο του έργο, όπως στη σειρά γλυπτών Δελφικά, 1963-1967, ο Θόδωρος διερευνά την έννοια της ισορροπίας αξιοποιώντας τους νόμους της φυσικής σε μετέωρα γλυπτά ή σε γλυπτά με συνδεδεμένα κινητά μέρη. Σταδιακά η έρευνα αυτή εξελίσσεται, εστιάζοντας στην ισορροπία εύθραυστων και άθραυστων υλικών, καθώς και στις εναλλαγές των διαστάσεων.

Γεωμετρικές συνθέσεις παραπέμπουν σε μια υπαρξιακή και μεταφυσική αναζήτηση, πραγματευόμενες τον χώρο και τον χρόνο της γλυπτικής πράξης. Με την εγκατάσταση ΑΤΟΠΟΝ, 1997, όπως και με άλλα έργα της ίδιας σειράς, ο Θόδωρος αναφέρεται σε αυτή την επισφαλή συνθήκη – την ισορροπία μεταξύ εύθραυστου και άθραυστου, φθαρτού και αιώνιου.

Γιάννης Παπαδόπουλος – Εκδόσεις ΟΜΠΛΟΣ. Άντι για έργο γλυπτικής (επανεμφάνιση), 2025. Έντυπο με το κείμενο Αντί για έργο γλυπτικής του γλύπτη Θόδωρου, τυπογραφικές πλάκες. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και των Kalfayan Galleries. Παραγωγή ΕΜΣΤ

Ο Θόδωρος υποστήριζε μέσα από το έργο του και τον λόγο του ότι ο καλλιτέχνης έπρεπε να διεκδικήσει τη θέση του στη δημόσια σφαίρα, όπως αυτή διαμορφωνόταν από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και ενημέρωσης. Ακολουθώντας τον δρόμο που άνοιξε με τη σειρά Χειρισμοί, η δραστηριότητα του Θόδωρου στην τηλεόραση, τον Τύπο και το ραδιόφωνο ήταν προέκταση της γλυπτικής του πρακτικής, εγγράφοντας τον λόγο του καλλιτέχνη στα –έστω και εφήμερα– μέσα επικοινωνίας. Στο δωμάτιο αυτό παρουσιάζεται η πλούσια δράση του Θόδωρου ως δημόσιου προσώπου, όπως αποτυπώνεται στο οπτικο- ακουστικό και έντυπο αρχείο του.

Γλυπτική για τη συμμετοχή του κοινού- Απαγορεύεται η συμμετοχή, 1970-2005. Δύο ψηφιακές εκτυπώσεις. Δωρεά του καλλιτέχνη, 2007 Αρ. Eισ. 576/07

Για τον Θόδωρο, η γλυπτική –η τέχνη γενικότερα– έχει μια κοινωνική λειτουργία. Με τον λόγο και το έργο του έθιξε συστηματικά τους τρόπους με τους οποίους η λειτουργία αυτή διαπλέκεται με τη δραστηριότητα των πολιτιστικών ιδρυμάτων και την αγορά της τέχνης. Η θεσμική κριτική του Θόδωρου διαφέρει από αντίστοιχες πρακτικές άλλων καλλιτεχνών που έχουν καταγραφεί και μελετηθεί από την ιστορία της τέχνης, καθώς ο ίδιος δεν απέρριπτε ούτε υπονόμευε κάποιο καλλιτεχνικό κατεστημένο – άλλωστε μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα δεν λειτουργούσαν οργανισμοί εξειδικευμένοι στην σύγχρονη τέχνη και η αγορά δεν ήταν υπολογίσιμη. Οι παρεμβάσεις του, αντιθέτως, στόχευαν στην ανάδειξη προβληματισμών, την υπόδειξη ορίων ακόμη και στον οραματισμό μιας λειτουργικής δομής. Ανέδειξε το μουσείο ως μηχανισμό συντήρησης, δημιουργώντας έργα μέσα από τη φθορά των υλικών –αξιοποιώντας στοιχεία όπως τα χτυπήματα και η σκουριά–, και ανέδειξε τα όρια της ιδιοκτησίας, ενσωματώνοντας στα έργα του μηνύματα προς τον αγοραστή, που για να διαβαστούν θα έπρεπε να καταστραφεί το έργο. Για παράδειγμα, στην εγκατάσταση Χειρισμός ΧΙΙΙ, Χειρισμός της μυϊκής δύναμης/ ενέργειας του θεατή/αγοραστή της τέχνης, καλούσε τον αγοραστή να χτυπήσει ένα κράνος με μια Ματράκ-Φαλλό, ολοκληρώνοντας έτσι το έργο μέσα από μια κίνηση καταστροφής.

Άποψη εγκατάστασης | Φωτογραφία: Eleni Giokali

Ο Τηλε-χειρισμός είναι ένα μοναδικό έργο στην πορεία του Θόδωρου, το οποίο δεν μπορεί εύκολα να κατηγοριοποιηθεί. Πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Γιώργο Εμιρζά και πρόκειται για ένα φιλμ προορισμένο για τηλεοπτική μετάδοση. Το φιλμ περιλαμβάνει πλάνα από πραγματοποιημένες περφόρμανς αλλά και δράσεις, στις οποίες ο Θόδωρος απευθύνεται άμεσα στους τηλεθεατές και επαναλήφθηκαν ειδικά για την κάμερα. Παρουσιάζει το πρώιμο γλυπτικό έργο του σε κίνηση, δείχνει τα χέρια του γλύπτη να εργάζονται, ενώ η αφήγηση εξηγεί σε βάθος τις απόψεις του καλλιτέχνη για τη γλυπτική και τη μαζική επικοινωνία. Μέσα από αναφορές σε αισθήσεις που δεν μπορούν να μεταδοθούν από την τηλεόραση, όπως η γεύση και η αφή, αναδεικνύονται τα όρια του τηλεοπτικού μέσου: «Η πληροφορία που φέρουν τα έργα που παρουσιάζονται εδώ δεν είναι δυνατόν να μεταδοθεί μέσω φωτογραφίας ή γλώσσας – τηλεοπτική πληροφορία. […] Αυτή η αντίφαση είναι επίσης απόδειξη της αδυναμίας επιβίωσης της τέχνης εκτός των μαζικών μέσων ενημέρωσης.»

Σαν σχόλιο στην αναδυόμενη τηλεοπτική κουλτούρα μονόδρομης επικοινωνίας, ο Θόδωρος αντιπαραθέτει τις γλυπτικές του οθόνες που εμφανίζονται την ίδια περίοδο με τα έργα της σειράς Χειρισμοί. Σε αντίθεση με την οθόνη της τηλεόρασης, που προβάλει δισδιάστατα θεάματα και συγκεκριμένες απόψεις, οι οθόνες του Θόδωρου έχουν γλυπτική υπόσταση, περιλαμβάνουν αρώματα, γίνεται να ενεργοποιηθούν ή να διαμορφωθούν από τον θεατή και προβάλουν ανοιχτά ερωτήματα. Μεταξύ αυτών των έργων θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και το ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΧXX – Ατομικό γλυπτικό-μουσικό θέαμα, 1980-1982, μια γλυπτική εγκατάσταση η οποία ενεργοποιήθηκε από τον καλλιτέχνη για να βιντεοσκοπηθεί. Η εγκατάσταση – περφόρμανς αυτή είναι από τα τελευταία έργα στη σειρά Χειρισμοί, και ο Θόδωρος το ξεχώρισε σαν ένα έργο που αποτυπώνει την ουσία αυτής της εμβληματικής σειράς: το γλυπτικό έργο καταστρέφεται για τις ανάγκες του θεάματος, ενώ παράλληλα επανέρχεται μεταμορφωμένο από τα σύγχρονα μέσα.

Τηλε-χειρισμός, 1976. Φιλμ 16 χιλιοστών, ασπρόμαυρο, με ήχο. Διάρκεια 53’. Σκηνοθεσία: Γιώργος Εμιρζάς, για τη σειρά της ΕΡΤ Οι δημιουργοί, 1 και 15. Δεκεμβρίου 1976. Καλλιτεχνικό αρχείο ΕΜΣΤ. Ευγενική παραχώρηση Αρχείου ΕΡΤ

Ο Θόδωρος καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας έδινε έμφαση στη δημόσια γλυπτική και θεωρούσε ότι όλα του τα γλυπτά ήταν για τον δημόσιο χώρο. Αντιμαχόμενος τη συρρίκνωση του δημόσιου και ελεύθερου χώρου, προσπάθησε να διαμορφώσει το θεσμικό πεδίο, ώστε να αναπτυχθεί η αμφίδρομη επικοινωνία καλλιτέχνη-κοινού μέσα στα μουσεία, τις γκαλερί και τους άλλους χώρους τέχνης. Μετά το διάστημα 1967-1968, ο Θόδωρος προσέθεσε λόγο και κείμενο στα έργα του, σε μια προσπάθεια επικοινωνίας με ένα ευρύ κοινό, πέρα από την ελίτ των ειδικών της τέχνης και των συλλεκτών. Παράλληλα, επαναπροσέγγισε την παρουσίαση των παλαιότερων έργων του, ενεργοποιώντας τα κάθε φορά διαφορετικά, σε σχέση με τα νεότερα έργα του αλλά και τον εκάστοτε χώρο έκθεσης.

Για την έκθεση Θόδωρος, Γλύπτης – Αντί αναδρομικής διαμορφώθηκε ένας χώρος σαν κήπος, ειδικά για την παρουσίαση γλυπτών από τις παλαιότερες σειρές έργων του Θόδωρου –Γλυπτική για τη συμμετοχή του κοινού, Πύλες, Πήγασοι–, για την παρουσίαση σχεδίων από τα σπουδαστικά του χρόνια αλλά και για τη μακέτα του μεταγενέστερου και γνωστότερου πλέον έργου του για δημόσιο χώρο, το Ωρολόγιο του Μετρό, που βρίσκεται εγκατεστημένο στον σταθμό του Μετρό της Πλατείας Συντάγματος. Ένας τεχνητός κήπος ταιριάζει με τη λειτουργία των θεσμών που οραματιζόταν ο γλύπτης: μια προσπάθεια προσαρμογής σε κάθε ανάγκη του καλλιτεχνικού έργου, έστω και χωρίς επιτυχία.

Ο Θόδωρος (Παπαδημητρίου) γεννήθηκε το 1931 στο Αγρίνιο. Την περίοδο 1952-1957 σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Από το 1959 έως το 1962 συνέχισε τις σπουδές του με κρατική υποτροφία στο Παρίσι, στην École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, καθώς και στην Académie du Feu, όπου σπούδασε μεταλλοτεχνία. Συνεργάστηκε με την Αίθουσα Τέχνης Δεσμός –εκεί πραγματοποίησε πολλές από τις πιο σημαντικές του ατομικές εκθέσεις–, όπως και με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. Το 1972 ο Θόδωρος δίδαξε στο California State University ενώ το 1980 εκλέχθηκε καθηγητής Πλαστικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου δίδαξε μέχρι το 1998. Ανάμεσα στις κυριότερες εκθέσεις του είναι η συμμετοχή στα Ευρωπάλια το 1982 στις Βρυξέλλες με την Performance ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΧΧΧ – One-man Sculptural Musical Show και η αναδρομική έκθεση με τίτλο Στίγματα Πορείας- Ίχνη Αφής, Αντικείμενα, στην Εθνική Πινακοθήκη το 1984. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ με τις πολυάριθμες μεγάλες ατομικές του εκθέσεις προσπαθούσε συχνά να επανανοηματοδοτήσει το πρώιμο έργο του. Πέθανε το 2018 στην Αθήνα. Με τη διαθήκη του κληροδότησε 110 έργα του καθώς και το εργαστήριο του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.