Στην Πρόβα: «Το φουλάρι» στο Θέατρο Ολύμπια

Οι πρόβες για «Το φουλάρι» μόλις μεταφέρθηκαν στην κεντρική σκηνή του θεάτρου «Ολύμπια», ενόψει της πρεμιέρας αυτής της εβδομάδας. Η Δήμητρα Τρυπάνη, στην οποία οφείλεται η μουσική και σκηνική σύνθεση, αλλά και η διδασκαλία και η διεύθυνση των 60 συντελεστών που βρίσκονται διαρκώς επί σκηνής, προτιμά να κάνει την πρόβα ξεκινώντας από την αρχή του έργου, διευκολύνοντας την παρακολούθηση του έργου από έναν… ωτακουστή σαν κι εμένα.

Στιγμιότυπο από την πρόβα στο θέατρο Ολύμπια

«Ωτακουστής» καθώς το έργο, που η ίδια έχει χαρακτηρίσει «ραδιοφωνική όπερα», απευθύνεται στον «ακροατή-θεατή», όπως λέει, «καθώς δεν υπάρχει σκηνικός χώρος που να αναπαριστά τον χωροχρόνο του έργου». Δεν υπάρχουν σκηνικά, παρά μόνο φωτισμοί και κοστούμια, αυτές είναι οι «υπαινικτικές πινελιές» που δίνονται στους «ακροατές-θεατές», προκειμένου «να ακούσουν την ιστορία που διηγούμαστε, ολοκληρώνοντας με τη φαντασία τους το εικονικό μέρος».

H Δήμητρα Τρυπάνη ανέλαβε τη μουσική και σκηνική σύνθεση

Η Δήμητρα Τρυπάνη είναι μια δημιουργός «προσανατολισμένη στη χορικότητα, δηλαδή στο πώς ένα σώμα ανθρώπων μπορεί να αρθρώσει ακριβή κοινό λόγο. Σε όλα τα έργα μου συμμετέχει μεγάλος αριθμός ανθρώπων, χωρίς να υπάρχουν πρωταγωνιστές. Στο «Φουλάρι» μπορεί να υπάρχουν βασικοί χαρακτήρες, όμως είναι ένα έργο συνόλου, μια συλλογική χορική ερμηνεία», μας λέει.

Τι είναι όμως «Το φουλάρι»; Η Δήμητρα Τρυπάνη διευκρινίζει πως «διαδραματίζεται σε μια δεξίωση, όπου πηγαίνει ένας συγγραφέας, ο Βλαδίμηρος, μαζί μ’ έναν φίλο του, τον Ερνέστο. Ο συγγραφέας, όπως λέει, και θέλει και δεν θέλει να είναι εκεί. Από τη μια, θέλει να είναι αποδεκτός από αυτόν τον κύκλο ανθρώπων που θεωρείται πως συνήθως στηρίζουν τους καλλιτέχνες, και ταυτόχρονα δεν νιώθει καλά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αυτοπαρουσιαστεί. Έχει μια κοινωνική δυσκολία προσαρμογής, κι αυτό τον οδηγεί στην αναμέτρηση με ορισμένους από τους ανθρώπους που παραβρίσκονται».

Η Ηρώ Μπέζου υπογράφει το κείμενο της παράστασης

Το πρόσωπο του συγγραφέα «ήταν κομβικό», παραδέχεται η Ηρώ Μπέζου, η οποία έγραψε το «λιμπρέτο» αυτής της ραδιοφωνικής όπερας. «Όταν η Δήμητρα μου είπε πως είχε μια ιδέα για ένα έργο σχετικά με το πώς ένας άνθρωπος εντάσσεται στο κοινωνικό σύνολο, με τη βία που μπορεί να του ασκήσει η κοινή γνώμη κ.λπ., δεν μπορούσα να βρω τρόπο να δομήσω κάτι πάνω σε αυτό. Όταν όμως έβαλε έναν άνθρωπο στο επίκεντρο, λέγοντας ότι θα μπορούσε να είναι κάποιος συγγραφέας που πρέπει να πάει σε μια εκδήλωση, ένιωσα ότι μπορώ να εστιάσω και να φτιάξω μερικές εικόνες».

Ο Γιώργος Νικόπουλος πρωταγωνιστεί στον ρόλο του συγγραφέα

Πίσω από τον ρόλο του συγγραφέα βρίσκεται ο Γιώργος Νικόπουλος, ηθοποιός, μαθητής, μάλιστα, του Δήμου Αβδελιώδη, αλλά και μουσικός και δημιουργός animation. Και λέει «πίσω» γιατί σε ένα τέτοιο έργο «πραγματικά δεν υπάρχει πρωταγωνιστής, ο αγώνας είναι εξίσου σκληρός για όλες και όλους». Όπως μας λέει, «Υπακούμε όλοι σε ένα τέμπο που ορίζει η Δήμητρα· όλα είναι κουρδισμένα πάνω σε αυτό: και ο λόγος και η εκφραστική και η συναισθηματική γκάμα του χαρακτήρα, υπαγορεύονται από την παρτιτούρα. Το κείμενο δεν σου δίνει τις ελευθερίες που θα είχε σε μια θεατρική παράσταση, είναι όλο καταγεγραμμένο τονικά, ρυθμικά, εκφραστικά, οπότε και τα αισθήματα προκύπτουν μέσα από αυτό. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσω ή να ανακαλέσω κάτι».

Κωμωδία ή δράμα; Οι συντελεστές του χαρακτηρίζουν το «Φουλάρι» μια «καστανή κωμωδία», χαρακτηρισμός που πιστώνεται στην Δήμητρα Τρυπάνη: «Το έργο έχει πολλά κωμικά και γκροτέσκα στοιχεία, όσο όμως εξελίσσεται μπαίνουν κάποιες μελαγχολικές πινελιές κι έτσι, αν και ξεκινάει ως κωμωδία, δεν είμαι σίγουρη ότι τελειώνει έτσι», λέει η ίδια. «Προσπαθώντας, στις πρόβες, να το ορίσουμε, είπα πως δεν είναι μαύρη κωμωδία, δεν είναι άσπρη, ούτε στην κλίμακα του γκρι, είναι καστανή. Ακούστηκε διασκεδαστικό και το κρατήσαμε».

Ο Δημήτρης Τάσαινας συμμετέχει στο πολυφωνικό σύνολο

«Στον πυρήνα της είναι μια τραγική ιστορία, που δίνεται με έναν κωμικό τρόπο, γιατί οι χαρακτήρες αποδίδονται με τέτοιο τραβηγμένο τρόπο ώστε το τραγικό να αποδίδεται στα μάτια μας σαν κωμικό. Όμως στην πραγματικότητα δεν είναι, κι αυτό φανερώνεται όσο προχωρά η παράσταση και η ατμόσφαιρα γίνεται πιο σκοτεινή», παρατηρεί, από τη μεριά του ο Δημήτρης Τάσαινας, που συμμετέχει στο πολυφωνικό σύνολο που πλαισιώνει τους ερμηνευτές και τις ερμηνεύτριες.

Παρακολουθώντας το «Φουλάρι» να ξετυλίγεται, νιώθεις τον ήχο να μετατρέπεται σε κίνηση, αποτέλεσμα, μάλλον, της μεθόδου που έχει αναπτύξει η Δήμητρα Τρυπάνη και έχει εφαρμόσει συστηματικά και στα προηγούμενα έργα της. Πρόκειται για ένα ασκησιολόγιο, το οποίο απευθύνεται σε ανθρώπους που δεν διαβάζουν νότες και ονομάζεται «From ear to body». Μας εξηγεί πως «είναι ένας τρόπος ένωσης του αυτιού με τον εγκέφαλο, καταρχάς, και ταυτόχρονα με το σώμα, που επιτρέπει στην κοινή ηχητική ερμηνεία να “κουρδίσει” ουσιαστικά”». Παρακολουθήσαμε, λίγο πριν την έναρξη της πρόβας, τους συντελεστές της παράστασης να κάνουν ένα «ζέσταμα», κινησιολογικά και φωνητικά, με βάση αυτό το ασκησιολόγιο, «ζέσταμα» το οποίο έμοιαζε προσιτό στον καθένα…

Στην πηγή, όμως, της κίνησης βρίσκεται η μουσική, σολιστικά τραγούδια, που αφορούν στιγμές της δράσης, και πολυφωνικά τραγούδια, που είναι επεξεργασμένες μελωδίες από αναγεννησιακά έργα, δοσμένα με τη διάθεση υπερβολής που συχνά συναντάμε στην όπερα. Εκτός από τη μουσική της ίδιας της Δήμητρας Τρυπάνη, στο έργο χρησιμοποιούνται ως ορχηστρική εισαγωγή ένα μέρος από την La Stravaganzza σε μι ελάσσονα του Βιβάλντι, καθώς και άλλα εννέα τραγούδια, μεσαιωνικά και, κυρίως, αναγεννησιακά.

«Αγαπώ πολύ αυτή τη μουσική», λέει η Δήμητρα Τρυπάνη. «Τα εννέα αυτά τραγούδια, μονοφωνικά τα περισσότερα, τα επέλεξα όχι μόνο για τις υπέροχες μελωδίες τους αλλά και γιατί μου επέτρεπαν να συνομιλήσω μαζί τους, να τα επεξεργαστώ ώστε να τα φέρω πιο κοντά στο τώρα, χωρίς όμως να ακυρωθεί ο ήχος τους. Επιπλέον, οι στίχοι τους έχουν μια συνάφεια με ό,τι συμβαίνει στην ιστορία μας: για παράδειγμα, το τραγούδι του Henry Purcell “Strike the Viol”, καλεί τον πρωταγωνιστή συγγραφέα να κολακέψει τον πλούσιο χορηγό: “Sing your patroness’s praise”».

Το «Φουλάρι» είναι η δεύτερη δραματουργική δουλειά της Ηρώς Μπέζου, μετά τους «Ναυαγούς» (2021), αλλά και πριν «Το τέρας», που θα παρουσιαστεί τον Απρίλιο στο Θέατρο Τέχνης. «Από τη στιγμή που άρχισα δειλά-δειλά να ασχολούμαι με το γράψιμο, μου αποκαλύφθηκε μια άλλη πλευρά των πραγμάτων, που είναι πολύ γοητευτική και όπου η δυσκολία έκθεσης είναι διαφορετική απ’ όσο όταν εκτίθεσαι σκηνικά», λέει. «Μου φαίνεται μεγαλύτερος ο κίνδυνος να καταθέσεις κάτι δικό σου, που ξεκινάει από το μηδέν, και να το μοιραστείς με τους ανθρώπους. Δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από κανέναν άλλο. Νομίζω ότι το ίδιο συμβαίνει και με τον ήρωά μας, στο “Φουλάρι”: Έχει συστηθεί μέσα από το έργο του και τώρα είναι αναγκασμένος να ξανασυστηθεί με έναν τρόπο που δεν τον καταλαβαίνει ούτε τον συμμερίζεται, και να υπερασπιστεί αυτό που έχει ήδη φτιάξει».