ΤΡΙΤΗ
04
ΜΑΡΤΙΟΥ
Ως λάτρης τόσο των βιογραφικών, όσο και των μουσικών ντοκιμαντέρ, δεν γινόταν να μην αγαπήσω το συγκεκριμένο που συνδυάζει τόσο αριστοτεχνικά αυτά τα δύο. Πρόκειται για το “Monk in Pieces” του Billy Shebar, το οποίο έκανε πρεμιέρα στο 75ο Φεστιβάλ Βερολίνου – που ολοκληρώθηκε πρόσφατα – και πρόκειται να προβληθεί στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (6-16/03).
Μέσα από αρχειακό υλικό, συνεντεύξεις και animation σκιαγραφείται το πορτραίτο της σπουδαίας μουσικού και περφόρμερ Meredith Monk, η οποία ξεκινώντας από τα 60s στη Νέα Υόρκη, πειραματίστηκε με τη μουσική, τον κινηματογράφο, τον χορό και το θέατρο με τόσο τολμηρό τρόπο που δεν υπήρχε έως τότε κάτι αντίστοιχο.
H αφίσα για το “Monk in Pieces” του Billy Shebar
Ας μείνουμε σε μια πρώτη γνωριμία γραπτώς γιατί αξίζει περισσότερο να την ανακαλύψετε μέσα από το ντοκιμαντέρ του Shebar. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από οικογένεια με μουσικό υπόβαθρο -η μητέρα της, Audrey Marsh, ήταν γνωστή τραγουδίστρια για διαφημίσεις της εποχής. Η σχέση της με τη μουσική και τον χορό αναπτύχθηκε από μικρή ηλικία και η καριέρα της ξεκίνησε στα 60s και τα 70s.
Στο πειραματικό, avant-garde κλίμα εκείνων των δεκαετιών στη Νέα Υόρκη, η Monk δημιούργησε διάφορες πρωτοποριακές τεχνικές φωνητικής και έργα τα οποία δεν λάμβαναν θετικές κριτικές από τον Τύπο, ο οποίος έμοιαζε να μη κατανοεί το καλλιτεχνικό της όραμα. Το 1978 δημιούργησε το The Meredith Monk & Vocal Ensemble και το 1981 κυκλοφόρησε το άλμπουμ “Dolmen Music”. Έχει σκηνοθετήσει δύο ταινίες, το “Ellis Island” (1981) και το “Book of Days” (1988). Στις αρχές του 1990, έγραψε την όπερα “Atlas”, η οποία έλαβε εξαιρετικές κριτικές.
Meredith Monk
Το 2015, ο Barack Obama της απένειμε το National Medal of Arts, την υψηλότερη τιμή που μπορεί να λάβει ένας καλλιτέχνης στις ΗΠΑ. Η ίδια έμεινε πιστή στο έργο της, παρόλο που αυτό δεν έλαβε εξαρχής την αναγνώριση που του άξιζε, και κατάφερε να δημιουργήσει κάτι απόλυτα δικό της που ενέπνευσε πολλούς ακόμη καλλιτέχνες.
Το ντοκιμαντέρ αυτό δίνει μια πλήρη εικόνα της πορείας της Monk μέσα από μια αφήγηση που σου κρατά διαρκώς το ενδιαφέρον. Περιλαμβάνει συνεντεύξεις από διάφορους φίλους και συνεργάτες της Monk, όπως ο David Byrne, η Lanny Harrison, η Björk, o John Shaefer και ο Ping Chong, χωρίς τον αυστηρό τρόπο που συνηθίζουν να εισχωρούν οι συνεντεύξεις στα ντοκιμαντέρ και να μονοπωλούν την αφήγηση.
Παράλληλα με τις συνεντεύξεις, έχουμε το αρχειακό υλικό. ΠΟΛΥ αρχειακό υλικό, το οποίο μόνο θετικό είναι! Σε ένα ντοκιμαντέρ πορτραίτο για έναν καλλιτέχνη, σαν θεατής έχεις ανάγκη να δεις το καλλιτεχνικό έργο, όχι απλώς να ακούσεις να μιλάνε για αυτό. Συναυλίες, πρόβες, θεατρικές παραστάσεις, καταγεγραμμένες όπερες και πλάνα από τις ταινίες της ή παλιές της συνεντεύξεις. Όλα αυτά ζωντανεύουν τις αφηγήσεις των συνεντεύξεων και ενώνουν κομμάτι-κομμάτι το καλλιτεχνικό της σύμπαν.
H Meredith Monk στο “Monk in Pieces” του Billy Shebar
Ακόμη, παρακολουθούμε και την ίδια την Monk στο σήμερα. Με τα χαρακτηριστικά της κοτσιδάκια, ποτίζει τα φυτά στο σπίτι της ή τρώει στην κουζίνα της. Κι άλλες φορές διηγείται ιστορίες στην κάμερα. Για την μητέρα της και τα παιδικά της χρόνια ή για την σύντροφο και συνεργάτιδά της, Mieke van Hoek, που έφυγε νωρίς. Κι άλλες φορές διαβάζει τα όνειρά της, από το τετράδιο στο οποίο τα έγραφε. Κι αυτά τα όνειρα γίνονται animation και συνδυάζονται με ήχους και φωνητικά δικά της -ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο στο ντοκιμαντέρ.
Πρόκειται να αποκτήσετε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το έργο της, σε βαθμό που θα σας ανοίξει διάφορα παραθυράκια για να την ψάξετε εκτενέστερα. Όμως, το πραγματικά αξιοσημείωτο στο ντοκιμαντέρ, δεν είναι ότι καταφέρνει να κάνει μια πλήρη αναδρομή στην καλλιτεχνική της πορεία αλλά το ότι επιτυγχάνει να κάνει αντιληπτή την οξυδέρκειά της, το πόσο συναρπαστικός, αν και συχνά μη κατανοητός, είναι ο τρόπος που σκέφτεται και, στη συνέχεια, εκφράζεται μέσα από τις διάφορες μορφές τέχνης. Το πώς εμπνέεται από οποιοδήποτε ερέθισμα γύρω της και καταλήγει να φτιάχνει κάτι μοναδικό.
Από τα πιο εντυπωσιακά είναι σίγουρα ο τρόπος που χειρίζεται τη φωνή της και δημιουργεί αυτούς τους πρωτόγονους, άναρθρους, επαναλαμβανόμενους ήχους, που χωρίς να είναι λέξεις με κάποιο νόημα, γεννούν τελικά τόσα συναισθήματα. Είναι μια σειρά τεχνικών που δημιούργησε και εξέλιξε ανά τα χρόνια και που, μπορεί στην αρχή να ξενίζουν ένα αφτί συνηθισμένο σε άλλους ήχους, ειδικά στη σημερινή εποχή, αλλά που τελικά ακόμη κι αυτό καταφέρνει να το σαγηνεύσει.
Meredith Monk
Όπως η ίδια είπε σε πολλές συνεντεύξεις – τις οποίες βλέπουμε και στο ντοκιμαντέρ – πρόκειται για μια “κοσμική ορχήστρα”. Η φωνή είναι ένα όργανο από μόνο του και κάποια στιγμή της ήρθε μια αποκάλυψη σχετικά με αυτό. “Μπορείς να έχεις χαρακτήρες μέσα στη δική σου φωνή, δημιουργώντας ένα ολόκληρο αλφάβητο” έχει πει χαρακτηριστικά.
Πάντως, αν δεν την γνωρίζετε καθόλου ή ελάχιστα ή και πάρα πολύ καλά, αξίζει να αναζητήσετε το ντοκιμαντέρ του Billy Shebar, που φανερώνει την ίδια ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνιδα με έναν πολύ ενδιαφέροντα τρόπο, προσεγγίζοντας το έργο της με σεβασμό και αγάπη.
