Για το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το σινεμά είναι όπλο της Δημοκρατίας

Μόλις λίγες ώρες μετά τα ανησυχητικά αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, όπου η ακροδεξιά αναρριχάται και στο γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Μόλις λίγες εβδομάδες, μετά τον ερχομό του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία να διαγράφει μια, ιλιγγιωδώς, ισοπεδωτική πορεία. Και το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, κατά την επίσημη παρουσίαση του προγράμματος του, (που ανοίγει στις 6 και ολοκληρώνεται στις 16 Μαρτίου) δεν παριστάνει πως όλα αυτά δεν συμβαίνουν. Αντίθετα, υπερασπιζόμενο την τέχνη του ντοκιμαντέρ που ερευνά και καταγράφει την αλήθεια, επιμένει στις ίδιες αξίες.

Σύσσωμη η ομάδα διοίκησης του Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – η Γενική Διευθύντρια Ελίζ Ζαλαντό, ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ορέστης Ανδρεαδάκης, ο επικεφαλής προγράμματος Γιώργος Κρασσακόπουλος, η επικεφαλής της Αγοράς Αγγελική Βέργου και η επικεφαλής του ελληνικού προγράμματος Ελένη Ανδρουτσοπούλου – έκαναν μια από τις πλέον παρεμβατικές εισαγωγές που έχουν γίνει σε πολιτιστική διοργάνωση υπενθυμίζοντας πως «θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού μας – η Δημοκρατία, η ελευθερία, η ανεκτικότητα – έχουν αρχίσει δυστυχώς να αμφισβητούνται, ενώ οι κραυγές του μίσους πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Τα ντοκιμαντέρ που θα παρουσιάσουμε αποτυπώνουν όλα όσα ζούμε σήμερα, καλώντας μας να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι, να θυμηθούμε ότι η αλήθεια δεν μπορεί να είναι σχετική και να εκτιμήσουμε εκ νέου την αξία της τέχνης του κινηματογράφου», σημείωνε νωρίτερα από την σκηνή του «Ολύμπιον» η κ. Ζαλαντό.

Την ίδια στιγμή, στο Γαλλικό Ινστιτούτο με έδρα την Αθήνα, ο κ. Ανδρεαδάκης παρατηρούσε πως αν και έχουν περάσει μόλις τέσσερις μήνες από την προηγούμενη συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ «έχουμε την αίσθηση ότι ζούμε ήδη σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Και δυστυχώς, όχι καλύτερο. Ορισμένοι είπαν ότι ζούμε μέσα σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας· όμως εμείς στο Φεστιβάλ διαφωνούμε. Δεν είναι ταινία επιστημονικής φαντασίας, είναι ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για τη δεκαετία του 1930, το οποίο προβάλλεται ανάποδα – και αυτή τη φορά είμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές ή μάλλον τα θύματα. Είναι ένα εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ που δεν μας δίδαξε τίποτα. Είναι μια σπαρακτική μαρτυρία για τη φρίκη του φασισμού και του ολοκληρωτισμού, που την ξεχάσαμε. Είναι η κινηματογραφική καταγραφή μιας τρομακτικής ιστορικής πραγματικότητας που κάποιοι προσπαθούν να επαναλάβουν με τον χειρότερο τρόπο».

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης Ορέστης Ανδρεαδάκης μαζί με την επικεφαλής της Αγοράς Αγγελική Βέργου (δεξιά) και την επικεφαλής του ελληνικού προγράμματος Ελένη Ανδρουτσοπούλου (αριστερά) μιλούν για το μεγάλο αφιέρωμα του 27ου ΦΝΘ στην Τεχνητή Νοημοσύνη.

Ο φετινός προγραμματισμός του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους, όπως επελέγησαν ανάμεσα σε 1400 ταινίες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Από τα 261, τα 71 είναι ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής ενώ 42 εξ αυτών συμμετέχουν σε κάποια από τις ενότητες του διεθνούς προγράμματος. Αξίζει να σημειωθεί πως 72 ντοκιμαντέρ προβάλλονται σε παγκόσμια πρεμιέρα και άλλα 11 σε ευρωπαϊκή πρώτη. Άξονας της επιλογής τους, όπως επανέλαβε, ο Γιώργος Κρασσακόπουλος είναι η λειτουργία τους ως υπόμνηση της αλήθειας. «Την ώρα λοιπόν που η παραπληροφόρηση και η διαστρέβλωση των γεγονότων γίνονται εργαλεία χειραγώγησης, ένας τέτοιος χώρος, όπου λάμπει η δύναμη της αλήθειας, είναι πιο απαραίτητος από ποτέ» σημείωνε εμφατικά.

Η έναρξη του 27ου ΦNΘ θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 6 Μαρτίου, με την ταινία «Σχετικά μ’ έναν ήρωα» του Πιοτρ Βίνιεβιτς, μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI, η οποία εκπαιδεύτηκε και μελέτησε το έργο του διάσημου σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Η αυλαία της διοργάνωσης, πάλι, θα πέσει την Κυριακή 16 Μαρτίου, με την προβολή της ταινίας «Μάρλι Μάτλιν: Όχι πια μόνη» της Σοσάνα Στερν, ένα πορτρέτο για την ηθοποιό Μάρλι Μάτλιν, την πρώτη κωφή ηθοποιό που κέρδισε Όσκαρ ερμηνείας στην ιστορία του θεσμού.

Άποψη από τη σημερινή συνέντευξη Τύπου της διοργάνωσης.

Ο κορμός του φετινού προγραμματισμού εμπλουτίζεται από τέσσερα μεγάλα αφιερώματα με κεντρικό εκείνο της εξερεύνησης για τη νέα πραγματικότητα, στα όρια του ανθρώπινου και του ψηφιακού, την Τεχνητή Νοημοσύνη και τίτλο της «ΑΙ, μια αναπόδραση νοημοσύνη». Στο πλαίσιο του αφιερώματος συμπεριλαμβάνεται η εικαστική εγκατάσταση «LAUREN: Anyone Home?» της καλλιτέχνιδας και καθηγήτριας στο UCLA Λόρεν Λι ΜακΚάρθι, το masterclass «AI and ART EXPERIENCE powered by TELEKOM» σε συνεργασία με την COSMOTE TV, μια δίγλωσση ειδική έκδοση και το περιοδικό «Πρώτο Πλάνο», που φέτος θα αποτελέσει ένα πείραμα συνδημιουργίας με την ΑΙ.

Συνεχίζοντας αφιερωματικά έρχεται η «Γεωγραφία του Βλέμματος: Η, εκτός σχεδίου, Ελλάδα». Πρόκειται για ένα πολυποίκιλο πορτρέτο της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής της χώρας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα που περιγράφουν 19 ντοκιμαντέρ. Αφορμή του, η πρόσφατη ανακάλυψη της «Καστοριάς» (1969) του Τάκη Κανελλόπουλου από την οποία εκκινεί ένα ταξίδι στην ελληνική ύπαιθρο μέσα από ντοκιμαντέρ σπουδαίων δημιουργών, σπάνια ή ελάχιστα προβεβλημένα. Ανάμεσα τους, οι ταινίες «Γάζωρος Σερρών» (1974) και «Πρέσπες» (1966) του Τάκη Χατζόπουλου θα προβληθούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, με χορηγό την Alpha Bank.

Την τιμητική της θα έχει και η Αμερικανίδα σκηνοθέτρια και φωτογράφος Λόρεν Γκρίνφιλντ, το έργο της οποίας στηλιτεύει την τοξική πλευρά του καταναλωτισμού και σχολιάζει την παρακμή μιας νεόπλουτης τάξης. Η Γκρίνφιλντ θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, όχι μόνο να παρουσιάσει τις ταινίες της αλλά για να συμμετέχει ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος και να παραδώσει masterclass στο κοινό.

Στις υψηλές αφίξεις του 27ου ΦNΘ στέκεται και ο πολυβραβευμένος Γάλλος ντοκιμαντερίστας Νικολά Φιλιμπέρ, ο οποίος θα τιμηθεί από τη διοργάνωση με τον «Χρυσό Αλέξανδρο». Στη διάρκεια του Φεστιβάλ θα προβληθούν τέσσερις ταινίες του και συνάμα θα παραδώσει masterclass.

Η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης Ελίζ Ζαλαντό και ο επικεφαλής προγράμματος του Γιώργος Κρασσακόπουλος, παρουσιάζουν το αφιέρωμα στον Γάλλο ντοκιμαντερίστα Νικολά Φιλιμπέρ.

Το διεθνές πρόγραμμα της διοργάνωσης περιλαμβάνει τέσσερα διαγωνιστικά τμήματα. Συνολικά δέκα ταινίες, μεταξύ των οποίων και τρεις ελληνικές, συμμετέχουν στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα, διεκδικώντας τον Χρυσό Αλέξανδρο (που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 12.000 ευρώ) καθώς και τον Αργυρό Αλέξανδρο (με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ). Επιπλέον, στο διαγωνιστικό τμήμα «Newcomers», με πρώτες και δεύτερες ταινίες νέων δημιουργών, συναντούμε επίσης δέκα ταινίες (εκ των οποίων τρεις ελληνικές εκπροσωπήσεις) που διαγωνίζονται για τον «Χρυσό Αλέξανδρο – Δημήτρης Εϊπίδης» και τον «Αργυρό Αλέξανδρο». Δέκα ταινίες (και πάλι με τρεις ελληνικές υποψηφιότητες ανάμεσα τους) απαρτίζουν και το διαγωνιστικό τμήμα με παράδοση να προτείνει ριζοσπαστικά θέματα «Film Forward». Τέλος, στο διαγωνιστικό τμήμα «Immersive: All around cinema», οκτώ πρωτοποριακές δημιουργίες διεκδικούν τον Χρυσό Αλέξανδρο Immersive.

Τονωμένη και η ελληνική παρουσία της παραγωγής ντοκιμαντέρ στο 27ο ΦΝΘ με 71 ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους ταινίες, εκ των οποίων οι 42 συμμετέχουν στο διεθνές πρόγραμμα· την ώρα που το τμήμα «Πλατφόρμα +» περιλαμβάνει 25 ελληνικές ταινίες, οι οποίες θα προβληθούν στην ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ (από τις 7 έως τις 21 Μαρτίου). Ανάμεσα στις ειδικές προβολές θα συναντήσουμε το ντοκιμαντέρ της COSMOTE TV «Σκοτεινοί θάνατοι στην αρχαιότητα – Ολυμπιάδα: Δίψα για εξουσία» της Καλλιόπης Λεγάκη που διερευνά τον θάνατο της Ολυμπιάδας και αυτή της ΔΕΗ (Στρατηγικού Συνεργάτη του Φεστιβάλ Κινηνατογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) «L’éclairage revient» των Παντελή και Μιχάλη Καλογεράκη και Παναγιώτη Ανδριανού που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Κύματα φωτός» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε συνεργασία με τη ΔΕΗ, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Γιώργου Κουμεντάκη.

Καλά κρατεί, όπως οφείλει, και η «Αγορά» το αναπτυξιακό κομμάτι του Φεστιβάλ, που θα πραγματοποιηθεί σε φυσικούς χώρους αλλά και online μέσα από επτά – και πλέον – δράσεις προώθησης (Thessaloniki Pitching Forum, Docs in Progress, Agora XR Lab, Agora Boost, Agora Talks, Talking Heads).

Το Φεστιβάλ θα διεξαχθεί στην ιστορική έδρα του, στις αίθουσες «Ολύμπιον» και «Παύλος Ζάννας», στις αίθουσες του Λιμανιού, «Φρίντα Λιάππα», «Τώνια Μαρκετάκη», «Τζον Κασσαβέτης, «Σταύρος Τορνές» καθώς και στον κινηματογράφο «Μακεδονικόν».

Η οπτική ταυτότητα της 27ης διοργάνωσης είναι δίπτυχη. Καταρχάς, μέσα από τα τρία σποτ μικρού μήκους, ο χορογράφος Άντι Τζούμα περιπλανάται σε τοπόσημα της Θεσσαλονίκης – από το Φρούριο του Επταπυργίου στην Προβλήτα Α΄ στο Λιμάνι και στο ιστορικό Ολύμπιον – τα οποία βιώνει μέσα από μια διαρκή κίνηση. Μιαν άλλη έννοια της (μετα)κίνησης εξετάζουν, οι αφίσες του Φεστιβάλ με υπογραφή του εικαστικού Δημήτρη Αναστασίου: Με εξίσου έντονο ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό, απεικονίζουν σε τρεις διαφορετικές «σεκάνς», μικρούς και μεγάλους ταξιδιώτες· αφήνουν, ωστόσο αναπάντητο το ερώτημα αν βρίσκονται σε θέση άφιξης ή αναχώρησης. Το μόνο βέβαιο, όπως και στην τέχνη, είναι το ταξίδι, στο χρόνο, στο χώρο, στη σκέψη. «Προσπάθησαν να μας πείσουν ότι είναι άχρηστη. Όμως, η τέχνη αυτή τη στιγμή είναι ένα από τα πιο ισχυρά όπλα της Δημοκρατίας. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, ούτε ουδέτερη ζώνη. Έχει ευθύνη, έχει λόγο, έχει στάση. Αυτό θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης», όπως υπογράμμισε και ο καλλιτεχνικός του διευθυντής, Ορέστης Ανδρεαδάκης.