Η γραμμή σκιάς: Το πλοίο θα σαλπάρει από τη σκηνή του Rabbithole

Οι άνεμοι ξέχασαν τη θάλασσα. Κι ένα πλοίο, γεμάτο από ναυτικούς που παραληρούν από τον πυρετό, βρίσκεται ακυβέρνητο, καταμεσής του Ειρηνικού ωκεανού. Το τοπίο που ο Τζόζεφ Κόνραντ περιγράφει εξαντλητικά στην «Γραμμή σκιάς» δεν είχε εγκαταλείψει τη σκέψη του Γιώργου Σίμωνα τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Ο εικαστικός, σκηνοθέτης και συνιδρυτής του Rabbithole είχε πλησιάσει για πρώτη φορά το ναυτικό μυθιστόρημα του Πολωνού συγγραφέα το 2016 – στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής ομάδας έρευνας. Στην πραγματικότητα, τότε γεννιόταν η δέσμευση πως θα πλεύσει ξανά προς αυτό. Με μια διασκευή και μια δραματουργική επεξεργασία που δούλεψε έκτοτε σε διάφορες φάσεις, συναντά σήμερα τον αλληγορικό κόσμο του Κόνραντ επιχειρώντας να φέρει το αίσθημα της περιπετειώδους θαλασσινής αιώρησης μέσα στη θεατρική σκηνή της οδού Γερμανικού.

Στα 1917, ο Κόνραντ – αντλώντας από τα πολυετή βιώματα του ως ναυτικού – αποτυπώνει την περιπέτεια ενός νεαρού υποπλοίαρχου καθώς αναλαμβάνει μια ριψοκίνδυνη αποστολή: Αντικαθιστά τον πλοίαρχο ενός γερασμένου καραβιού, ως επικεφαλής ενός άγνωστου πληρώματος πλήρωμα με σκοπό να το οδηγήσει, μέσα από άγνωστα νερά, σε κάποιο ασφαλές λιμάνι. Το ταξίδι εξελίσσεται σε αγώνα επιβίωσης, επιφυλάσσοντας δυσάρεστες εκπλήξεις για όλους.

Ο σκηνοθέτης και σκηνογράφος της παράστασης, Γιώργος Σίμωνας.

«Η γραμμή σκιάς» δεν ανήκει ούτε στα πιο γνωστά, ούτε στα  πλέον δημοφιλή έργα του Κόνραντ, όπως λόγου χάρη «Η καρδιά του σκότους» ή ο «Λόρδος Τζιμ». Παρόλα αυτά, ο Γιώργος Σίμωνας το τοποθετεί στο πλαίσιο των πυρηνικών επιλογών ρεπερτορίου του Rabbithole «των κειμένων που δεν είναι της μόδας, δεν συνομιλούν με την επικαιρότητα αλλά τροφοδοτούν τη δική μας συγκίνηση και είμαστε τρομερά περήφανοι γι’ αυτό». Εδώ, ο Τζόζεφ Κόνραντ γράφει με τόλμη εν μέσω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου – με το γιο του να βρίσκεται στο μέτωπο του πολέμου – για μια ολόκληρη γενιά που οδηγείται στο θάνατο. Κι όπως οι ήρωες του είναι χαμένοι στη μέση του πουθενά, ακροβατώντας μεταξύ ζωής και θανάτου, η πυξίδα του δείχνει προς ένα μόνο προορισμό. «Μιλάει για την ένωση των ανθρώπων, για το επίτευγμα της επιβίωσης που έρχεται μόνο μέσα από τη συνύπαρξη. Είναι ένα καθαρόαιμο ουμανιστικό έργο που μεταφέρει την ακράδαντη πίστη του Κόνραντ ότι η συλλογικότητα είναι η σωτηρία», εξηγεί ο σκηνοθέτης της παράστασης.

Γιώργος Σίμωνας, σκηνοθέτης – σκηνογράφος: Είναι ένα καθαρόαιμο ουμανιστικό έργο που μεταφέρει την ακράδαντη πίστη του Κόνραντ ότι η συλλογικότητα είναι η σωτηρία

«Και τελικά κάθε γενιά δοκιμάζεται. Ποιος θα αρνηθεί ότι η δική μας γενιά δεν μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι χωρίς προορισμό; Πώς να μην σκεφτεί κανείς ότι σε μια εποχή όπου βασιλεύει η άκρατη ατομικότητα του Καπιταλισμού έχουμε ανάγκη να επιστρέψουμε στα βασικά, σε όσα μπορούμε να επιτύχουμε από κοινού; Η αλληλεγγύη είναι η κορυφαία λύση», παρατηρεί ο Γιάννης Λεάκος από το ρόλο του καπετάνιου που, επί της ουσίας, καλείται να πράξει το ίδιο: Να αναλάβει τη βαριά ευθύνη και να εμπνεύσει την αξία της σύνδεσης κι ενός κοινού σκοπού στο πλήρωμα του.

Σκηνή της παράστασης με τους Γεωργία Σωτηριανάκου, Γιάννη Λεάκο, Δημήτρη Ντάσκα, Μιχάλη Ζαχαρία, Γιώργο Τζαβάρα.

Ο συμπρωταγωνιστής του στην «Γραμμή Σκιάς», Δημήτρης Ντάσκας βρίσκει αριστουργηματική την αντίφαση που επιβάλλει ο συγγραφέας στους ήρωες του: «Έχουν ξεμείνει, με εύθραυστη υγεία, σε ένα σημείο ετεροτοπίας. Είναι ακινητοποιημένοι μέσα σε ένα μέσο μετακίνησης – τι ειρωνεία – είναι πραγματικά παγιδευμένοι. Κι αναρωτιέται κανείς ποιες σκέψεις μπορεί να αναδύονται στο μυαλό των ανθρώπων κάτω από μια συνθήκη ακινησίας; Πως φωτίζει τη ζωή, ο φόβος του θανάτου; Είναι ένα καίριο ερώτημα ειδικά για τους ανθρώπους της εποχής μας που δεν μπορούν παρά να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση γιατί ο νεκρός χρόνος μοιάζει τρομακτικός».

Γιάννης Λεάκος, ηθοποιός: Χρησιμοποιώντας τρεις διαφορετικές πηγές λόγου, ενεργοποιούμε σημαντικά το σώμα μας

Η σκηνοθετική αντιμετώπιση του έργου από τον Γιώργο Σίμωνα  ακουμπάει στις φιλοσοφικές αναρωτήσεις του Τζόζεφ Κόνραντ, όπως διατυπώνονται κάτω από το πηχτό σκοτάδι και την ησυχία μιας απέραντης νηνεμίας. Η προσέγγιση του σκηνοθέτη εκκινεί (όπως πάντα) από την κατασκευή μιας σκηνογραφικής γλώσσας που τελικά παράγει αφήγηση. «Η παράσταση θα λειτουργήσει σαν μια σπουδή στον ήχο», λέει καθώς ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας να ειπωθεί με την τεχνική του βωβού σινεμά, τον υπερτιτλισμό, τους ηχογραφημένους διαλόγους, ποντάροντας τα μέγιστα στη σωματικότητα των ηθοποιών και στον σκηνικό κόσμο. «Χρησιμοποιώντας τρεις διαφορετικές πηγές λόγου, ενεργοποιούμε σημαντικά το σώμα μας. Όλα έχουν σημασία: Η στάση του σώματος, η εκφραστικότητα μας είναι δηλωτικά για το συναίσθημα των ηρώων. Γι’ αυτό και στη διάρκεια των προβών δουλέψαμε πολύ με οδηγό την εικόνα, μελετήσαμε πίνακες ζωγραφικής αναζητώντας στοιχεία για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος», σημειώνει ο Γιάννης Λεάκος.

“Ποιος θα αρνηθεί ότι η δική μας γενιά δεν μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι χωρίς προορισμό; Πώς να μην σκεφτεί κανείς ότι σε μια εποχή όπου βασιλεύει η άκρατη ατομικότητα του Καπιταλισμού έχουμε ανάγκη να επιστρέψουμε στα βασικά;” λέει, ο Γιάννης Λεάκος από το ρόλο του νεαρού υποπλοιάρχου.

Για τον Δημήτρη Ντάσκα, η ομάδα των ηθοποιών στη «Γραμμή σκιάς»  θα λειτουργήσουν ως ψηφίδες μιας συνολικότερης εικόνας. «Μας ζητείται ένα ενεργό σώμα, όχι χορευτικά αλλά ερμηνευτικά ενεργό για να εκφράσουμε αυτό που είμαστε. Συνομιλούμε μέσα από την κίνηση. Κι ενώ αυτό το εγχείρημα από τη μια σπάει το ναρκισσισμό του ηθοποιού, από την άλλη έχει γενικότερο ενδιαφέρον με δεδομένο πως ζούμε στην εποχή της λατρείας του αδρανούς, ψηφιοποιημένου σώματος».

Δημήτρης Ντάσκας, ηθοποιός: Όπως ο Κόνραντ ελαχιστοποίησε τη σχέση του με τη μητρική του γλώσσα, έτσι κι εμείς ελαχιστοποιούμε τη σχέση μας με τον σκηνικό λόγο

Ο ηθοποιός θεωρεί, μάλιστα, πως αυτή η σύλληψη μοιάζει να μεταφέρει ένα… μήνυμα στο μπουκάλι για τον Κόνραντ. Γιατί παρότι Πολωνός, διέπρεψε συγγραφικά στα αγγλικά, μια γλώσσα που κατέκτησε μετά την ενηλικίωση του. «Όπως δηλαδή ο Κόνραντ ελαχιστοποίησε τη σχέση του με τη μητρική του γλώσσα, επαναπροσδιορίζοντας και τις ρίζες του, έτσι κι εμείς ελαχιστοποιούμε τη σχέση μας με τον σκηνικό λόγο και διαλέγουμε μιαν άλλη γλώσσα για να αφηγηθούμε την ιστορία», λέει. Στην «Γραμμή σκιάς» που κάνει πρεμιέρα στις 9 Μαρτίου πρωταγωνιστούν ακόμα οι Γιώργος Τζαβάρας, Μιχάλης Ζαχαρίας, Γεωργία Σωτηριανάκου, Ιωάννα Σίσκου.