ΔΕΥΤΕΡΑ
10
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ
Την εβδομάδα που πέρασε πήγαμε θέατρο και σινεμά, κάναμε βόλτες στην πόλη, παρακολουθήσαμε την επικαιρότητα – και όσα κρατήσαμε θέλουμε να τα μοιραστούμε μαζί σας. Συγκεντρώσαμε ότι μάς κέντρισε το ενδιαφέρον και μάς ενθουσίασε ή μας απογοήτευσε!
(+) Arcadia: Με αξιώσεις η επιστροφή του Γιώργου Ζώη
Ολοένα και πιο θαρραλέα, εμπνευσμένα βήματα βαδίζει το ελληνικό σινεμά με πιο πρόσφατο παράδειγμα την δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Γιώργου Ζώη. Το «Arcadia» συστήνεται με στοιχεία ρεαλιστικού δράματος για να εξελιχθεί σε υπαρξιακό θρίλερ, να εκτοξευθεί στη μεταφυσική μελαγχολία και να γειωθεί (κυριολεκτικά) πάνω σε ένα ζευγάρι παπούτσια – μην παραξενευτείτε αν στις αίθουσες προβολής της ταινίας αντί για αφίσες προώθησης σας υποδεχθούν ζευγάρια από φορεμένα sneakers.
Όσο κι αν προσπαθήσουμε να μην κάνουμε spoiler – γιατί η εξέλιξη της πλοκής έχει μεγάλη αξία στις ψυχαναλυτικές μεταβάσεις των ηρώων και των θεατών – το «Arcadia» μιλάει για την απώλεια, το δημοφιλέστερο και απαιτητικότερο θέμα στην ιστορία της Τέχνης. Ένας ξεπεσμένος γιατρός μαζί με τη γυναίκα του (επίσης γιατρό) καταφθάνουν σε ένα ντεκαντάνς τουριστικό θέρετρο για να αναγνωρίσουν το πτώμα ενός δικού τους ανθρώπου ύστερα από τροχαίο δυστύχημα. Καθώς αποκαλύπτονται οι συνθήκες του θανάτου του, ζωντανεύουν τα ψέματα μέσα στα οποία ζούσαν. Τα όρια καταρρέουν, η αλήθεια μπλέκεται με την ψευδαίσθηση, η ευαισθησία με τη βία, η ζωή με το θάνατο, οι νεκροί κάθονται στα ίδια τραπέζια με τους ζωντανούς.
Αργό στην αφήγηση του, μα άκρως ατμοσφαιρικό και με φιλοσοφικό πυρήνα φιλμ, το οποίο όσο συνομιλεί με τις χαμένες ουτοπίες (βλέπε την αναγεννησιακή Αρκαδία), άλλο τόσο ανοίγεται στην κόλαση του Δάντη. Θα θυμόμαστε για καιρό τα χαμένα, από πόνο, βλέμματα του Βαγγέλη Μουρίκη, της Αγγελικής Παπούλια και της Έλενας Τοπαλίδου που πρωταγωνιστούν (ανάμεσα σε σειρά γνωστών Ελλήνων ηθοποιών).
Στέλλα Χαραμή
Το 2025 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη και – όσο κλισέ κι αν ακούγεται – δεν μπορώ να μην τονίσω πόσο σημαντικό είναι ότι το έργο του συνεχίζει να μας αγγίζει, ακόμα και σήμερα. Τι κι αν γράφτηκε τη δεκαετία του ’50; Η “Όμορφη Πόλη” είναι ανάμεσα στα πιο διαχρονικά εκείνα έργα του – τόσο το ομώνυμο τραγούδι με τους τρυφερούς στίχους του αδερφού του, Γιάννη Θεοδωράκη, όσο και ο δίσκος. Στο σύνολό του, όλο το έργο του Μίκη είναι “σημερινό”, βέβαια, κι ας είναι ταυτόχρονα κομμάτι του παρελθόντος, της ιστορίας μας – εξάλλου ο ίδιος ο Μίκης ήταν “εκεί” στις μεγαλύτερες στιγμές της ιστορίας και για αυτή του τη στάση τιμωρήθηκε με λογοκρισία, φυλακίσεις, εξορία. Δεν θα γινόταν, λοιπόν, να μην μας “μιλά” ακόμα το (τεράστιο) έργο του, του οποίου μια μικρή, αλλά αντιπροσωπευτική πλευρά κατάφερε να φωτίσει ο Γιώργος Βάλαρης, στην αναβίωση της Όμορφης Πόλης που επιχείρησε. Την “νέα” Όμορφη Πόλη, αυτή του 2025, ο Βάλαρης, εμπνεύστηκε από την παράσταση του 1962 – με την οποία ο Μίκης άφησε το στίγμα του (και) στο μουσικό θέατρο – έβαλε όμως τη δική του, πιο σύγχρονη ματιά, ώστε αυτή η “Όμορφη Πόλη” να αποτελεί ουσιαστικά μια αναδρομή στη ζωή του Μίκη, αλλά και όλης της Ελλάδας από τη δεκαετία του ’40 μέχρι σήμερα. Εξάλλου, όπως λέει και ο Κώστας Καζάκος στο videowall μόλις ανοίγει η αυλαία στο θέατρο Παλλάς, “η Όμορφη Πόλη δεν είναι μια πόλη σαν τις άλλες”.
Η “Όμορφη Πόλη” δεν βρίσκεται σε κάποιον χάρτη, “είναι δίπλα σου, είναι μέσα σου, είναι οι φωνές μας” ακούμε να απαγγέλλουν οι υπόλοιποι συντελεστές – ο Μανωλης Μητσιάς, η Γιώτα Νέγκα, ο Γιάννης Μπάσης, η Τάνια Τσανακλίδου, η Λυδία Κονιόρδου και ο Μιχάλης Σαράντης, αλλά και ο Γιώργος Βάλαρης. Όλοι τους συνέβαλαν με τον δικό τους τρόπο στο να πάρει ζωή η νέα αυτή “Όμορφη Πόλη”. Η Κονιόρδου και ο Σαράντης ανέλαβαν τα κείμενα, οι Μητσιάς, Μπάσης, Νέγκα, Τσανακλιδου τα υπέροχα τραγούδια του Μίκη, από όλη την καριέρα του. Από τα highlights της βραδιάς η τρυφερή ερμηνεία της Τανιας Τσανακλίδου στο “Αγάπη μου, φεγγάρι μου”, “Το τρένο φεύγει στις οχτώ” και το “Βρέχει στη φτωχογειτονιά” από έναν Μητσιά στα καλύτερα του, το “Δόξα τω Θεώ” (ή μάλλον “τω λαώ”) από τον πάντα υπέροχο Μπάση, η Γιώτα Νέγκα στο “Ποιος τη ζωή μου” και φυσικά η “Όμορφη Πόλη” με όλους τους συντελεστές επί σκηνής. Όλη η βραδιά, βέβαια, ήταν μια σειρά από highlights – από τα πολλά που θα βρει κανείς στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Έχω πει ήδη πολλά, αλλά θα πω κάτι τελευταίο: Η μουσική του Μίκη πάντα με συγκινεί, πάντα κρατιεμαι να μην δακρύσω. Εκείνο το βράδυ, στο Παλλάς δεν τα κατάφερα κι αυτό γιατί γύρω μου έβλεπα κι άλλα δακρυσμένα μάτια, από το πρώτο τραγούδι μέχρι το φινάλε. Αν κρατώ κάτι, λοιπόν, είναι ότι σήμερα χρειαζόμαστε την “Όμορφη Πόλη” και τη μουσική του Μίκη, πιο πολύ από ποτέ.
Τατιάνα Γεωργακοπούλου
Για τρίτη συνεχόμενη σεζόν, ο Γιώργος Νανούρης (μαζί του και οι Γιώργος Γάλλος, Άννα Μάσχα, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Λίλα Μπακλέση, Άννα Λουϊζίδη και Δημήτρης Σέρφας) συναντά τον Άρθουρ Μίλλερ, ανεβάζοντας αυτή τη φορά το «Ήταν όλοι τους παιδιά μου» – ένα ακόμη αριστούργημα του αμερικανικού ρεαλισμού. Το έργο γράφεται πίσω στο 1947, τρία χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και έναν χρόνο μετά αφότου ένα τεράστιο σκάνδαλο, με πρωταγωνιστή ένα εργοστάσιο στο Λόκλαντ και την παραγωγή ελλαττωματικών κινητήρων που στοίχισαν τη ζωή δεκάδων Αμερικανών πιλότων, ξεσκεπάζεται. Ο Μίλλερ αντλεί από το πραγματικό αυτό γεγονός και γράφει ένα έργο που καταφέρνει να “μιλάει” σε κάθε εποχή, σε κάθε τόπο, σε κάθε κοινωνία του χθες ή του σήμερα αποδεικνύοντας περίτρανα τους κύκλους που διαγράφει η ιστορία, αλλά εμείς συχνά επιμένουμε να κλείνουμε τα μάτια σε όλα όσα μάς μαθαίνει. Τι σημαίνει να είσαι πραγματικά απόλυτα ηθικός; Το έργο του Μίλλερ φέρνει στο επίκεντρο το ζήτημα των ενοχών, ενώ αναδεικνύει την αξία της ανθρώπινης ζωής απέναντι στο όποιο κέρδος. Τραγική η ειρωνεία της ιστορίας που επαναλαμβάνεται και μάς θυμίζει κάτι από το σήμερα… Το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης και την ανάληψή της, τις συνέπειες που προκαλεί η αμέλεια και η διαφθορά της εξουσίας. Ζητήματα θεμελιώδη και διαχρονικά που σε βάζουν σε σκέψεις γύρω από ηθικά διλήμματα που δεν έχουν χρόνο, δεν έχουν τόπο και που σφίγγουν το στομάχι σου στη συνειδητοποίηση για όλη αυτή τη σαπίλα του τότε και του τώρα και μάλλον και του πάντα, γιατί μπορεί «έξω από την αυλίτσα μας να υπάρχει ένας ολόκληρος, απέραντος κόσμος», αλλά πολλοί άνθρωποι δεν σκέφτονται έτσι…
Ευδοκία Βαζούκη
Karla Black, “Stop Counting”, 2013 (detail) φωτογραφία: @valtzaki
Δέκα σελοτέιπ (της original μάρκας) και μερικές σκόνες χρώματος χρειάστηκαν για να «στηθεί» το – σύγχρονης γλυπτικής – έργο της Karla Black στον 3ο όροφο του ΕΜΣΤ. Το έργο της Σκωτσέζας καλλιτέχνιδας με τίτλο “Stop Counting” (2013) έχει βρει την θέση του δίπλα στα τεράστια παράθυρα του κτηρίου, γεγονός που κάνει τη διαφανή επιφάνεια του σελοτέιπ ακόμα πιο διαπεραστική.
Η Black μας προτρέπει να σταματήσουμε να μετράμε και απλά να σταθούμε, να παρατηρήσουμε και να νιώσουμε. Σύμφωνα με αυτήν, η τέχνη της δεν είναι ένα πράγμα. Όπως συχνά της αρέσει να λέει – είναι: «σχεδόν γλυπτική, σχεδόν εγκατάσταση και σχεδόν performance».
Αυτό που μου έμεινε, όμως, λίγο περισσότερο είναι πως έργα όπως αυτό, διαλύονται και ξαναφτιάχνονται στο σημείο όπου πρόκειται να εκτεθούν. Όταν το μουσείο κληροδότησε το συγκεκριμένο έργο από τη συλλογή Δασκαλόπουλου, πρακτικά κληροδότησε ένα κουτί με 200 σελοτέιπ και τις σκόνες χρώματος (για να μπορεί το έργο να στηθεί 20 φορές). Και μπορεί κάποιος να το δει κυνικά, στην πράξη όμως είναι σχεδόν ιδιοφυΐες και βαθιά συναισθηματικό.
Στην αρχική εκδοχή του έργου, τα σελοτέιπ ήταν γεμάτα με τα δαχτυλικά αποτυπώματα της καλλιτέχνιδας· σε αυτή που θα δείτε στο ΕΜΣΤ, είναι γεμάτα με εκείνα των ανθρώπων και συνεργατών που δουλεύουν στο μουσείο. Άρα, για μένα, ένα τέτοιο έργο, μόνον να πληθύνει μπορεί – να δώσει παραπάνω.
Εσείς μπορείτε να δείτε από κοντά όλα αυτά στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ως μέρος του προγράμματος SPOTLIGHT, μέχρι τις 9 Μαρτίου • και απλά νομίζω πως αξίζει.
Μαρία Βαλτζάκη
Θα μπορούσα πολύ εύκολα να κατατάξω στα αρνητικά της εβδομάδας την τραγική κατάληξη του 3χρονου Άγγελου-όνομα και πράμα-του οποίου η απώλεια έφερε στον νου στίχους που έχουν χιλιο-ειπωθεί, είχαμε όμως την ελπίδα ότι θα διαψευστούν: «Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ». Άλλωστε όλη αυτή η ιστορία είναι ένα μεγάλο (-) για την κοινωνία μας. Επιλέγω όμως να σταθώ στην απόφαση των συγγενών του να δώσουν ζωή σε άλλες ψυχές-βασανισμένες πιθανόν από τον Γολγοθά κάποιας ασθένειας-κι έτσι να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι ακόμη και μέσα στο απόλυτα ζοφερό σκοτάδι δύναται να φανεί μια χαραμάδα φωτός. Αρκεί να θέλουμε να τη δούμε και να την αναδείξουμε. Τέτοιο σύμβολο έγινε και αυτό το παιδί-έστω και ασυνείδητα-που αντί να λάβει στοργή βίωσε τη βαναυσότητα σε όλο της το μεγαλείο. Αλλά και οι συγγενείς του φυσικά, που δεν έμειναν κλεισμένοι στο ‘καβούκι’ του δικού τους πόνου, αντίθετα μερίμνησαν ώστε να απαλύνουν τον πόνο κάποιου άλλου. Όπως αντίστοιχα έκαναν κάποτε και οι γονείς της 21χρονης Έμμας, του 23χρονου Ιάσονα-θύματα ασυνείδητων οδηγών- και πολλών ακόμη περιπτώσεων, που αφήνουν ακόμα ανοιχτό αυτό το ‘παραθυράκι’ ελπίδας ότι ‘ίσως και να αλλάξει κάποτε αυτός ο κόσμος’. Αν τήρησαν λοιπόν οι γιατροί ενός λεπτού σιγή βλέποντας αυτό το άψυχο αθώο κορμάκι-που ευχόμαστε εκεί ψηλά στην αγκαλιά του Θεού να απολαμβάνει την αγάπη που εμάς τους ανθρώπους δεν πήρε-το ίδιο οφείλουμε να κάνουμε κι εμείς ως ελάχιστο φόρο τιμής. «Αν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι»…
Μιλένα Αργυροπούλου
Την Δευτέρα που μας πέρασε (3/2) έλαβαν χώρα τα 67α Ετήσια Βραβεία Grammy και έδωσαν πάρα πολύ υλικό που μας απασχόλησε μέσα στην εβδομάδα: Η νίκη της Beyonce για το Καλύτερο Άλμπουμ της χρονιάς, το performance του Pink Pony Club της Chapelle Roan που έγινε viral, και φυσικά οι εμφανίσεις των διασήμων στο κόκκινο χαλί.
Δυστυχώς όμως και αυτή η βραδιά δεν μπορούσε να είναι απλά ένα εντυπωσιακό θέαμα και ένα ευχάριστο διάλειμμα από την πραγματικότητα, αφού δεν έλειπε ούτε αυτή τη φορά κάποιο περιστατικό που να μας κάνει να ενοχληθούμε και να προβληματιστούμε για το πού βαδίζουμε. Στην προκειμένη περίπτωση ήταν η εμφάνιση της Bianca Censori -συντρόφου του Kanye West- στο κόκκινο χαλί των Grammys με ένα εντελώς διάφανο φόρεμα, εμφάνιση που πολύ απασχόλησε την κοινή γνώμη, και κυρίως για τους λάθος λόγους.
Η πλειονότητα των δημόσιων συζητήσεων που πέτυχα πάνω στο θέμα ήταν της λογικής «αχ, αυτοί οι διάσημοι τι εκκεντρικοί που είναι» ή «πω πω πού καταντήσαμε να κυκλοφορούμε γυμνοί» ή αν μπορεί να θεωρηθεί στυλιστική άποψη αυτή η εμφάνιση κλπ., και πολύ λιγότερο συζητήθηκαν οι μισογυνιστικές προεκτάσεις αυτής της εικόνας. Της εικόνας ενός άντρα που επειδή έχει εξουσία λόγω της φήμης και των χρημάτων του- και ο οποίος είναι ευρέως γνωστό ότι επιμελείται ο ίδιος τις εμφανίσεις των συντρόφων του, γεγονός που από μόνο του είναι κάπως προβληματικό- περιφέρει μαζί του μια γυμνή γυναίκα, ενώ ο ίδιος είναι πλήρως ντυμένος. Πρόκειται για μια συνθήκη που προβάλει τη γυναίκα ως ένα κομμάτι κρέας, ένα έκθεμα- ιδιοκτησία του άντρα που συνοδεύει.
Ο αντίλογος βέβαια λέει ότι η Censori- και όποια άλλη celebrity μπορεί να βρεθεί σε αντίστοιχη θέση- το κάνει με την ελεύθερη βούλησή της και είναι δικαίωμά της να φοράει ό,τι θέλει και εμάς δεν μας πέφτει λόγος. Αυτό φυσικά είναι αλήθεια, αλλά το τελικό αποτέλεσμα δεν παύει να είναι το ίδιο. Μια εικόνα που καθόλου δεν προωθεί την γυναικεία χειραφέτηση και που σε συνδυασμό με τα διεθνή γεγονότα των τελευταίων ημερών (από αμερικανικές εκλογές μέχρι εγχώριες συζητήσεις περί αμβλώσεων) μας μεταφέρει κάποιες δεκαετίες πίσω.
Συμπερασματικά, faith in humanity not restored ΚΑΙ αυτή την εβδομάδα, και αρχίζω να ανησυχώ μήπως το πρόβλημα είμαι εγώ!
Ιωάννα Λυκουροπούλου
Όταν στις 23 Ιανουαρίου ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητες για τα επερχόμενα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών, η Karla Sofia Gascon έγραψε ιστορία ως η πρώτη ανοιχτά τρανς ηθοποιός που διεκδικεί το πολυπόθητο χρυσό αγαλματίδιο. Η 52χρονή Ισπανίδα κέρδισε μια θέση στην πεντάδα της κατηγορίας Α’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της στην ταινία του Jacques Audiard «Emilia Pérez», όπου και υποδύθηκε τον ομώνυμο ρόλο. Ένα τέτοιο γεγονός αρχικά φάνταζε ως μια νίκη που ανοίγει δρόμους ως προς την ορατότητα, την ανάδειξη και την αναγνώριση των τρανς καλλιτεχνών στο Χόλυγουντ αλλά και για τα τρανς δικαιώματα εν γένει με την Gascon στην ομιλία της στις Χρυσές Σφαίρες να δηλώνει, φανερά συγκινημένη, «Μπορεί να μας φυλακίζετε, να μας χτυπάτε, αλλά ποτέ δεν θα μάς πάρετε την ψυχή, την ύπαρξη και την ταυτότητα». Ακόμη και σε ένα ήδη αμφιλεγόμενο φιλμ, που έχει κατηγορηθεί, μεταξύ άλλων, για τη στερεοτυπική και προβληματική απεικόνιση των Μεξικανών, τον επιφανειακό τρόπο που μεταχειρίζεται ένα οδυνηρό για τη χώρα ζήτημα σχετικά με τις εξαφανίσεις και τις δολοφονίες ανθρώπων οι οποίες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίζονται με το εμπόριο ναρκωτικών και το έγκλημα γύρω από αυτό, για την απουσία Μεξικανών ηθοποιών και συντελεστών από την ταινία.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, ωστόσο, έμελλε να αναδυθεί ένα εξίσου σοβαρό ζήτημα και αυτή τη φορά αφορούσε άμεσα την ίδια την πρωταγωνίστρια του «Emilia Pérez», Karla Sofia Gascon. Η Ισπανίδα ηθοποιός, στο όχι και τόσο μακρινό 2021, φαίνεται να έγραψε μια σειρά προσβλητικών tweets γεμάτα ρατσιστικές προκαταλήψεις για τους μουσουλμανικές κοινότητες, την Κίνα, τη δολοφονία του George Floyd από την αστυνομία κ.α., ενώ χαρακτήρισε την 93η τελετή απονομής των βραβείων Όσκαρ εκείνης της χρονιάς ως «Αφροκορεάτικο Φεστιβάλ» και συγκέντρωση του «Black Lives Matter» επειδή ανάμεσα στους νικητές βρίσκονταν η σκηνοθέτρια Chloé Zhao για την «Χώρα των Νομάδων» και οι ηθοποιοί Daniel Kaluuya και Yuh-jung Youn. Και ναι στην υπερβολή που χαρακτηρίζει το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις μέρες μας άρχισαν να κυκλοφορούν και fake screenshots από tweets που δήθεν έγραψε η ίδια. Ενώ η απολογία της ηθοποιού λίγο αργότερα, για όσα έγραψε τότε, αποδείχθηκε μη ικανοποιητική και φαίνεται να έριξε και άλλο λάδι στη φωτιά, καθώς φάνηκε ότι η ίδια προσπάθησε να κρυφτεί πίσω από τη βία, το μίσος, την περιθωριοποίηση και τις διακρίσεις στις οποίες αδιαμφισβήτητα υπόκεινται τα τρανς άτομα, σε μια κρίσιμη κιόλας περίοδο για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα με τον Ντόναλντ Τραμπ στη δεύτερη θητεία του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, για να δικαιολογήσει τη δική της μισαλλοδοξία. Και κάπως έτσι η οσκαρική εκστρατεία του «Emilia Perez», της ταινίας που συγκέντρωσε τις περισσότερες υποψηφιότητες για Όσκαρ φέτος, μετατράπηκε σε μια αμήχανη διαδικασία, με το Netflix αυτή την εβδομάδα αλλά και τον ίδιο τον Jacques Audiard να προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από την Gascon για να σώσουν ό,τι μπορεί να σωθεί. Και μια ταινία που θα μπορούσε να ανοίξει συζητήσεις για την αποδοχή, τον εναγκαλισμό της διαφορετικότητας, την ισότητα και την αλληλεγγύη σε χαλεπούς καιρούς, όχι μόνο δεν κατάφερε ούτε αυτό, αλλά φαίνεται να προκάλεσε περισσότερες πληγές από όσες προσπάθησε να γιατρέψει.
Αριστούλα Ζαχαρίου
