Συν & Πλην: «MAMI» στη Στέγη

Η προσωπική ιστορία, η ιστορία ζωής του 26χρονου Μάριο Μπανούσι μας έρχεται σαν μια παραστασιογραφία σε συνέχειες – γεγονός που, εκτός από την αισθητική και τα δημιουργικά του ερεθίσματα, φαίνεται πως διαμορφώνει και την αφηγηματική του τεχνική. Χωρίς να τηρεί μια γραμμική συνέχεια για τα γεγονότα και τα πρόσωπα, ο Μπανούσι τα ανακαλεί από μια βιωματική συλλογή μνήμης και τα αποτυπώνει με μια πρωτοφανή ευαισθησία και ωριμότητα – ομολογουμένως ανακόλουθη για την ηλικία του. Στην τέταρτη παράσταση του (την τρίτη που παρουσιάζεται σε μεγάλο κοινό) επιχειρεί μια αφετηριακή κατάδυση. Προσεγγίζει την έννοια της μητέρας, της μητρότητας, της ανατροφής, της γονεϊκής φροντίδας που, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μεταμορφώνουν ένα παιδί ή ένα εγγόνι σε τροφό, άρα και σε γονιό.

Η περιπέτεια της βρεφικής, νηπιακής και προσχολικής του ηλικίας ανάμεσα στην Ελλάδα (ως τόπο μετανάστευσης) και την Αλβανία της μετά – Μπερίσα εποχής (ως τόπο καταγωγής), τροφοδοτεί το νέο του έργο και μετατρέπεται σε ένα γκρίζο, φορτισμένο οδοιπορικό στο βίωμα. Μια νεαρή γυναίκα φέρνει, ουρλιάζοντας, στον κόσμο ένα μωρό με τη βοήθεια μιας μαμής που πλένει τα χέρια της σε τσίγκινο κουβά. Ένας νεαρός άνδρας καθαρίζει το σώμα μιας ανήμπορης ηλικιωμένης (μητέρας – γιαγιάς;) κι ύστερα την ταΐζει σούπα με το κουτάλι. Ένα κορίτσι καθαρίζει φέτες πορτοκαλιού και τα αφήνει στα χείλη του άνδρα – που μέχρι πριν από λίγο ήταν ο ίδιος τροφός. Θα είναι το ίδιο κορίτσι που θα χάσει την αναπνοή του κάτω από μια θολή επιφάνεια νερού η οποία δεν θ’ αργήσει να αναμειχθεί με φρέσκο γάλα. Το γυναικείο στήθος θα μείνει έκθετο για να θηλάσει όποιον πεινά (θυμίζοντας Τζον Στάινμπεκ). Μια γυναίκα θα σηκώσει τα χέρια της ψηλά από το γυμνό κορμί της, παραπέμποντας στη θυσία (ίσως και στη θυσία της μητρότητας). Ένα έφηβο κορίτσι θα φτύσει περιπαιχτικά το γάλα της μάνας του. Ένα έφηβο κορίτσι θα τρέξει ανέμελο πάνω στο πρώτο του ποδήλατο στο χωματόδρομο της γειτονιάς.

Όλα θα συμβούν σε ένα τοπίο χλωμό, βαρύ, αποσταγμένο από την φτώχεια· συνθήκη που, εξ αρχής, έχει ορίσει ένα μικρό σπίτι από τσιμεντόλιθους και το ωχρό φως μιας λάμπας. Εκεί θα ταφεί το γηραιό σώμα μιας γυναίκας, κάτω από τα μικρά τάματα όλων αυτών των συμβάντων. Ένα ισχνό σώμα που υπέκυψε στη θνητότητα του, αν και νωρίτερα υπήρξε μεγαλειώδες μνημείο για πολλούς.

Όπως σε όλες τις (μέχρι τώρα) παραστάσεις του Μάριο Μπανούσι, ο λόγος είναι απών. Κανείς και καμιά από τους ερμηνευτές του δεν αρθρώνουν λέξη, δεν αποκαλούν καν τον άλλο «μαμά», «μάνα» «μητέρα», «mami». Η αλληγορία, ο συμβολισμός αλλά και η προσωπική ερμηνεία του θεατή για το σκηνικό γεγονός, θεμελιώνονται μόνο μέσα από την εικόνα· εικόνες άλλοτε διαυγείς κι άλλοτε ποιητικά δυσερμήνευτες.

Η Αγγελική Στελλάτου σε σκηνή της παράστασης.

Ο Μάριο Μπανούσι επιστρέφει με τη, μεγαλύτερη κλίμακας, σκηνοθεσία του, προσανατολισμένη πιο έντονα στη χοροθεατρική συνθήκη, χωρίς ωστόσο να παραγκωνίζει το ισχυρό εικονοκλαστικό του στίγμα μέσα σε αδρές απεικονίσεις. Αυτό μας προσφέρει μερικές πολύ αξιόλογες, από αισθητικής άποψης, στιγμές. Θα μπορούσαν να διατηρήσουν, βέβαια, μια μεγαλύτερη δυναμική αν δεν εμφανίζονταν άτακτες, αν συνδέονταν σε μια αφηγηματική ροή και κατάφερναν να κινητοποιήσουν ευθέως το συναίσθημα.

Αν, ωστόσο, η δραματουργική θέση της παράστασης κάνει μια ενδιαφέρουσα εισήγηση αυτή αφορά στην γέννηση, στη μητρότητα, στην ανατροφή, ως μια σκληρή, επώδυνη, τραυματική διαδικασία ακόμα κι όταν συνυπάρχει με την ενστικτώδη ανάγκη της φροντίδας, της προστασίας, της ανύψωσης της αγάπης.

Στην, πλέον, χορογραφική του σκηνική σύνθεση, ο Μάριο Μπανούσι επιλέγει να ανεβάσει επί σκηνής περισσότερα σώματα χορευτών, παρά περφόρμερς ή ηθοποιών. Επικεφαλής της ομάδας, η εμβληματική φιγούρα της Αγγελικής Στελλάτου – συνιδρύτρια με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου της ομάδας Εδάφους – επιφυλάσσει συνταρακτικές στιγμές για το τέλος της μητρότητας· και η παρουσία της εξηγεί σύντομα και τη λειτουργική κατεύθυνση της παράστασης. Οι χορεύτριες Ήλια Κουκουζέλη και Παναγιώτα Γιαγλή – η πρώτη γήινη σηκώνει το βάρος μιας θρησκευτικής ερμηνείας για τη μητέρα, η δεύτερη (με τα κόκκινα μαλλιά και το λευκό της δέρμα) την οδηγεί σε μια εικονογραφία της αθώα και παραμυθιακή. Στο πλαίσιο μιας χορευτικής ερμηνείας εντάσσεται και ο Δημήτρης Λαγός. Ο ηθοποιός Φώτης Στρατηγός, διακεκριμένος από νωρίς για την σωματική ευελιξία του, είναι ο βασικός εκπρόσωπος της έννοιας του παιδιού. Σε συλλειτουργία με τις Αγγελική Στελλάτου, Ήλια Κουκουζέλη και Βασιλική Δρίβα εκτελούν μερικά από τα πιο τρυφερά ταμπλό βιβάν της παράστασης.

Χωρίς να απομακρύνεται από τις βασικές αρχές του εικονοκλαστικού θεάτρου, ο Μάριο Μπανούσι εισάγει ως παράμετρο ισότιμης συνομιλίας τον χορό· τουλάχιστον, συγκριτικά με τις προηγούμενες εργασίες του, τον προκρίνει περισσότερο μέσα στη σκηνική δράση. Αυτό θα λέγαμε πως είναι ένα μικρό άλμα στην οπτική του δημιουργού ο οποίος φαίνεται πως, χωρίς αναστολές, πλησιάζει τις αναφορές του, όπως το έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Παρά την αισθητική λιτότητα (την σκηνογραφία και την ενδυματολογία υπογράφει ο Σωτήρης Μελανός), το «Mami» γεννά κάποιες στιγμές εικονοποιητικής ανθολογίας: Συγκρατείστε τον γιο που κουβαλά σαν μωρό την ανήμπορη μάνα στην αγκαλιά του (ανατρέξαμε σε εικόνες του «Περί της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού» του 2011 από το Ρομέο Καστελούτσι) αλλά και τη στιγμή που ένα λευκό πέπλο σκεπάζει τα σώματα ενός ζευγαριού συνδέοντας τα απόκοσμα με λατρευτικές εικόνες της Ιταλικής Αναγέννησης.

Φανταστείτε τη μητρότητα να διαφεύγει του φωτός, ταυτόσημης έννοιας με τη γέννηση ενός ανθρώπου. Οι φωτισμοί του Στέφανου Δρουσιώτη, κίτρινοι, αχνοί, μελαγχολικοί, αποκαλύπτουν μιαν άλλη εκδοχή της άγιας στιγμής που μπορεί να ενέχει θλίψη, βουβό πόνο, αγωνία και απελπισία. Και καθώς ορίζουν την ατμόσφαιρα της παράστασης λειτουργούν μαζί ως μια καίρια παρέμβαση στη δραματουργία, όπου το ιερό πρόσωπο της μάνας λατρεύεται αλλά και αποκαθηλώνεται.

Το επίμονο αίσθημα θρησκευτικότητας που διέπει την παράσταση (γίνεται μάλιστα πιο σαφές από τα μισά της αφήγησης και μετά) συντηρείται από τη μουσική σύνθεση του Jeph Vagner, ερεθίζοντας το συγκινησιακό φορτίο της θέασης.

Η χορεύτρια Παναγιώτα Γιαγλή.

Και καθώς στο άκουσμα του πρώτου κλάματος του μωρού ‘γεννιούνται’ και οι ωραίες σκηνοθετικές ιδέες, σύντομα αρχίζουν να μην επικοινωνούν μεταξύ τους. Τίθεται, δηλαδή, ένα έλλειμμα συνοχής και συνέχειας μεταξύ των εικόνων και τον τρόπο που τελικά η μία εμπεριέχει (ή όχι) την άλλη. Η αφηγηματική αποσπασματικότητα έχει κόστος στο τελικό αποτύπωμα του έργου, αφού του στερεί την προσωπική σύνδεση με το κοινό. Πόσο μάλλον, όταν το θεματικό έδαφος φέρει από μόνο για τον καθένα/καθεμιά ένα υψηλό συγκινησιακό φορτίο.

Αλλάζοντας παραστασιακή κλίμακα, ο Μάριο Μπανούσι δίνει περισσότερο χώρο στην κινησιολογική αφήγηση. Κι ενώ τα αισθητηριακά ερεθίσματα της ματιάς του εμπλουτίζονται, η δραματουργία της εμφανίζεται ελλειμματική.